Mở đầu
Câu hỏi mở đầu (trang 5) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 1: Em hãy ghép các chữ cái chung nhóm màu thành những từ có ý nghĩa về truyền thống của dân tộc Việt Nam.
Trả lời:
- Nhóm chữ cái màu vàng: HIẾU HỌC
- Nhóm chữ cái màu tím: HIẾU THẢO
- Nhóm chữ cái màu hồng: YÊU NƯỚC
Khám phá
1. Em hãy đọc bài đồng dao, quan sát hình ảnh và thực hiện yêu cầu
Yêu cầu (trang 6) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 1:
- Em hãy chỉ ra những truyền thống của dân tộc Việt Nam được thể hiện trong bài đồng dao và các hình ảnh trên. Hãy nêu giá trị của những truyền thống đó.
- Hãy nêu những truyền thống khác của dân tộc Việt Nam mà em biết
Trả lời:
* Những truyền thống của dân tộc Việt Nam được thể hiện trong bài đồng dao và hình ảnh:
- Uống nước nhớ nguồn
- Đánh giặc
- Hiếu học
- Nhân nghĩa
- Thương người
- yêu thương, đùm bọc.
* Những truyền thống của dân tộc Việt Nam được thể hiện trong bài đồng dao và hình ảnh có giá trị to lớn về văn hóa, lịch sử, xã hội và kinh tế, là nguồn lực quan trọng để phát triển đất nước. Đồng thời, là cái nôi nuôi dưỡng, hình thành nên những phẩm chất tốt đẹp của người Việt Nam.
2. Em hãy đọc các trường hợp sau và thực hiện yêu cầu
Trường hợp 1: Là du học sinh vào dịp Tết cổ truyền, bạn N cùng nhóm bạn tổ chức các hoạt động Tết theo truyền thống của người Việt ngay tại xứ người như: gói bánh chưng, bánh tét; trang trí hoa mai, hoa đào; mặc trang phục áo dài;.....Đối với bạn N, dù ở nơi đâu thì Việt Nam vẫn luôn trong trái tim mình.
Trường hợp 2: Hằng năm, cứ vào ngày 10 tháng 3 âm lịch, thầy và trò Trường Trung học cơ sở A lại háo hức tahm gia các hoạt đoọng Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương như: dâng hương để tưởng nhớ các Vua Hùng đã có công dựng nước, tham gia các trò chơi dân gia,.....Qua đó, học sinh biết trân trọng, tự hào về nguồn cội và có thêm động lực để cố gắng học tahap, góp phần xây dựng đất nước.
Trường hợp 3: Trong cuộc thi hùng biện tiếng Anh do Trường Trung học cơ sở X tổ chức, bạn H cùng nhóm bạn hăng hái sưu tầm tư liệu, hình ảnh để chuẩn bị tham gia dự thi với đề tài hiếu học. Không chỉ tích cực tham gia dự thi, nhóm của bạn H còn đam mê tìm tòi, nghiên cứu khoa học và đã từng đạt giải thưởng cao.
Yêu cầu (trang 7) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 1:
- Em hãy cho biết những biểu hiện của lòng tự hào về truyền thống dân tộc qua việc làm của các nhân vật trong các trường hợp trên
- Em hãy kể những việc làm của bản thân và những người xung quanh trong việc thể hiện lòng tự hào về truyền thống của dân Việt Nam.
Trả lời:
* Những biểu hiện của lòng tự hào về truyền thống dân tộc qua việc làm của các nhân vật trong các trường hợp trên:
- Trường hợp 1: Tổ chức Tết cổ truyền.
- Trường hợp 2: dâng hương vua Hùng.
- Trường hợp 3: Tinh thần hiếu học.
* Những việc làm của bản thân và những người xung quanh trong việc thể hiện lòng tự hào về truyền thống của dân tộc Việt Nam
+ Tìm hiểu về các truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.
+ Tôn trọng sự đa dạng văn hóa của các vùng miền, dân tộc.
+ Tích cực quảng bá, giới thiệu với bạn bè trong và ngoài nước,... về những truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
+ Bài trừ, phê phán những hủ tục, phong tục lạc hậu, ví dụ: tục tảo hôn; tổ chức ma chay, cưới hỏi linh đình gây tốn kém và lãng phí,…
Luyện tập
Luyện tập 1 (trang 8) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 1: Em hãy tìm những câu ca dao, tục ngữ nói về truyền thống của dân tộc Việt Nam và giải thích ý nghĩa.
Lời giải:
- Một số câu ca dao, tục ngữ nói về truyền thống tốt đẹp của dân tộc:
+ Lá lành đùm lá rách
+ Ăn quả nhớ kẻ trông cây
+ Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ
+ Công cha như núi Thái Sơn/ Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.
