Mở đầu: Chúng ta cảm nhận được mùi thơm của nhiều loại hoa, quả chín là do một số chất có trong hoa, quả chín tách ra những hạt rất nhỏ, lan tỏa vào không khí, tác động lên khứu giác của con người. Những hạt như vậy được gọi là phân tử. Vậy phân tử là gì?
Trả lời:
- Phân tử là hạt đại diện cho chất, gồm một số nguyên tử gắn kết với nhau bằng liên kết hóa học và thể hiện đầy đủ tính chất hóa học của chất.
+ Ví dụ: Lấy 1 lượng nhỏ iodine cho vào bình tam giác không màu, đậy kín lại, sau đó đặt vào cốc nước ấm và quan sát. Ta thấy xuất hiện màu tím ở trong bình. Hiện tượng trên là do iodine đã tách ra thành những hạt màu tím vô cùng nhỏ lan tỏa trong bình
I. Phân tử
1. Khái niệm phân tử
Câu hỏi 1: Giải thích một số hiện tượng sau:
a) Khi mở lọ nước hoa hoặc mở lọ đựng một số loại tinh dầu sẽ ngửi thấy có mùi thơm.
b) Quần áo sau khi giặt xong, phơi trong không khí một thời gian sẽ khô.
Trả lời:
a) Khi mở lọ nước hoa hoặc mở lọ đựng một số loại tinh dầu sẽ ngửi thấy có mùi thơm do các phân tử nước hoa hoặc tinh dầu đã tách ra, lan tỏa vào không khí.
b) Quần áo sau khi giặt xong, phơi trong không khí một thời gian sẽ khô do các phân tử nước tách ra, lan tỏa vào không khí.
Câu hỏi 2: Khi nói về nước, có hai ý kiến như sau :
(1) Phân tử nước trong nước đá, nước lỏng và hơi nước là giống nhau
(2) Phân tử nước trong nước đá, nước lỏng và hơi nước là khác nhau
Theo em, ý kiến nào đúng?
Trả lời:
- Theo em ý kiến (1) là đúng vì nước đá, nước lỏng và hơi nước đều được cấu tạo từ một phân tử nước. ( Chỉ khác nhau về khoảng cách giữa các phân tử mà thôi).
Luyện tập 1: Phát biểu nào sau đây là đúng?
(1) Trong một phân tử, các nguyên tử luôn giống nhau
(2) Trong một phân tử, các nguyên tử luôn khác nhau
(3) Trong một phân tử, các nguyên tử có thể giống nhau hoặc khác nhau
Trả lời:
- Phát biểu đúng là phát biểu (3) Trong một phân tử, các nguyên tử có thể giống nhau hoặc khác nhau.
* Ví dụ:
+ Phân tử nước được cấu tạo từ 2 nguyên tử H và 1 nguyên tử O. Phân tử muối ăn được cấu tạo từ 1 nguyên tử Na và 1 nguyên tử Cl => Các nguyên tử khác nhau
+ Phân tử iodine được cấu tạo từ 2 nguyên tử iodine. Phân tử oxygen được cấu tạo từ 2 nguyên tử oxygen => Các nguyên tử giống nhau.
Vận dụng 1: Một số nhiên liệu như xăng, dầu,… dễ tách ra các phân tử và lan tỏa trong không khí. Theo em, cần bảo quản các nhiên liệu trên như thế nào để đảm bảo an toàn?
Trả lời:
- Xăng, dầu … đều là các chất lỏng dễ tách ra các phân tử và lan tỏa trong không khí, đặc biệt xăng, dầu … dễ bắt cháy. Do đó để bảo quản các nhiên liệu trên an toàn cần: lưu trữ, vận chuyển trong các thiết bị chuyên dụng và giữ chúng cách xa nguồn nhiệt.
2. Khối lượng phân tử
Luyện tập 2: Dựa vào hình 4.3, tính khối lượng phân tử của fluorine và methane?
