Mở đầu SGK Kinh tế Pháp luật 11 Kết nối tri thức Bài 16 (trang 102): Hãy chia sẻ những hiểu biết của em về trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc của công dân.
Trả lời:
Bảo vệ Tổ quốc là quyền và nghĩa vụ của mỗi công dân
Dựng nước đi liền với giữ nước, xây dựng gắn liền với bảo vệ Tổ quốc, đó là quy luật tồn tại và phát triển của đất nước Việt Nam. Qua các giai đoạn, thời kỳ lịch sử, các thế hệ người Việt Nam luôn biết tiếp nối truyền thống cha ông, chung sức, đồng lòng bảo vệ đất nước trước các thế lực ngoại xâm. Quy luật đó vẫn đúng, dù trong chiến tranh hay trong hòa bình, chủ quyền, lãnh thổ của Tổ quốc chỉ có thể được bảo toàn trọn vẹn khi có sự tham gia, vào cuộc của toàn dân. Điều 45, Hiến pháp năm 2013 của nước ta khẳng định: “Bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ thiêng liêng và quyền cao quý của công dân”. Như vậy, mọi công dân, không phân biệt thành phần, dân tộc, giới tính đều có nghĩa vụ và trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc. Trong tình hình hiện nay, bảo vệ Tổ quốc không chỉ là bảo vệ chủ quyền, độc lập, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ mà bảo vệ Tổ quốc cũng chính là bảo vệ cuộc sống hòa bình của nhân dân; bảo vệ sự nghiệp đổi mới của đất nước; bảo vệ Đảng, Nhà nước và nhân dân; bảo vệ chế độ Xã hội Chủ nghĩa… Nội hàm bảo vệ Tổ quốc đã được mở rộng và bao quát mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, mỗi công dân tùy theo khả năng của mình đều có nghĩa vụ tham gia vào các công việc bảo vệ Tổ quốc. Điều 44, Hiến pháp năm 2013 cũng đã quy định rất rõ: “Công dân có nghĩa vụ trung thành với Tổ quốc. Phản bội Tổ quốc là tội nặng nhất”.
1. Một số quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc
a. Quyền của công dân về bảo vệ Tổ quốc
Câu hỏi 1 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Kết nối tri thức Bài 16 (trang 104): Các chủ thể trong trường hợp 3 và 4 đã thực hiện quyền bảo vệ Tổ quốc của công dân như thế nào?
Trả lời:
- Thông tin 3, hơn 4 300 công dân Hà Nội đã thực hiện quyền bảo vệ Tổ quốc của mình bằng việc lên đường nhập ngũ, thực hiện nghĩa vụ quân sự và nghĩa vụ công an nhân dân.
- Trường hợp 4, chị V thực hiện quyền bảo vệ Tổ quốc của mình bằng việc nhiều lần tham gia hỗ trợ các cơ quan nhà nước điều tra, ngăn chặn, đấu tranh với các hoạt động tội phạm công nghệ cao chống phá Nhà nước, gây rối trật tự an toàn xã hội, xâm phạm an ninh quốc gia.
Câu hỏi 2 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Kết nối tri thức Bài 16 (trang 104): Theo em, công dân có quyền gì về bảo vệ Tổ quốc? Nêu ví dụ minh hoạ việc thực hiện tốt các quyền đó trong cuộc sống.
Trả lời:
- Công dân có các quyền về bảo vệ Tổ quốc như:
+ Tham gia lực lượng bảo vệ an ninh quốc gia và thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia theo quy định của pháp luật.
+ Tố cáo các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ Tổ quốc; bình đẳng về bảo vệ Tổ quốc.
+ Kiến nghị với chính quyền hoặc cơ quan chuyên trách bảo vệ an ninh quốc gia khắc phục sơ hở, thiếu sót trong việc thực hiện pháp luật về bảo vệ an ninh quốc gia.
- Ví dụ: Người dân báo cơ quan chức năng khi phát hiện hành vi xâm phạm chủ quyền lãnh thổ quốc gia; thanh niên chủ động đăng ký tham gia lực lượng dân quân tự vệ;...
b. Nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc
Câu hỏi 1 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Kết nối tri thức Bài 16 (trang 105): Các chủ thể trong trường hợp 2 và 3 đã thực hiện nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc của công dân như thế nào?
