Hoạt động mở đầu (trang 6) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Hầu hết mọi thứ xung quanh chúng ta đều liên quan đến hóa học. Hóa học nghiên cứu về những vấn đề gì? Hóa học có vai trò như thế nào trong đời sống và sản xuất? Làm thế nào để có phương pháp học tập và nghiên cứu hóa học một cách hiệu quả?
Trả lời:
- Hóa học nghiên cứu về thành phần, cấu trúc, tính chất và sự biến đổi của chất cũng như ứng dụng của chúng.
- Vai trò của hóa học trong đời sống và sản xuất
+ Là nhiên liệu dùng cho động cơ đốt trong
+ Làm vật liệu xây dựng
+ Ngành y tế: thuốc phòng, chữa bệnh cho người, chỉ khâu tự tiêu dùng trong y khoa
+ Làm mĩ phẩm, phân bón cho cây trồng
+ Nghiên cứu trong phòng thí nghiệm
- Phương pháp học tập và nghiên cứu hóa học một cách hiệu quả
+ Phương pháp học tập: (1) Phương pháp tìm hiểu lí thuyết, (2) Phương pháp học tập thông qua thực hành thí nghiệm, (3) Phương pháp luyện tập, ôn tập, (4) Phương pháp học tập trải nghiệm
+ Phương pháp nghiên cứu hóa học: (1) Xác định vấn đề nghiên cứu, (2) Nêu giả thuyết khoa học, (3) Thực hiện nghiên cứu (lí thuyết, thực nghiệm, ứng dụng), (4) Viết báo cáo: thảo luận kết quả và kết luận vấn đề
1. Đối tượng nghiên cứu của hóa học
Câu hỏi 1 (trang 6) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Quan sát Hình 1.1, hãy chỉ ra các đơn chất và hợp chất. Viết công thức hóa học của chúng.
Trả lời:
- Hóa học là ngành khoa học thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên, nghiên cứu về thành phần, cấu trúc, tính chất và sự biến đổi của chất cũng như ứng dụng của chúng.
- Hóa học có vai trò quan trọng trong đời sống, sản xuất và nghiên cứu khoa học.
- Để có phương pháp học tập và nghiên cứu hóa học một cách hiệu quả học sinh cần:
+ Ôn tập và nghiên cứu bài học trước khi đến lớp;
+ Rèn luyện tư duy hóa học; luyện thói quen tìm tòi, khám phá; quan sát và liên kết giữa các sự vật hiện tượng trong đời sống.
+ Ghi chép kiến thức;
+ Luyện tập thường xuyên;
+ Hình thành, nuôi dưỡng hứng thú, say mê, chủ động trong việc học tập. Rèn luyện kĩ năng tra cứu, mở rộng kiến thức từ các nguồn tài liệu khác nhau phù hợp với bài học và lứa tuổi.
Câu hỏi 2 (trang 6) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Quan sát hình 1.2 cho biết ba thể của bromine tương ứng với mỗi hình a,b,c. Sắp xếp theo thứ tự tăng dần mức độ trật tự trong cấu trúc của ba thể này?
Trả lời:
- Sắp xếp theo thứ tự tăng dần mức độ trật tự trong cấu trúc của ba thể: c) ; b) ; a)
Câu hỏi 3 (trang 7) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Quan sát Hình 1.3, cho biết trong quá trình (a), (b), đâu là quá trình biến đổi vật lí, quá trình biến đổi hóa học. Giải thích
Trả lời:
(a) – Sự thăng hoa iodine => Iodine chuyển từ thể rắn sang thể khí => Không có sự tạo thành chất mới => Quá trình biến đổi vật lí
(b) – Nhúng đinh sắt vào dung dịch copper sulfate:
Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu
=> Có sự tạo thành chất mới là Copper (Cu)
=> Quá trình biển đổi hóa học
Luyện tập (trang 7) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Khi đốt nến (được làm bằng paraffin), nến chảy ra ở dạng lỏng, thấm vào bấc, cháy trong không khí, sinh ra khí carbon dioxide và hơi nước. Cho biết giai đoạn nào diễn ra hiện tượng biến đổi vật lí, giai đoạn nào diễn ra hiện tượng biến đổi hóa học. Giải thích.
Lời giải:
- Nến chảy lỏng, thấm vào bấc là giai đoạn diễn ra hiện tượng biến đổi vật lí vì nến chỉ chuyển từ trạng thái rắn sang lỏng.
- Nến cháy trong không khí sinh ra khí carbon dioxide và hơi nước là giai đoạn diễn ra hiện tượng biến đổi hóa học vì có sự hình thành chất mới đó là carbon dioxide và hơi nước.