+ Nhiều điều phủ lấy giá gương/ Người trong một nước thì thương nhau cùng
+ Nghèo cho sạch, rách cho thơm
+ Râu tôm nấu với ruột bầu/ Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon.
Luyện tập 2 (trang 8) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 1: Em hãy đọc nhận định dưới đây và thực hiện yêu cầu:
Yêu cầu:
- Em hãy trình bày giá trị của các truyền thống dân tộc Việt Nam được thể hiện trong đại dịch Covid - 19.
- Em hãy nêu những việc làm cần thiết để giữ gìn, phát huy giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam.
- Trong đại dịch Covid-19, nhân dân Việt Nam đã phát huy nhiều truyền thống tốt đẹp của dân tộc, như: yêu nước, dũng cảm, đoàn kết, tương thân tương ái,..
* Các truyền thống tốt đẹp của dân tộc đã:
+ Ngày càng lan tỏa, chuyển hoá thành sức mạnh, tạo thành động lực để chúng ta vượt qua khó khăn, thực hiện “mục tiêu kép” vừa đẩy lùi được dịch bệnh, vừa phát triển kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội.
+ Góp phần tôi luyện thêm những phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam.
+ Là nguồn sức mạnh nội sinh để các người Việt Nam xây dựng và phát triển bền vững đất nước.
* Để giữ gìn, phát huy giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam, mỗi chúng ta cần:
+ Tích cực tìm hiểu về các truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.
+ Tôn trọng sự đa dạng văn hóa của các vùng miền, dân tộc.
+ Tích cực quảng bá, giới thiệu với bạn bè trong và ngoài nước,... về những truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
+ Bài trừ, phê phán những hủ tục, phong tục lạc hậu.
+ Hăng hái tham gia các hoạt động thiện nguyện, hoạt động sinh hoạt văn hóa cộng đồng,… do nhà trường, địa phương tổ chức.
+ Phê phán việc làm, hành động thiếu ý thức trách nhiệm, đi ngược lại truyền thống tốt đẹp của dân tộc, làm ảnh hưởng đến hình ảnh, giá trị của cộng đồng….
Luyện tập 3 (trang 8) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 1: Em hãy đọc lời bài hát sau và trả lời câu hỏi:
- Theo em, vì sao tiếng Việt là niềm tư hào của dân tộc Việt Nam.
- Em có suy nghĩ gì về một số bạn trẻ hiện nay thích dùng ngôn ngữ "chat", viết tắt tùy ý, biến âm một cách cảm tính, sai chính tả,...? Bản thân em đã giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt như thế nào?
Lời giải:
- Lao động và ngôn ngữ luôn là động lực chủ yếu trong lịch sử phát triển của loài người. Về sau này, khi quốc gia xuất hiện, ý thức về một đất nước thống nhất bao giờ cũng gắn liền với ý thức về một ngôn ngữ chung. Bên cạnh đó, ngôn ngữ còn góp phần tạo nên bản sắc văn hóa, phân biệt dân tộc này với dân tộc khác. Chính vì vậy mà tiếng nói, chữ viết là tài sản quý giá của mọi dân tộc trên thế giới, là niềm tự hào của mỗi con người. Tiếng Việt của nước ta cũng vậy.
- Suy nghĩ: việc một số bạn trẻ hiện nay thích dùng ngôn ngữ “chat”, viết tắt tuỳ ý, biến âm một cách cảm tính, sai chính tả,... sẽ làm mất đi sự trong sáng của tiếng Việt. Em không đồng tình với hành động này.
- Những việc bản thân em đã làm để giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt:
+ Nói và viết đúng chuẩn mực về phát âm, chính tả chữ viết, từ ngữ, ngữ pháp và phong cách ngôn ngữ.
+ Phê phán những hành vi: “pha tiếng” nước ngoài khi giao tiếp; lạm dụng “tiếng lóng”, ngôn ngữ “chat” trong giao tiếp,…
Luyện tập 4 (trang 9) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 1: Em hãy cho biết việc làm sao sau đây thể hiện sự kế thừa, phát huy truyền thống của dân tộc. Vì sao?
a. Tích cực tìm hiểu lịch sử đấu tranh chống giặc ngoại xâm của dân tộc Việt Nam.
b. Bắt chước theo thần tượng trong phim ảnh, mạng xã hội,.... thiếu sự chọn lọc.
c. Chê bai những người mặc trang phục truyền thống là không phù hợp.
d. Tìm hiểu và giới thiệu với bạn bè quốc tế về các trò chơi dân gian, lễ hội truyền thống, văn hóa ẩm thực của dân tộc Việt Nam.
e. Tham gia chương trình văn nghệ về chủ đề quê hương, đất nước, con người Việt Nam.
