I. Các cấp độ tổ chức của thế giới sống
1. Khái niệm
- Cấp độ tổ chức sống là các cấp độ vật chất có đầy đủ đặc tính của sự sống như sinh trưởng, phát triển, sinh sản, cảm ứng, chuyển hóa vật chất và năng lượng.
- Các cấp độ tổ chức sống:
+ Phân tử → Bào quan → Tế bào → Mô → Cơ quan → Hệ cơ quan → Cơ thể → Quần thể → Quần xã → Hệ sinh thái.
+ Các cấp tổ chức sống cơ bản: Tế bào, cơ thể, quần thể, quần xã và hệ sinh thái.
2. Mối quan hệ giữa các cấp độ tổ chức
- Về cấu tạo:
+ Cấp độ nhỏ hơn làm nền tảng để hình thành cấp độ cao hơn.
+ Tế bào được hình thành từ bào quan.
+ Cơ thể được tạo từ hệ cơ quan, hệ cơ quan từ các cơ quan, cơ quan từ mô, mô từ tế bào.
+ Quần thể là tập hợp cá thể cùng loài, quần xã gồm nhiều quần thể khác loài, hệ sinh thái là sự tương tác giữa quần xã và môi trường.
- Về chức năng:
+ Các cấp độ hoạt động thống nhất với nhau, trao đổi năng lượng và vật chất.
+ Nguồn năng lượng chủ yếu từ Mặt Trời, truyền từ cấp thấp đến cấp cao.
II. Đặc điểm chung của thế giới sống
1. Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc
- Tổ chức cấp dưới làm nền tảng cho cấp trên.
- Cấp trên có đặc tính nổi trội mà cấp dưới không có.
+ Ví dụ: Tế bào thần kinh riêng lẻ không có khả năng tư duy, nhưng tập hợp trong não bộ giúp con người suy nghĩ và sáng tạo.
2. Hệ mở và tự điều chỉnh
- Hệ mở:
+ Trao đổi vật chất, năng lượng với môi trường, biến đổi môi trường.
+ Tiếp nhận, xử lý thông tin, truyền tín hiệu giữa các hệ thống.
- Tự điều chỉnh:
+ Duy trì sự ổn định bên trong (thân nhiệt, pH, đường huyết…).
+ Khi mất khả năng điều chỉnh, cơ thể có thể bị bệnh hoặc tử vong.
3. Liên tục tiến hóa
- DNA truyền thông tin di truyền qua các thế hệ, giữ đặc điểm chung của sinh vật.
- Đột biến + chọn lọc tự nhiên → Tạo ra sinh vật thích nghi, dẫn đến sự đa dạng của thế giới sống.