Mở đầu (trang 10) Khoa học tự nhiên 7 Cánh Diều Bài 1: Khoảng năm 440 trước Công Nguyên, nhà triết học Hy Lạp, Đê – mô – crit (Democritos) cho rằng: nếu chia nhỏ nhiều lần một đồng tiền vàng cho đến khi “không thể phân chia được nữa”, thì sẽ đuộc một hạt gọi là nguyên tử. (“Nguyên tử” trong tiếng Hy Lạp là atomos, nghiac là “không chia nhỏ hơn được nữa”). Vậy nguyên tử có phải hạt nhỏ nhất không?
Trả lời:
- Nguyên tử không phải là hạt nhỏ nhất. Trong nguyên tử còn có các hạt: electron, proton, neutron
I. Nguyên tử là gì?
Câu hỏi 1 (trang 10) Khoa học tự nhiên 7 Cánh Diều Bài 1: Hãy cho biết nguyên tử là gì.
Trả lời:
- Nguyên tử là những hạt cực kì nhỏ bé, không mang điện, cấu tạo nên chất.
Câu hỏi 2 (trang 10) Khoa học tự nhiên 7 Cánh Diều Bài 1: Kể tên hai chất có chứa nguyên tử oxygen?
Trả lời:
- Hai chất có chứa nguyên tử oxygen là: đường ăn, nước.
II. Cấu tạo nguyên tử
Câu hỏi 3 (trang 11) Khoa học tự nhiên 7 Cánh Diều Bài 1: Trong các hạt cấu tạo nên nguyên tử:
a) Hạt nào mang điện tích âm?
b) Hạt nào mang điện tích dương?
c) Hạt nào không mang điện
Trả lời:
Trong các hạt cấu tạo nên nguyên tử:
a) Hạt electron (e) mang điện tích âm
b) Hạt proton (p) mang điện tích dương
c) Hạt neutron (n) không mang điện
Luyện tập 1 (trang 11) Khoa học tự nhiên 7 Cánh Diều Bài 1: Quan sát hình 1.3 và hoàn thành thông tin chú thích các thành phần trong cấu tạo nguyên tử lithium.
Trả lời:
(1) Electron
(2) Hạt nhân
(3) Proton
(4) Neutron
Luyện tập 2 (trang 11) Khoa học tự nhiên 7 Cánh Diều Bài 1: Hoàn thành thông tin trong bảng sau:
Trả lời:
Luyện tập 3 (trang 12) Khoa học tự nhiên 7 Cánh Diều Bài 1: Aluminium là kim loại có nhiều ứng dụng trong thực tiễn, được dùng làm dây dẫn điện, chế tạo các thiết bị, máy móc trong công nghiệp và nhiều đồ dùng sinh hoạt. Cho biết tổng số hạt trong hạt nhân nguyên tử aluminium là 27, số đơn vị điện tích hạt nhân là 13. Nêu cách tính số hạt mỗi loại trong nguyên tử aluminium và cho biết điện tích hạt nhân của aluminium.
Trả lời:
Số đơn vị điện tích hạt nhân = Số proton = Số electron = 13
Số hạt trong hạt nhân nguyên tử = số proton + số neutron
⇒ 27 = 13 + số neutron
⇒ số neutron = 27 - 13 = 14.
Aluminium có 13 proton ⇒ Điện tích hạt nhân của aluminium: +13.
III. Sự chuyển động của electron trong nguyên tử
Câu hỏi 4 (trang 12) Khoa học tự nhiên 7 Cánh Diều Bài 1: Quan sát hình 1.4, hãy cho biết nguyên tử natri có bao nhiêu lớp electron. Mỗi lớp có bao nhiêu electron?