Lời giải:
- Việc làm thể hiện sự kế thừa, phát huy truyền thống của dân tộc: a, d, e
- Vì học sinh cần tìm hiểu, tôn trọng, giữ gìn và phát huy các truyền thống tốt đẹp, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam"tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Luyện tập 5 (trang 9) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 1: Em hãy viết đoạn văn bày tỏ lòng tự hào của bản thân đối với một truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam và đề xuất những việc làm cụ thể để giữ gìn, phát huy truyền thống đó trong thời kì hội nhập, phát triển.
Đoạn văn tham khảo:
“Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước”. Đó là lời khẳng định đầy tự hào của chủ tịch Hồ Chí Minh khi nói về lòng yêu nước của dân tộc Việt Nam. Lòng yêu nước được hiểu là tình cảm yêu thương, gắn bó sâu nặng và tinh thần, trách nhiệm bảo vệ, dựng xây đất nước của con người.
Cao hơn cả đấng sinh thành, đất nước như một mái nhà chung của tất cả những người dân đang chảy trong mình dòng máu Lạc Hồng. Chính vì vậy, lòng yêu nước tồn tại trong tất cả con người Việt Nam như một lẽ dĩ nhiên, thể hiện sự tự tôn, tự hào dân tộc, biết ơn sâu sắc với các thế hệ cha anh đi trước đã anh dũng dựng xây và bảo vệ đất nước.
Biểu hiện của lòng yêu nước là những hành động cụ thể, được minh chứng qua từng giai đoạn lịch sử. Trang sử vàng của dân tộc ta đã ghi danh biết bao vị anh hùng, chiến sĩ, thậm chí là nông dân dũng cảm, can trường xả thân vì đất nước. Hình ảnh chị Võ Thị Sáu gan dạ trước nòng súng quân giặc, anh Bế Văn Đàn, anh Phan Đình Giót,…
và hàng ngàn con người Việt Nam đã khiến cả thế giới phải nể phục vì lòng yêu nước, dũng cảm, cứng rắn “như gang như thép”. Có thể thấy, lòng yêu nước là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến thành công của đất nước ta trong cả kháng chiến lẫn công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.
Thế hệ thanh thiếu niên cần không ngừng cố gắng học tập, làm việc theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, tiếp tục giữ gìn và phát huy truyền thống yêu nước của dân tộc. Bên cạnh đó, chúng ta cần ngăn chặn triệt để các hành vi tuyên truyền phản động, biểu tình gây ảnh hưởng đến trật tự, an ninh đất nước.
Vận dụng
Vận dụng 1 (trang 9) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 1: Em hãy làm việc nhóm để xây dựng kế hoạch và thực hiện hành động cụ thể nhằm giữ gìn, phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam (truyền thống hiếu học, yêu nước, hiếu thảo,...)
Gợi ý:
Những việc làm cụ thể để phát huy truyền thống hiếu thảo:
- Luôn kính trọng, lễ phép với ông bà, cha mẹ.
- Yêu thương và giúp đỡ ông bà, cha mẹ những công việc phù hợp với lứa tuổi và sức khỏe của bản thân, ví dụ: dọn dẹp nhà cửa; giặt quần áo, rửa bát, nấu bữa cơm đơn giản, chăm sóc em,..
- Thường xuyên hỏi thăm, quan tâm đến sức khỏe của ông bà, cha mẹ
- Cần cù, sáng tạo trong học tập và lao động.
- Tôn trọng, lắng nghe những lời khuyên, sự định hướng của ông bà, cha mẹ.
- Thường xuyên tâm sự, chia sẻ những khó khăn với ông bà, cha mẹ,
Vận dụng 2 (trang 9) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 1: Em hãy tuyên truyền, quảng bá về truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam bằng những sản phẩm như: báo tường, đoạn phim ngắn, âm nhạc, ca dao, tục ngữ,...
Gợi ý một số câu ca dao, tục ngữ:
- Đói lòng ăn đọt chà là. Để cơm nuôi mẹ, mẹ già yếu răng.
- Giấy rách phải giữ lấy lề.
- Đi đâu mặc kệ đi đâu. Đến ngày giỗ Tết phải mau mà về.
- Con cò chết rũ trên cây, ...
- Mồng một thì Tết mẹ cha. ...
- Ai về Phú Thọ cùng ta, ...
- Dù ai buôn đâu, bán đâu, ...
- Cú kêu ba tiếng cứ kêu.