- Trong trường hợp 2, ông Q đã thực hiện nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc của công dân bằng việc chủ động theo dõi, đánh dấu vị trí và trình báo kịp thời hành vi chôn giấu vũ khí của nhóm người khả nghi với các cán bộ biên phòng trên địa bàn.
- Trong trường hợp 3, người dân trên địa bàn tỉnh A đã thực hiện nghĩa vụ về bảo vệ Tổ quốc của công dân bằng cách chủ động cung cấp thông tin, tạo điều kiện và phối hợp với lực lượng chức năng đập tan âm mưu phá hoại của các thế lực phản động, bảo vệ sự bình yên của đất nước.
Câu hỏi 2 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Kết nối tri thức Bài 16 (trang 105): Theo em, công dân có nghĩa vụ gì về bảo vệ Tổ quốc? Nêu ví dụ minh hoạ việc thực hiện tốt các nghĩa vụ đó trong cuộc sống.
Trả lời:
- Công dân có các nghĩa vụ về bảo vệ Tổ quốc như:
+ Tuân theo các quy định của Hiến pháp và pháp luật về bảo vệ Tổ quốc.
+ Thực hiện nghĩa vụ quân sự; tham gia dân quân tự vệ, xây dựng nền quốc phòng toàn dân.
+ Giúp đỡ, tạo điều kiện cho cơ quan và người có trách nhiệm tiến hành các biện pháp phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, đấu tranh với hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia.
+ Vận động, tuyên truyền người thân tuân theo các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc.
- Ví dụ: Người dân chấp hành quyết định trưng dụng đất vì mục đích quốc phòng của Nhà nước; thanh niên đi khám tuyển nghĩa vụ quân sự theo quyết định của cơ quan chức năng.
2. Hậu quả của hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ Quốc
Câu hỏi 1 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Kết nối tri thức Bài 16 (trang 106): Các thông tin, trường hợp trên đề cập đến những hậu quả gì của hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc?
Trả lời:
- Thông tin 1 đề cập đến hậu quả pháp lí đối với người thực hiện hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc: có thể bị phạt tù, tử hình.
- Trường hợp 2 đề cập đến hậu quả pháp lí nếu công dân thực hiện hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc. Công dân sẽ không được nhập ngũ…
- Trường hợp 3 đề cập đến hậu quả gây mất an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội; thiệt hại về người và tài sản của hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc.
Câu hỏi 2 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Kết nối tri thức Bài 16 (trang 106): Em hãy kể một số hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc. Theo em, các hành vi đó sẽ dẫn đến những hậu quả gì?
Trả lời:
- Một số hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc:
+ Tuyên truyền xuyên tạc, phỉ báng chính quyền nhân dân; tuyên truyền những luận điệu chiến tranh tâm lí, phao tin bịa đặt gây hoang mang trong nhân dân.
+ Làm ra, tàng trữ, lưu hành các tài liệu, văn hoá phẩm có nội dung chống phá Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
+ Không chấp hành đúng quy định của pháp luật về đăng kí nghĩa vụ quân sự, không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ, lệnh gọi tập trung huấn luyện.
+ Ngăn cấm không cho người khác đi khám sức khoẻ thực hiện nghĩa vụ quân sự.
+ Quay phim, chụp ảnh, đo, vẽ vành đai an toàn của công trình quốc phòng và khu quân sự khi không được sự cho phép của cấp có thẩm quyền.
- Hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ Tổ quốc gây nên những hậu quả nghiêm trọng đối với xã hội và đất nước như:
+ Gây rối loạn an ninh trật tự xã hội, bất ổn về chính trị.
+ Gây tổn thất về người và của.
+ Chia rẽ sự đoàn kết dân tộc.
+ Cản trở sự phát triển của đất nước, thậm chí có thể khiến đất nước suy vong.
+ Ngoài ra, người thực hiện hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật, tuỳ theo mức độ vi phạm, có thể bị xử lí với các mức tương ứng như: cảnh cáo, kỉ luật, phạt hành chính, phạt tù hoặc cao nhất là tử hình.
Câu hỏi 3 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Kết nối tri thức Bài 16 (trang 106): Em hãy chia sẻ về một trường hợp vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc mà em biết và rút ra bài học cho bản thân.