2. Vai trò của hóa học và đời sống
Câu hỏi 4 (trang 7) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Quan sát hình từ 1.4 đến 1.10, cho biết hóa học có ứng dụng trong lĩnh vực nào của đời sống và sản xuất
Trả lời:
- Hóa học ứng dụng trong các lĩnh vực: nguyên liệu, xây dựng, y tế, nông nghiệp, thẩm mỹ, nghiên cứu, ...
Câu hỏi 5 (trang 8) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Nêu vai trò của hóa học trong mỗi ứng dụng được mô tả ở các hình bên
Trả lời:
- Vai trò của hóa học trong mỗi ứng dụng là
+ Hình 1.4: tách các tạp chất ra khỏi nhiên liệu
+ Hình 1.5: Từ những nguyên liệu ban đầu, sản xuất ra vật liệu xây dựng
+ Hình 1.6: Nghiên cứu ứng dụng của chất => Điều chế ra thuốc, vacxin chữa bệnh
+ Hình 1.7: Nghiên cứu các thành phần của chỉ khâu tự tiêu
+ Hình 1.8: Nghiên cứu các thành phần của mĩ phẩm
+ Hình 1.9: Điều chế, sản xuất phân bón
+ Hình 1.10: Nghiên cứu tính chất của các chất
Luyện tập (trang 8) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Kể tên một vài ứng dụng khác của hóa học trong đời sống.
Lời giải:
- Các ứng dụng khác của hóa học trong đời sống như lấy vân tay tội phạm; dùng cồn để sát khuẩn; lọc nước bẩn; sản xuất thực phẩm, đồ ăn; sản xuất đồ gia dụng; …
Vận dụng (trang 8) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Từ sáng sớm thức dậy cho đến tối khi ngủ, em sử dụng rất nhièu chất trong việc sinh hoạt cá nhân, ăn uống, học tập,... Hãy liêyj kê những chất đã sử dụng hằng ngày mà em biết. Nếu thiếu đi những chất ấy thì cuốc ống sẽ bất tiên như thế nào?
Lời giải:
- Những chất em sử dụng hàng ngày như là: nước, oxy, tinh bột, carbohydrate, lipit, ...
- Nếu thiếu đi những chất ấy thì cuộc sống sẽ rất khó khăn
3. Phương pháp học tập hóa học
Câu hỏi 6 (trang 9) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Nêu ý nghĩa của các hoạt động có trong Hình 1.11 đối với việc học tập môn Hóa học.
Trả lời:
- Ôn tập giúp ghi nhớ kiến thức vừa học và chuẩn bị bài trước khi đến lớp giúp tiếp thu kiến thức mới nhanh hơn
- Rèn luyện tư duy giúp dự đoán các hiện tượng, giải thích thực tế
- Ghi chép: ghi nhớ bài học lâu hơn việc chỉ đọc và quan sát
- Luyện tập thường xuyên: ghi nhớ các dạng bài, các kiến thức trọng tâm
- Thực hành thí nghiệm: tăng khả năng dự đoán, quan sát hiện tượng
- Sử dụng thẻ ghi nhớ: lưu ý những kiến thức trọng tâm
- Hoạt động tham quan, trải nghiệm: áp dụng lí thuyết vào thực tế
- Sử dụng sơ đồ tư duy: rèn kĩ năng tóm tắt nội dung chính, tư duy logic từ những nhánh chính của sơ đồ.
Câu hỏi 7 (trang 9) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Hãy cho biết các hoạt động trong Hình 1.11 tương ứng với phương pháp học tập hóa học nào.
- Phương pháp tìm hiểu lí thuyết:
+ Ôn tập và nghiên cứu bài học trước khi đến lớp
+ Ghi chép
- Phương pháp học tập thông qua thực hành thí nghiệm:
+ Thực hành thí nghiệm
- Phương pháp luyện tập, ôn tập:
+ Rèn luyện tư duy hóa học
+ Luyện tập thường xuyên
+ Sử dụng thẻ ghi nhớ
+ Sử dụng sơ đồ tư duy
- Phương pháp học tập trải nghiệm:
+ Hoạt động tham quan, trải nghiệm.
Luyện tập (trang 9) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Dựa vào các tiêu chí khác nhau, em hãy lập sơ đồ để phân loại các chất sau: oxygen, ethnol, iron (III) oxide, acetic acid, sucrose
Lời giải:
Vận dụng (trang 9) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Em cùng các bạn trong nhóm hãy tự tạo thẻ ghi nhớ để ghi nhớ một số nguyên tố trong 20 nguyên tố hóa học đầu tiên của bảng tuần hoàn.
