Mở đầu (trang 17) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 3: Lao động cần cù, sáng tạo là truyền thống tốt đjep của người Việt Nam. Trong thời kì mới, truyền thống này cần được gìn giữ và phát huy. Ngày nay, những bàn tay, khối óc của người Việt vẫn miệt mài, hăng say lao động; không ngừng tìm tòi, đưa ra nhiều.....
Em hãy độc và nêu ý nghĩa của các câu tục ngữ sau:
- Cần cù bù thông mình
- Có công mài sắt có ngày nên kim
- Cái khó ló cái khôn
- Một phút nghĩ hay hơn cả ngày quần quật.
Trả lời:
Ý nghĩa các câu tục ngữ:
- Cần cù bù thông mình: nghĩa là một người mà biết cần cù, siêng năng, chăm chỉ thì sẽ chẳng thua gì những người vốn sẵn thông minh. Câu nói trên đã nói lên được một sự thật trong cuộc sống và dường như trở thành một chân lí. Sự bền bỉ, tính kiên trì cũng đóng vai trò quan trọng không kém năng khiếu hay sự thông minh.
- Có công mài sắt có ngày nên kim: Ta thấy câu tục ngữ có hai vế rõ ràng "có công mài sắt" và kết quả "có ngày nên kim". Để biến một thanh sắt khô cứng thành chiếc kim chỉ có một cách là kiên trì mài giũa không ngừng. Câu tục ngữ có ý nghĩa bất kì việc gì đều cần tới lòng kiên trì, ý chí, sức bền thì mới gặt hái được nhiều thành công
- Cái khó ló cái khôn: mới xuất hiện trong khoảng trên dưới nửa thế kỷ nay, khẳng định khả năng to lớn của trí tuệ con người trong việc khắc phục những hoàn cảnh khó khăn
- Một phút nghĩ hay hơn cả ngày quần quật: Khuyên con người hãy làm việc bằng suy nghĩ, bằng đầu óc để làm việc sẽ hay hơn làm bằng chân tay. Thể hiện con người phải suy nghĩ, học hỏi thì mới có thể sáng tạo ra những điều mới mẻ.
Khám phá
1. Em hãy đọc thông tin sau và trả lời câu hỏi
GIÁO SƯ - BÁC SĨ NÔNG HỌC LƯƠNG ĐỊNH CỦA - MỘT NHÀ KHOA HỌC, MỘT TRÍ THỨC TIÊU BIÊU TRONG THOUWF ĐẠI HỒ CHÍ MINH
Giáo sư - Bác sĩ Nông học Lương Định Của là một người con ưu tú của làng Đại Ngãi, quận Kế Sách ( nay là thị trấn Đại Ngãi, huyện Long Phú, tỉnh Sóc Trăng).
Ông là nhà trí thức gắn bó với đồng ruộng để tạo ra các giống lúa mới. Những đóng góp của ông đã góp phần bảo đảm lương thực để cuộc chiến đấu giành độc lập và tự do của dân tộc ta đi đến thắng lợi,....
Câu hỏi (trang 18) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 3:
- Em có suy nghĩ gì về cách làm việc của Giáo sư - Bác sĩ Nông học Lương Định Của?
- Theo em, thế nào là cần cù, sáng tạo trong lao động?
Trả lời:
- Suy nghĩ:
+ Giáo sư - Bác sĩ Nông học Lương Định Của luôn chăm chỉ, cần mẫn làm việc và ông không ngừng nghiên cứu để lai tạo ra nhiều giống cây trồng mới, cải tiến phương thức canh tác trong nông nghiệp.
+ Những cống hiến của Giáo sư - Bác sĩ Nông học Lương Định Của đã đem lại những thành quả to lớn, như: đem đến một cuộc cách mạng trong nông nghiệp ở Việt Nam; đào tạo, bồi dưỡng thêm nhiều nhân tài cho đất nước.
+ Sự chăm chỉ, miệt mài và sáng tạo trong lao động và học tập của Giáo sư - Bác sĩ Nông học Lương Định Của chính là tấm gương sáng cho thế hệ trẻ chúng ta noi theo.