- Trường hợp: Sau khi khám sức khỏe để thực hiện nghĩa vụ quân sự, anh T đã đủ điều kiện và được lệnh gọi nhập ngũ theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, đến ngày quy định, anh T đã bỏ trốn khỏi địa phương, không chấp hành lệnh nhập ngũ.
- Bài học: Nghiêm túc thực hiện đúng những quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc.
Luyện tập
Luyện tập 1 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Kết nối tri thức Bài 16 (trang 107): Em hãy cho biết các ý kiến sau đúng hay sai. Vì sao?
a. Bảo vệ Tổ quốc trách nhiệm riêng của lực lượng quân đội, công an.
b. Quyền và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc chỉ được thực hiện khi đất nước xảy ra chiến tranh.
c. Phản bội Tổ quốc là tội nặng nhất.
d. Hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng.
Trả lời:
a. Sai, vì bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ của tất cả công dân Việt Nam (Điều 45 Hiến pháp năm 2013).
b. Sai, vì quyền và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc của công dân được thực hiện ở mọi thời điểm, không phân biệt đất nước xảy ra chiến tranh hay hòa bình. Khi đất nước có giặc, công dân có thể trực tiếp tham gia chiến đấu hoặc thực hiện các nhiệm vụ ở hậu phương để hỗ trợ tiền tuyến đánh giặc. Khi hoà bình, công dân có thể tham gia nghĩa vụ quân sự, tố cáo những hành vi xâm phạm an ninh quốc gia, đóng góp công sức, vật chất xây dựng, phát triển an ninh quốc phòng
c. Đúng, vì hành vi phản bội Tổ quốc gây nên nhiều hậu quả nghiêm trọng cho quê hương, đất nước, có thể khiến nhiều người sẽ bị mất tính mạng và khiến đất nước suy vong. Hành vi phản bội Tổ quốc đồng nghĩa với việc quay lưng lại với thành quả dựng nước và giữ nước của các thế hệ cha ông, là sự chà đạp lên truyền thống của dân tộc.
d. Đúng, vì hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ Tổ quốc gây nên những hậu quả nghiêm trọng đối với xã hội và đất nước như: gây rối loạn an ninh trật tự xã hội, bất ổn về chính trị; gây tổn thất về người và của; chia rẽ sự đoàn kết dân tộc; cản trở sự phát triển của đất nước, thậm chí có thể khiến đất nước suy vong.
Luyện tập 2 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Kết nối tri thức Bài 16 (trang 107): Hành vi, việc làm của chủ thể dưới đây là thực hiện đúng hay vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc? Vì sao?
a. H khuyên bạn bè không nên xem một bộ phim nước ngoài vì có nhiều thông tin sai lệch về chủ quyền, lãnh thổ, đường lối quân sự của Việt Nam.
b. N chỉnh sửa ảnh và đăng tải thông tin sai lệch về tình hình chính trị - xã hội đất nước lên mạng xã hội để tăng lượng tương tác.
c. V từ chối khi được người quen gợi ý hỗ trợ để không phải thực hiện nghĩa vụ quân sự.
d. A khuyên một người bạn trong lớp không nên chia sẻ lại các thông tin tiêu cực, bất mãn với chính quyền lên mạng xã hội.
Trả lời:
- Trường hợp a. Hành vi của H đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc. Hành vi này đã góp phần ngăn chặn việc phát tán những thông tin sai lệch về chủ quyền, lãnh thổ, đường lối quân sự của Việt Nam, gây ảnh hưởng xấu đến đất nước.
- Trường hợp b. Hành vi của N đã vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc. Hành vi này sẽ khiến nhiều người hiểu nhầm gây nên những ảnh hưởng xấu đối với an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.
- Trường hợp c. Hành vi của V đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc. Hành vi này đã thực hiện đúng các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc của công dân, ngăn chặn người quen của mình thực hiện hành vi vi phạm pháp luật, tránh được những hậu quả không mong muốn.
- Trường hợp d. Hành vi của A đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc. Hành vi này đã giúp bạn bè trong lớp nâng cao nhận thức, thực hiện đúng các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc của công dân, hạn chế những hậu quả xấu do hành vi lan truyền các thông tin tiêu cực, bất mãn với chính quyền trên mạng xã hội gây ra.