Trả lời:
- Trong hình 1.4 có
+ 3 vòng tròn => Natri có 3 lớp electron
+ 11 chấm xanh => Natri có 11 electron
Luyện tập 4 (trang 13) Khoa học tự nhiên 7 Cánh Diều Bài 1: Nguyên tử nito và silicon có số electron lần lượt là 7 e và 14 e. Hãy cho biết nguyên tử nito và silicon có bao nhiêu lớp electron và có bao nhiêu electron ở lớp ngoài cùng
Trả lời:
- Xét nguyên tử nito có 7 electron: được phân bố thành 2 lớp electron, lớp thứ nhất có 2 electron, lớp thứ 2 có 5 electron
=> Nguyên tử nito có 5 electron ở lớp ngoài cùng
- Xét nguyên tử silicon có 14 electron được phân bố thành 3 lớp electron, lớp thứ nhất có 2 electron, lớp thứ 2 có 8 electron, lớp thứ 3 có 4 electron
=> Nguyên tử silicon có 4 electron ở lớp ngoài cùng
Luyện tập 5 (trang 13) Khoa học tự nhiên 7 Cánh Diều Bài 1: Quan sát hình vẽ mô tả cấu tạo nguyên tử carbon và aluminium (hình 1.5), hãy cho biết mỗi nguyên tử đó có bao nhiêu lớp electron và số electron trên mỗi lớp electron đó.
Trả lời:
* Hình 1.5 a)
Trong nguyên tử carbon có 2 lớp electron.
- Lớp thứ nhất (lớp trong cùng) có 2 electron.
- Lớp thứ hai có 4 electron.
* Hình 1.5 b)
Trong nguyên tử aluminium có 3 lớp electron.
- Lớp thứ nhất (lớp trong cùng) có 2 electron.
- Lớp thứ hai có 8 electron.
- Lớp thứ ba có 3 electron.
IV. Khối lượng nguyên tử
Câu hỏi 5 (trang 13) Khoa học tự nhiên 7 Cánh Diều Bài 1: Trong ba loại hạt tạo nên nguyên tử, hạt nào có khối lượng nhỏ nhất?
Trả lời:
- Trong ba loại hạt tạo nên nguyên tử, hạt có khối lượng nhỏ nhất là hạt electron.
Câu hỏi 6 (trang 13) Khoa học tự nhiên 7 Cánh Diều Bài 1: Khối lượng của nguyên tử được tính bằng đơn vị nào?
Trả lời:
- Khối lượng của nguyên tử được tính bằng đơn vị khối lượng nguyên tử, kí hiệu là amu
Luyện tập 6 (trang 13) Khoa học tự nhiên 7 Cánh Diều Bài 1: Quan sát hình 1.5, hãy cho biết:
a) Số proton, neutron, electron trong mỗi nguyên tử carbon và nhôm
b) Khối lượng nguyên tử của carbon và nhôm
Trả lời:
a)
- Xét hình 1.5a (nguyên tử carbon) ta có:
+ 6p => Nguyên tử carbon có 6 proton và 6 electron
+ 6n => Nguyên tử carbon có 6 neutron
- Xét hình 1.5b (nguyên tử nhôm) ta có:
+ 13p => Nguyên tử carbon có 13 proton và 13 electron
+ 14n => Nguyên tử carbon có 14 neutron
b)
- Khối lượng nguyên tử có thể coi = khối lượng hạt nhân
- Hạt nhân gồm: proton và neutron
=> Khối lượng nguyên tử = số proton.1 + số neutron.1
- Xét hình 1.5a (nguyên tử carbon) có 6 proton và 6 neutron
=> Khối lượng nguyên tử carbon = 6.1 + 6.1 = 12 amu
- Xét hình 1.5b (nguyên tử nhôm) có 13 proton và 14 neutron
=> Khối lượng nguyên tử nhôm = 13.1 + 14.1 = 27 amu
Luyện tập 7 (trang 14) Khoa học tự nhiên 7 Cánh Diều Bài 1: Hoàn thành thông tin còn thiếu trong bảng sau:
Trả lời:
Vận dụng (trang 14) Khoa học tự nhiên 7 Cánh Diều Bài 1: Ruột của bút chì thường được làm từ than chì và đất sét. Than chì được cấu tọa từ các nguyên tử carbon
a) Hãy ghi chú thích tên các hạt tương ứng trong hình vẽ mô tả cấu tạo nguyên tử carbon
b) Em hãy tìm hiểu ý nghĩa của các kí hiệu HB, 2B và 6B được ghi trên một số loại bút chì.
Trả lời:
a. Chú thích tên các hạt tương ứng trong hình vẽ mô tả cấu tạo nguyên tử carbon:
- Hạt Proton màu đỏ
- Hạt Neutron màu xanh lá cây
- Hạt Electron màu xanh da trời
b. Ý nghĩa của các kí hiệu HB, 2B và 6B được ghi trên một số loại bút chì:
- Loại bút kí hiệu "B" là bút chì mềm
- Loại bút kí hiệu "H" là bút chì cứng