- Khái niệm: Cần cù, sáng tạo trong lao động là phẩm chất cần thiết là điều kiện giúp con người nâng cao vốn hiểu biết, rèn luyện các kĩ năng, tiêt kiệm thời gian và đạt hiệu quả cao trong công việc.
2. Em hãy đọc thông tin sau và thực hiện yêu cầu
Thông tin. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Hiệp sinh năm 1981, tại Thành phố Hồ Chí Minh. Từ nhỏ, cô đã chăm chỉ, chịu khó học tập. Năm 2007, cô đến Hàn Quốc nhờ khoản học bổng toàn phần nghiên cứu sinh tiến sĩ ngành Khoa học Y khoa. Năm 2012, cô hoàn thành luận án tiến sĩ và trở về nước tham gia nghiên cứu, giảng dạy. Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Hiệp hiện là Trưởng Khoa Kĩ thuật Y sinh, Trưởng Đại học Quốc tế, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.
Năm 2016, với đề tài nghiên cứu những phát hiện mới trên việc biến đổi bề mặt của loại vật liệu Titanium làm cải thiện độ bám dính mô nha trong ngành nha khoa phục hồi, Tiến sĩ Nguyễn Thị Hiệp giành được Giải thưởng nghiên cứu cấp quốc gia do L'Oreal tài trợ và được Hội đồng Giải thưởng Khoa học L'Oréal - UNESCO đánh giá có năng lực cao, khả năng nghiên cứu tốt, tâm huyết với khoa học và có nhiều kinh nghiệm trong thiết kế vật liệu sinh học.
Năm 2017, nữ Tiến sĩ xuất sắc đoạt giải Nhất - Giải thưởng ASEAN - US về "Giải pháp giảm áp lực lên các thành phố đô thị hoá nhanh - mảng sức khoẻ cộng đồng". Năm 2018, cô nhận được giải thưởng tài năng trẻ toàn cầu do L'Oréal - UNESCO trao cho 15 nhà khoa học nữ đến từ năm châu lục vì đã phát triển một loại gel nano thông minh có thể đẩy nhanh quá trình tái tạo mô da. Công trình nghiên cứu này là nền tảng giúp cô đoạt giải Nhất - Giải thưởng Sáng tạo Thành phố Hồ Chí Minh năm 2019.
Đặc biệt, năm 2019, cô được tạp chí Asian Scientist vinh danh là một trong 100 nhà khoa học hàng đầu châu Á năm 2019 do có những đóng góp nổi bật cho cộng đồng trong lĩnh vực kĩ thuật y sinh. Khi được vinh danh, Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Hiệp rất bất ngờ và vui mừng.
Cô chia sẻ: “Khoa học công nghệ là sức mạnh quan trọng của mỗi quốc gia, mình phải tự nghiên cứu, khám phá và làm chủ nó thì mình mới phát triển được. Tôi hi vọng mình có thể góp phần truyền thêm niềm tin, động lực cho các bạn trẻ làm nghiên cứu khoa học. Hãy làm việc và cống hiến hết mình, rồi các bạn sẽ gặt hái được thành quả tốt đẹp và được xã hội ghi nhận”.
Để đạt được những thành quả này, nữ Phó giáo sư, Tiến sĩ đã làm việc chăm chỉ, không ngừng nỗ lực vượt qua nhiều khó khăn, thách thức để có thể kiên định theo đuổi con đường nghiên cứu khoa học.
Câu hỏi (trang 19) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 3:
- Em hãy chỉ ra biểu hiện của lao động cần cù, sáng tạo của nhân vật trong thông tin trên.
- Em hãy cho biết ý nghĩa của sự cần cù, sáng tạo trong lao động.
Trả lời:
- Biểu hiện lao động cần cù, sáng tạo của Tiến sĩ Nguyễn Thị Hiệp
+ Ngay từ khi còn nhỏ, cô Nguyễn Thị Hiệp đã luôn chăm chỉ, chịu khó học tập, không ngừng nỗ lực để vượt qua nhiều khó khăn, gian khó, kiên định theo đuổi ước mơ.
+ Cô Nguyễn Thị Hiệp không ngừng tìm tòi, học hỏi, suy nghĩ và luôn say mê nghiên cứu khoa học.