Luyện tập 3 SGK Kinh tế Pháp luật 11 Kết nối tri thức Bài 16 (trang 107): Em hãy xử lí các tình huống sau:
Tình huống a. Đang học năm thứ nhất ở một trường đại học lớn, anh C quyết định xin bảo lưu kết quả học tập để thực hiện nghĩa vụ quân sự. Khi biết tin nhiều bạn bè và người thân của anh C đã phản đối, khuyên anh C nên suy nghĩ lại.
Nếu là anh C, em sẽ giải thích như thế nào để mọi ng hiểu và ủng hộ quyết định của mình?
Tình huống b. Mẹ dự định sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông sẽ đưa S đi du học để sau này thừa sự nghiệp kinh doanh của gia đình. Tuy nhiên, S không đồng ý, S muốn được thực hiện nghĩa vụ quân sự rồi phấn đấu rèn luyện để trở thành một sĩ quan chuyên nghiệp. Biết được dự định của S, mẹ tỏ thái độ phản đối khiến S rất khó xử.
Nếu là S, em sẽ thuyết phục mẹ như thế nào?
Trả lời:
a. Nếu là anh C, em sẽ giải thích cho mọi người hiểu về quyền và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc của công dân, hiểu được mục đích mình muốn nhập ngũ là để rèn luyện bản thân, cống hiến cho đất nước.
b. Nếu là bạn S, em sẽ giải thích cho mẹ hiểu về quyền và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc của công dân, giải thích lí do vì sao mình lại có ý định như vậy và bày tỏ mong muốn mẹ tạo điều kiện, tôn trọng sự lựa chọn của mình.
Vận dụng
Câu hỏi Vận dụng SGK Kinh tế Pháp luật 11 Kết nối tri thức Bài 16 (trang 107): Em hãy viết một bài luận về những việc mà bản thân và gia đình đã làm để thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc và chia sẻ lại với các bạn trong lớp.
Trả lời:
Trong bối cảnh không khí tươi vui của những ngày đầu xuân năm mới, khắp các tỉnh thành trên toàn quốc đều đang tích cực chuẩn bị cho ngày Hội tòng quân, một hoạt động thường niên nhằm khuyến khích thế hệ trẻ thể hiện tình yêu quê hương và thực hiện nghĩa vụ thiêng liêng đối với Tổ quốc. Nhưng hơn cả, là tuổi trẻ thế hệ Bác Hồ, chúng ta cần nhận thức rằng, nhập ngũ không chỉ là nghĩa vụ mà còn là quyền lợi và cơ hội để trưởng thành. Mỗi thanh niên Việt Nam từ khi sinh ra đã gánh vác trách nhiệm đối với cuộc sống và nghĩa vụ với đất nước, đặc biệt là nghĩa vụ quân sự. "Nghĩa vụ quân sự" là nghĩa vụ vĩ đại của công dân phục vụ trong Quân đội nhân dân Việt Nam, bao gồm phục vụ tại ngũ và trong ngạch dự bị của quân đội. Đây không chỉ là trách nhiệm với hiện tại và tương lai, mà còn là sứ mệnh bảo vệ thành quả cách mạng của những thế hệ tiền nhiệm đã hy sinh cho sự độc lập, tự do và hạnh phúc của dân tộc. Trong môi trường quân đội, thanh niên được rèn luyện và phát triển các phẩm chất nhân cách cần thiết để góp phần vào sự bảo vệ và xây dựng đất nước. Những ai tham gia quân đội sẽ trải qua quá trình chuyển biến nhanh chóng từ nhận thức đến hành động, từ đó hình thành và phát triển sự đoàn kết, tương thân tương ái, và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ bảo vệ và xây dựng Tổ quốc. Lý do một số ít thanh niên không muốn nhập ngũ thường là do thiếu hiểu biết về môi trường quân đội. Thực tế, quân đội cung cấp một môi trường lý tưởng để thanh niên rèn luyện và phát triển, đồng thời giúp họ hình thành những kỹ năng và phẩm chất cần thiết cho cuộc sống sau này. Với hai năm trong quân ngũ, mỗi thanh niên không chỉ thực hiện nghĩa vụ mà còn có cơ hội để trải nghiệm, rèn luyện và trưởng thành. Chính vì vậy, để trở thành một công dân tốt, hãy học cách trở thành một lính ưu tú của Quân đội Nhân dân Việt Nam anh hùng.