Lời giải:
Các em tự làm theo nhóm.
Gợi ý:
4. Phương pháp nghiên cứu hóa học
Câu hỏi 8 (trang 10) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Cho biết 3 phương pháp nghiên cứu hóa học được sử dụn độc lập hay bổ trợ lẫn nhau trong quá trình nghiên cứu
Trả lời:
- 3 phương pháp nghiên cứu là:
+ Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
+ Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm
+ Phương pháp nghiên cứu ứng dụng
Câu hỏi 9 (trang 10) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Hãy cho biết trong đề tài “nghiên cứu thành phần hóa học và bước đầu ứng dụng tinh dầu tràm trà trong sản xuất nước súc miệng”, các nhà nghiên cứu đã sử dụng phương pháp nghiên cứu nào?
Trả lời:
- Đề tài “nghiên cứu thành phần hóa học và bước đầu ứng dụng tinh dầu tràm trà trong sản xuất nước súc miệng” các nhà nghiên cứu đã sử dụng phương pháp nghiên cứu ứng dụng để giải quyết vấn đề khảo sát tính kháng khuẩn của sản phẩm nước súc miệng từ tinh dầu tràm trà.
Luyện tập (trang 11) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Hãy chỉ rõ các bước nghiên cứu trong Hình 1.12 tương ứng với những bước nào trong phương pháp nghiên cứu hóa học
Lời giải:
- Bước (1) ứng với xác định vấn đề nghiên cứu.
- Bước (2) ứng với nêu giả thuyết khoa học.
- Bước (3), (4) ứng với thực hiện nghiên cứu.
Vận dụng (trang 11) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Mưa acid là một thuật ngữ chung chỉ sự tích lũy của các chất gây ô nhiễm, có khả năng chuyển hóa trong nước mưa tạo nên môi trường acid. Các chất gây ô nhiễm chủ yếu là khí SO2 và NOx thải ra từ các quá trình sản xuất trong đời sống, đặc biệt là quá trình đốt cháy than đá, dầu mỏ và các nhiên liệu tự nhiên khác.
Hiện tượng này gây ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống con người, động – thực vật và có thể làm thay đổi thành phần của nước các sông, hồ, giết chết các loài cá và những sinh vật khác, đồng thời hủy hoại các công trình kiến trúc. Theo em, việc nghiên cứu để tìm ra giải pháp nhằm giảm thiểu tác hại của mưa acid thuộc phương pháp nghiên cứu lí thuyết, thực nghiệm, hay ứng dụng?
Lời giải:
- Nghiên cứu để tìm ra giải pháp nhằm giảm thiểu tác hại của mưa acid thuộc phương pháp nghiên cứu ứng dụng, nhằm mục đích giải quyết các vấn đề mưa acid gây nên (ảnh hưởng xấu đến môi trường, con người...)
Bài tập
Bài tập 1 (trang 12) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Nội dung nào dưới đây không phải là đối tượng nghiên cứu của hóa học?
A. thành phần, cấu trúc của chất
B. Tính chất và sự biển đổi của chất
C. Ứng dụng của chất
D. Sự lớn lên và sinh sản của tế bào
Đáp án D. Sự lớn lên và sinh sản của tế bào
Bài tập 2 (trang 12) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Qua tìm hiểu thực tế, em hãy thiết kế một poster về vai trò của hóa học đối với lĩnh vực y học.
Lời giải:
- Các em tự thiết kế poster. Các em có thể thiết kế trên giấy hoặc dùng các phần mềm thiết kế như canva, …
Bài tập 3 (trang 12) SGK Hóa 10 Chân trời sáng tạo Bài 1: Cho các bước trong phương pháp nghiên cứu hóa học: Nêu giả thuyết khoa học; Viết báo cáo: thảo luận kết quả và kết luận vấn đề; Thực hiện nghiên cứu; Xác định vấn đề nghiên cứu. Hãy sắp xếp các bước trên vào sơ đồ dưới đây theo thứ tự để có quy trình nghiên cứu phù hợp.
Lời giải:
- Các bước nghiên cứu hóa học
+ Bước 1: Xác định vấn đề nghiên cứu
+ Bước 2: Nêu giả thuyết khoa học
+ Bước 3: Thực hiện nghiên cứu (lí thuyết, thực nghiệm, ứng dụng)
+ Bước 4: Viết báo cáo: thảo luận kết quả và kết luận vấn đề.