- Ý nghĩa của sự cần cù, sáng tạo trong lao động
+ Cần cù, sáng tạo là phẩm chất cần thiết, là điều kiện giúp con người nâng cao vốn hiểu biết, rèn luyện các kĩ năng, tiết kiệm thời gian và đạt hiệu quả cao trong công việc, góp phần xây dựng quê hương, đất nước.
+ Người có tinh thần cần cù, sáng tạo trong học tập, lao động,… sẽ luôn được mọi người yêu mến, quý trọng.
3. Em hãy đọc các trường hợp sau và trả lời câu hỏi
Trường hợp 1:
- Em có nhận xét gì về việc làm của bạn Ninh, bạn Hải và rút ra bài học cho bản thân?
- Em đã làm gì để thể hiện sự cần cù, sáng tạo trong lao động?
Trường hợp 2:
- Em có nhận xét gì về việc làm của bạn Danh và em trai?
- Theo em, việc làm của bạn Danh và em trai mang lại ý nghĩa gì?
Trường hợp 3:
- Em có nhận xét gì về thái độ của bạn K trong lao động?
- Theo em, bạn K nên thay đổi như thế nào? Vì sao?
Trả lời:
* Trường hợp 1:
+ Việc làm của bạn Ninh và bạn Hải đáng khen vì từ sớm đã cần cù chăm chỉ, chuyên cần chịu khó trong công việc, kiếm tiền tuè những việc nhỏ nhất mà bản thân có thể làm được.
+ Rút ra bài học: ngay từ khi nhận thức được hoàn cảnh khó khăn bản thân hai bạn đã cố gắng nỗ lực, cần cù chịu khó để bù đắp cho những thiếu xót của bản thân và gia đình.
+ Em đã chăm chỉ học tập rèn luyện, tìm hiểu về những thiếu xót của bản thân đồng thời tìm hiểu nghiên cứu về những gì mình thích.
* Trường hợp 2.
- Nhận xét: hai anh em bạn Danh đã rất sáng tạo và chăm chỉ trong lao động. Các bạn vừa có ý thức tiết kiệm lại vừa có ý thức bảo vệ sức khỏe cho chính bản thân, gia đình và bảo vệ môi trường.
- Ý nghĩa: Việc làm của bạn Danh và em trai đã:
+ Giúp gia đình bạn Danh tiết kiệm được một khoản chi phí cho việc mua thực phẩm hằng ngày; đồng thời, gia đình có ra sạch để sử dụng, sức khỏe của các thành viên được đảm bảo hơn.
+ Giúp hạn chế rác thải ra môi trường (vì hai bạn đã tận dụng những vật dụng cũ để trồng rau).
* Trường hợp 3:
- Thái độ của bạn K trong lao động trong công việc chưa chăm chỉ, cố gắng và cần cù bởi khi gặp khó khăn K đã từ bỏ công việc của mình mà không ngừng cố gắng.
- Bạn K nên thay đổi tính cách của bản thân để tìm tòi học hỏi và nỗ lực vượt qua khó khăn, thử thách trong công việc của mình.
Luyện tập
Luyện tập 1 (trang 20) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 3: Có quan điểm cho rằng: “Cần cù, sáng tạo không phải do bẩm sinh mà là kết quả của sự rèn luyện”. Em hãy xây dựng và trình bày bài thuyết trình để thể hiện suy nghĩ của mình.
Để thành công trong cuộc sống, mỗi con người cần hình thành và rèn luyện cho mình nhiều đức tính tốt đẹp. Một trong những đức tính cần có là tính cần cù và sáng tạo trong học tập, lao động. Đặc biệt là đối với lứa tuổi học sinh, những con người trẻ tuổi đang từng ngày kiên trì rèn luyện mình trên ghế nhà trường.
Cần cù là chăm chỉ, chuyên cần, chịu khó trong công việc. Biểu hiện của cần cù là làm việc thường xuyên, đều đặn, không ngừng nỗ lực vượt qua khó khăn, thử thách. Sáng tạo là say mê nghiên cứu, tìm tòi trong lao động. Sự sáng tạo được thể hiện qua những hành động, như: luôn suy nghĩ, tìm và phát hiện ra cách làm mới hiệu quả để đem lại kết quả cao hơn trong công việc.