Trả lời:
* Xét phân tử Fluorine:
Phân tử Fluorine được cấu tạo từ 2 nguyên tử F (19 amu)=> Vậy khối lượng phân tử Fluorine: MFluorine = 19 x 2 = 38 amu
* Xét phân tử Methane:
Phân tử Methane được cấu tạo từ 1 nguyên tử C (12 amu) và 4 nguyên tử H (amu)=> Vậy khối lượng phân tử Methane: MMethane = 12x1 + 1x4 = 16 amu
II. Đơn chất
Câu hỏi 3: Quan sát hình 4.4 và hình 4.5, cho biết các chất trong hình có đặc điểm gì chung
Trả lời:
Mỗi chất trong các hình 4.4 và hình 4.5 đều do một nguyên tố hóa học tạo nên. Cụ thể:
+ Khí hydrogen được tạo thành từ nguyên tố H.
+ Khí nitrogen được tạo thành từ nguyên tố N.
+ Khí chlorine được tạo thành từ nguyên tố Cl.
+ Kim loại copper được tạo thành từ nguyên tố Cu.
Luyện tập 3: Hãy cho biết những chất nào là đơn chất trong các chất sau:
a) Kim loại natri được tạo thành từ nguyên tố Na.
b) Lactic acid có trong sữa chua được tạo thành từ các nguyên tố C, H và O
c) Kim cương được tạo thành từ nguyên tố C
d) Muối ăn được tạo thành từ các nguyên tố Na và Cl
Trả lời:
Những chất là đơn chất gồm:
a) Kim loại natri được tạo thành từ nguyên tố Na.
c) Kim cương được tạo thành từ nguyên tố C
Vận dụng 2: Nêu hai đơn chất kim loại thường được sử dụng để làm dây dẫn điện
Trả lời:
2 đơn chất kim loại thường được sử dụng để làm dây dẫn điện là: Copper (đồng), Aluminium (Nhôm)
Vận dụng 3: Đơn chất nào được tạo ra trong quá trình quang hợp của cây xanh và có vai trò quan trọng đối với sự sống của con người?
Trả lời:
- Trong quá trình quang hợp, khí oxygen được tạo ra (có vai trò quan trọng, duy trì sự sống của con người)
=> Đơn chất oxygen
III. Hợp chất
Câu hỏi 4: Quan sát hình 4.7 và nêu đặc điểm chung của các chất có trong hình.
Trả lời:
Mỗi chất trong hình 4.7 được tạo thành từ hai hoặc ba nguyên tố hóa học. Cụ thể:
- Trong hình 4.7a) Carbon dioxide được tạo thành từ 2 nguyên tố hóa học là C và O.
- Trong hình 4.7b) Hydrogen chloride được tạo thành từ 2 nguyên tố hóa học là Cl và H.
- Trong hình 4.7c) Ammonia được tạo thành từ 2 nguyên tố hóa học là N và H.
- Trong hình 4.7d) Ethanol được tạo thành từ 3 nguyên tố hóa học là C, H, O.
Luyện tập 4: Trong các chất sau, chất nào là đơn chất, chất nào là hợp chất?
a) Đường ăn
b) Nước
c) Khí hydrogen (được tạo thàn từ nguyên tố H)
d) Vitamin C (được tạo thành từ các nguyên tố C, H và O)
e) Lưu huỳnh (được tạo thành từ nguyên tố S)
Trả lời:
a) Hợp chất (C, H, O)
b) Hợp chất (H, O)
c) Đơn chất (H)
d) Hợp chất (C, H và O)
e) Đơn chất (S)
Luyện tập 5: Acetic acid có trong giấm ăn và là chất được sử dụng nhiều trong công nghiệp; oxygen chiếm khoảng 21% thể tích không khí, có vai trò quan trọng đối với sự sống; hydrogen peroxide có nhiều ứng dụng trong công nghiệp và là chất sát khuẩn mạnh. Quan sát hình 4.8, cho biết chất nào là đơn chất, chất nào là hợp chất?
Trả lời:
- Quan sát hình 4.8 thấy:
+ Acetic acid được tạo thành từ 3 nguyên tố C, H và O => Hợp chất
+ Oxygen được tạo thành từ 1 nguyên tố O => Đơn chất
+ Hydrogen peroxide được tạo thành từ 2 nguyên tố O và H => Hợp chất