Mở đầu SGK Địa lí 8 Cánh Diều Bài 2 (trang 93): Địa hình Việt Nam rất đa dạng, phức tạp và có sự thay đổi từ bắc xuống nam, từ tây sang đông, từ miền núi xuống đồng bằng,… tạp nên các khu vực địa hình khác nhau. Tuy nhiên địa hình nước ta vẫn có những đặc điểm chung. Vậy những đặc điểm chung đó là gì?
Trả lời:
- Đặc điểm chung của địa hình Việt Nam là:
+ Địa hình đồi núi chiếm ưu thế
+ Địa hình nước ta được nâng lên ở giai đoạn Tân kiến tạo và tạo thành nhiều bậc kế tiếp nhau.
+ Địa hình nước ta mang tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa.
+ Địa hình nước ta chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của con người.
I. Đặc điểm chung của địa hình
Câu hỏi SGK Địa lí 8 Cánh Diều Bài 2 (trang 96): Đọc thông tin và quan sát các bức ảnh hãy:
- Cho biết địa hình nước ta có những đặc điểm chủ yếu nào?
- Lựa chọn và trình bày về một trong những đặc điểm chủ yếu của địa hình nước ta.
Trả lời:
- Đặc điểm chung của địa hình Việt Nam:
+ Địa hình đồi núi chiếm ưu thế
+ Địa hình nước ta được nâng lên ở giai đoạn Tân kiến tạo và tạo thành nhiều bậc kế tiếp nhau.
+ Địa hình nước ta mang tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa.
+ Địa hình nước ta chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của con người.
- Một trong những đặc điểm chủ yếu của địa hình nước ta là đồi núi.
- Địa hình đồi núi nước ta chia thành 4 khu vực: Đông Bắc, Tây Bắc, Trường Sơn Bắc và Trường Sơn Nam, chiếm 3/4 diện tích lãnh thổ.
- Hệ thống núi: Hệ thống núi chạy dọc bên bờ Biển Đông, kéo dài trên 1 400 km từ biên giới Việt - Trung đến Đông Nam Bộ. Các dãy núi lan ra sát biển thu hẹp diện tích đồng bằng.
+ Hướng dãy núi: Các dãy núi nước ta có hai hướng chính: hướng tây bắc - đông nam và hướng vòng cung.
+ Phân bậc rõ rệt: Hệ thống núi ở nước ta có sự phân bậc rõ ràng, trong đó đồi núi thấp chiếm ưu thế với 60% diện tích cả nước, núi cao trên 2 000 m chỉ chiếm khoảng 1%. Những vùng núi cao địa hình rất hiểm trở, lắm đèo dốc như vùng Tây Bắc, Tây Nguyên,…
II. Đặc điểm các khu vực địa hình
1. Địa hình đồi núi
Câu hỏi SGK Địa lí 8 Cánh Diều Bài 2 (trang 98): Đọc thông tin và quan sát hình 2.2 hãy trình bày đặc điểm địa hình của khu vực đồi núi ở nước ta.
Trả lời:
* Khu vực Đông Bắc
- Phạm vi: nằm ở phía đông thung lũng sông Hồng.
- Đặc điểm:
+ Chủ yếu là đồi núi thấp.
+ Hướng vòng cung. Gồm 4 cánh cung lớn: Sông Gâm, Ngân Sơn, Bắc Sơn. Đông Triều chụm lại ở Tam Đảo và mở rộng ra phía Bắc.
+ Hướng nghiêng chung: Tây Bắc - Đông Nam.
+ Địa hình cat-xtơ chiếm phần lớn diện tích. Nhiều khối núi đá vôi đồ sộ như Hà Giang, Cao Bằng.
+ Một số dãy núi có độ cao trên 2000m: Tây Côn Lĩnh (2419m), Kiều Liêu Ti (2402m),…
* Khu vực Tây Bắc
- Phạm vi: Nằm giữa sông Hồng và sông Cả.