Cần cù, sáng tạo là phẩm chất cần thiết, là điều kiện giúp con người nâng cao vốn hiểu biết, rèn luyện các kĩ năng, tiết kiệm thời gian và đạt hiệu quả cao trong công việc, góp phần xây dựng quê hương, đất nước. Người có tinh thần cần cù, sáng tạo trong học tập, lao động,… sẽ luôn được mọi người yêu mến, quý trọng.
Để rèn luyện sự cần cù, sáng tạo, trước hết, chúng ta phải có ý thức tự rèn luyện bản thân tốt đẹp theo chuẩn mực xã hội. Từ ý thức đi đến hành động cụ thể trong công việc và trong đời sống thường ngày. Trong học tập, phải biết tuân thủ nội quy, kỉ luật trường lớp. Đi học chuyên cần, đều đặn, không trốn tiết hay viện lí do để nghỉ học. Gặp bài học khó không nản chí mà phải tìm cách thấu hiểu và giải quyết cho kì được. Trong lao động, phải biết tìm tòi sáng tạo. Mỗi ngày một suy nghĩ mới sẽ làm cho cuộc sống thêm tươi vui, tinh thần vững mạnh. Chăm chỉ làm việc nhà, không ngại khó, tiết kiệm… Tích cực giúp đỡ người khác. Trong việc rèn luyện thân thể, luôn kiên trì tập thể dục thể thao. Tích cực cùng mọi người giữ gìn vệ sinh, bảo vệ môi trường sống lành mạnh, tiến bộ…
Các bạn thân mến, thành tựu không phải được gặt hái bằng trí tuệ hay khả năng thiên bẩm, mà được gặt hái chính bằng lòng kiên trì, sự chăm chỉ và sáng tạo. Do đó, chúng ta hãy rèn luyện đức tính chăm chỉ, sáng tạo ngay từ hôm nay, ngay từ những việc làm nhỏ nhất!
Luyện tập 2 (trang 20) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 3: Em hãy chỉ ra những việc làm thể hiện sự cần cù sáng tạo và nhữung việc làm không thể hiện sự cần cù, sáng tạo trong lao động. Vì sao?
a. Bạn H luôn cố gắng, nỗ lực trong học tập và tích cực tham gia các câu lạc bộ của trường.
b. Tuy đã giải được bài toán nhưng bạn M vẫn cố gắng suy nghĩ để tìm thêm các cách giải khác hay hơn.
c, Trong hoạt động thảo luận nhóm, bạn P rất ít khi thực hiện các nhiệm vụ được giao và hay ỷ lại bạn bè.
d. Mỗi tuần, bạn T cùng nhóm bạn trong Câu lạc bộ Cây cọ nhí vẽ những bức tranh về bảo vệ môi trường, an toàn giao thông bằng bút sáp tái sử dụng.
Lời giải:
- Những việc làm thể hiện cần cù, sáng tạo: a, b, d.
- Những việc làm không thể hiện sự cần cù, sáng tạo: c.
- Vì mỗi người đều cần cần cù, sáng tạo trong côcng việc và học tập để rèn luyện bản thân nỗ lực vượt qua khó khăn, thử thách tìm ra những cách thức làm việc phù hợp để đạt hiệu quả cao trong công việc, học tập.
Luyện tập 3 (trang 21) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 3: Em hãy đọc tình huống sau và trả lời câu hỏi
Câu hỏi:
- Em có đồng ý với đánh giá của bạn M về bạn V không? Vì sao?
- Em có lời khuyên gì với những bạn chưa có thói quen cần cù, sáng tạo trong lao động?
Lời giải:
- Em không đồng tình với đánh giá của bạn M về bạn V. Vì:
+ Những việc làm của bạn V cho thấy bạn V đã có thái độ tích cực, luôn chăm chỉ, cần cù và sáng tạo trong học tập. Thái độ học tập đúng đắn ấy đã giúp bạn V đạt được kết quả cao, được thầy cô và bạn bè quý mến, đồng thời cũng giúp đỡ được nhiều bạn học sinh khác. Vì vậy, chúng ta nên cổ vũ, khuyến khích và học tập theo bạn V.
+ Những hành động và lời đánh giá của bạn M cho thấy, bạn M còn lười biếng, chưa chăm chỉ, nỗ lực và sáng tạo trong học tập.
- Lời khuyên với những bạn chưa có thói quen cần cù, sáng tạo:
+ Cần cù và sáng tạo trong học tập, lao động là những đức tính tốt đẹp mà mỗi người cần phải có và rèn luyện trong cuộc sống hằng ngày.
+ Cần cù và sáng tạo trong học tập, lao động sẽ giúp chúng ta đạt được nhiều thành công trong cuộc sống và nhận được sự yêu mến, quý trọng của mọi người.
+ Cần cù và sáng tạo không phải là khả năng thiên bẩm, đó là kết quả của sự rèn luyện. Do đó, chúng ta hãy rèn luyện những đức tính này ngay từ hôm nay, ngay từ những việc làm nhỏ nhất.
Luyện tập 4 (trang 21) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 3: Em hãy kể tên những việc làm cụ thể sự cần cù, sáng tạo của bản thân trong học tập và cuộc sống
Lời giải:
- Đi học chuyên cần.
- Bài khó không nản chí.
- Tự giác học, không chơi la cà…
- Phụ giúp bố mẹ các công việc nhà…
Vận dụng
Vận dụng 1 (trang 21) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 3: Em hãy cùng nhóm bạn thực hiện một sản phẩm (viết lời cho đoạn nhạc, sáng tác bài thơ, vè, điệu lí,..) có nội dung là những kiến thức cần ghi nhớ của một bài học trong môn học thuộc chương trình lớp 8. Sau đó, chia sẻ với các bạn để cùng nhau áp dụng.
Sản phẩm tham khảo:
BÀI CA HÓA TRỊ
Kali (K), Iot (I), Hidrô (H)
Natri (Na) với Bạc (Ag), Clo (Cl) một loài
Là hoá trị một (I) bạn ơi
Nhớ ghi cho kỹ kẻo thời phân vân
Magiê (Mg), Kẽm (Zn) với Thuỷ Ngân(Hg)
Oxi (O), Đồng (Cu), Thiếc(Sn) cùng gần Bari (Ba)
Cuối cùng thêm chú Canxi (Ca)
Hoá trị hai (II) nhớ có gì khó khăn
Bác Nhôm (Al) hoá trị ba (III) lần
In sâu trí nhớ khi cần có ngay
Cacbon (C), Silic (Si) này đây
Có hoá trị bốn (IV) không ngày nào quên
Sắt (Fe) kia lắm lúc hay phiền
Hai, ba lên xuống nhớ liền ngay thôi
Nitơ (N) rắc rối nhất đời
Một hai ba bốn, khi thời lên V
Lưu huỳnh (S) lắm lúc chơi khăm
Xuống hai lên sáu khi nằm thứ tư
Phot pho (P) nói đến không dư
Có ai hỏi đến thì ừ rằng năm
Bạn ơi, cố gắng học chăm
Bài ca hoá trị suốt năm cần dùng.
Vận dụng 2 (trang 21) Giáo dục công dân 8 Chân trời sáng tạo Bài 3: Em hãy sưu tầm câu chuyện về tấm gương cần cù, sáng tạo trong lao động. Từ đó xây dựng kế hoạch rèn luyện cho bản thân.
Gợi ý:
Võ Thị Ngọc Nữ
- Sinh năm 1988.
- Khi chị mới 3 tuổi, ba đã mất trong 1 vụ tai nạn.
- Thuê trọ trên đường ông ích khiêm tp đà nẵng
- T8/2015, khi mới 26 tuổi, chị phát hiện mình bị ung thư máu.
- Trong thời gian chị đang điều trị bệnh, UBND tp ĐN ký quyết định cấp cho 2 mẹ con chị 1 phòng ở chung cư Vũng Thùng, Quân Sơn Trà.
- Sau một thời gian dài chống chọi với căn bệnh “nhà giàu“ này, ngày 19/9/2015, Nữ đã ra đi.