- Đặc điểm:
+ Chủ yếu là những dãy núi cao, núi trung bình. Bao gồm có nhiều dãy núi cao đồ sộ như dãy Hoàng Liên Sơn có đỉnh núi Phan-xi-păng được mệnh danh là “Nóc nhà Đông Dương”.
+ Nhiều các núi cao trên 2000m như: Pu-ta-leng (3096m); Phu-luông (2985m),… Các dãy núi cao dọc biên giới Việt-Lào và các cao nguyên: Tả Phìn, Sơn La,…
+ Hướng: Tây Bắc - Đông Nam.
* Khu vực Trường Sơn Bắc
- Phạm vi: Phía nam sông Cả đến dãy Bạch Mã.
- Đặc điểm:
+ Chủ yếu là các dãy núi trung bình và thấp, chạy song song và so le nhau,
+ Hướng: tây bắc - đông nam và tây - đông.
+ Sườn tây rộng thoải, sườn đông hẹp và dốc.
* Khu vực Trường Sơn Nam
- Phạm vi: Nằm ở phía Nam dãy Bạch Mã.
- Đặc điểm: Dãy núi hình khối như Kon Tum và khối núi cục Nam Trung Bộ với một số đỉnh trên 2000m: Ngọc Linh (2598m), Chư Yang Sin (2405m),..
2. Địa hình đồng bằng
Câu hỏi SGK Địa lí 8 Cánh Diều Bài 2 (trang 98): Đọc thông tin và quan sát hình 2.2, hãy trình bày đặc điểm địa hình của các khu vực đồng bằng ở nước ta.
Trả lời:
- Đồng bằng châu thổ hạ lưu sông lớn.
+ Có 2 đồng bằng lớn: Đồng bằng sông Cửu Long và đồng bằng sông Hồng. Đây là hai vùng nông nghiệp trọng điểm của cả nước.
+ Đồng bằng sông Hồng: 15.000km2
+ Đồng bằng sông Cửu Long: 40.000km2
- Các đồng bằng Duyên hải Trung Bộ.
+ Diện tích khoảng 15.000km2
+ Chia thành nhiều đồng bằng nhỏ, hẹp kém phì nhiêu.
3. Địa hình bờ biển và thềm lục địa
Câu hỏi SGK Địa lí 8 Cánh Diều Bài 2 (trang 99): Đọc thông tin và quan sát các hình 2.2, 2.8, hãy trình bày đặc điểm địa hình của khu vực bờ biển và thềm lục địa ở nước ta.
Trả lời:
- Địa hình bờ biển của nước ta rất đa dạng. Các hiện tượng bồi tụ, mài mòn và xói lở xảy ra khác nhau ở từng đoạn bờ biển, tạo thành các bãi triều, vũng, vịnh, đầm, phá,...
- Thềm lục địa nước ta nông và mở rộng, đặc biệt ở Bắc Bộ và Nam Bộ, tạo điều kiện cho việc mở rộng diện tích lãnh thổ đất liền và làm thay đổi địa hình bờ biển.
Luyện tập
Câu hỏi SGK Địa lí 8 Cánh Diều Bài 2 (trang 99): Hãy vẽ sơ đồ thể hiện đặc điểm các khu vực địa hình ở nước ta
Trả lời:
Vận dụng SGK Địa lí 8 Cánh Diều Bài 2 (trang 99): Địa phương nơi em sinh sống thuộc khu vực địa hình nào? Hãy mô tả đặc điểm địa hình nơi em sinh sống.
Trả lời:
(*) Tham khảo: Địa phương là thành phố Hà Nội
- Địa phương em đang sinh sống nằm ở đồng bằng Sông Hồng thuộc khu vực địa hình đồng bằng.
- Mô tả đặc điểm địa hình:
+ Địa hình thấp trũng hình thành nhiều ô trũng thuận lợi phát triển nông nghiệp: trồng lúa nước, hoa màu, rau củ quả.
+ Đây là nơi tập trung đông dân cư, các điểm du lịch, công nghiệp, tài chính, thương mại ⇒ Dịch vụ phát triển mạnh.