Mở đầu (trang 24) GDCD 7 Kết nối tri thức Bài 5: Em hãy tìm và hát những làn điệu mang đậm bản sắc văn hóa quê hương, dân tộc: quan họ, chèo, hát ru... Theo em, những làn điệu trên có phải là di sản văn hóa của Việt Nam không?
Trả lời:
- Những làn điệu dân ca mang đậm bản sắc văn hóa quê hương, dân tộc chính là di sản văn hóa của Việt Nam.
- Bởi vì di sản văn hóa là sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
1. Khái niệm di sản văn hóa và một số loại di sản văn hóa của Việt Nam
Em hãy đọc thông tin, quan sát các hình ảnh dưới đây và trả lời câu hỏi:
Câu hỏi (trang 25) GDCD 7 Kết nối tri thức Bài 5:
a. Trong những bức ảnh trên, hình ảnh nào là di sản văn hóa? Hình ảnh nào không phải là di sản văn hóa? Hình ảnh nào là di sản văn hóa vật thể? Hình ảnh nào là di sản văn hóa phi vật thể?
b. Theo em, di sản văn hóa là gì?
c. Kể thêm những di sản văn hóa khác ở Việt Nam mà em biết?
Trả lời:
b. Di sản văn hóa là những sản phẩm vật chất, tinh thần có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác.
c. Những di sản văn hóa khác ở Việt Nam mà em biết: Phố cổ Hội An, Quần thể danh thắng Tràng An, Hoàng thành Thăng Long, Khu di tích Mỹ Sơn,...
2. Ý nghĩa của di sản văn hóa đối với con người và xã hội
Em hãy đọc các thông tin dưới đây và trả lời câu hỏi:
Câu hỏi (trang 27) GDCD 7 Kết nối tri thức Bài 5:
a. Di sản văn hóa phố cổ Hội An có ý nghĩa như thế nào đối với người dân Quảng Nam và cả nước?
b. Lễ Tịch điền có ý nghĩa như thế nào đối với người dân Hà Nam và cả nước?
c. Từ việc tìm hiểu ý nghĩa của các di sản văn hóa trên và những hiểu biết của bản thân, em hãy cho biết ý nghĩa của di sản văn hóa đối với con người và xã hội?
Trả lời:
a.
- Phố cổ Hội An là nơi lưu giữ những di sản văn hóa độc đáo, là niềm tự hào của người dân Quảng Nam.
- Bảo tồn và phát huy di sản phố cổ Hội An vừa mang lại thu nhập cho ngành du lịch, vừa phát huy niềm tự hào về truyền thống lịch sử, văn hóa của dân tộc.
b. Lễ Tịch điền mang ý nghĩa khuyến nông, là nét đẹp văn hóa trở về nguồn cội, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc. Việc tổ chức Lễ hội Tịch điền chứa đựng nhiều phong tục đẹp đẽ của dân tộc Việt Nam, khơi dậy và giáo dục truyền thống văn hóa của dân tộc cho các thế hệ con cháu, nhắc lại truyền thống tốt đẹp của cha ông, từ vua đến người nông dân đều yêu lao động, cần cù lao động trên mảnh đất thân yêu của mình.
c. Ý nghĩa của di sản văn hóa đối với con người và xã hội:
* Trong nước:
- Di sản văn hóa là tài sản của dân tộc, nói lên truyền thống của dân tộc, thể hiện công đức của các thế hệ tổ tiên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc, thể hiện kinh nghiệm của dân tộc trên các lĩnh vực.
- Những di sản đó cần được giữ gìn, phát huy trong sự nghiệp xây dựng, phát triển nền văn hóa VN tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc và đóng góp vào kho tàng di sản văn hóa thế giới.
* Thế giới:
- Tô đậm bản sắc riêng của dân tộc VN.
- Làm phong phú thêm kho tàng di sản văn hóa thế giới.
3. Quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các tổ chức, cá nhân trong việc bảo vệ di sản văn hóa
Em hãy đọc thông tin, trường hợp dưới đây và trả lời câu hỏi:
Câu hỏi (trang 27) GDCD 7 Kết nối tri thức Bài 5:
a. Chính quyền và nhân dân xã V đã thực hiện các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các tổ chức, cá nhân trong việc bảo vệ di sản văn hóa như thế nào?
b. Hãy nêu quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các tổ chức, cá nhân trong việc bảo vệ di sản văn hóa.
Trả lời:
a. Chính quyền và nhân dân xã V đã luôn tôn trọng và bảo vệ di tích theo đúng như quy định của pháp luật. Các hành vi phá hoại, làm ảnh hưởng đến ngôi chùa cổ đều được xử lí nghiêm ngặt và kịp thời. Ngoài ra người dân còn bảo vệ, chăm lo, giữ gìn cho ngôi chùa.
b. Quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các tổ chức, cá nhân trong việc bảo vệ di sản văn hóa:
- Sở hữu hợp pháp di sản văn hóa.
- Tham quan, nghiên cứu di sản văn hóa.
- Tôn trọng, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa.
- Thông báo kịp thời địa điểm phát hiện di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia, di tích lịch sử – văn hóa, danh lam thắng cảnh; giao nộp di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia do mình tìm được cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền nơi gần nhất.
- Ngăn chặn hoặc đề nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền ngăn chặn, xử lí kịp thời những hành vi phá hoại, chiếm đoạt, sử dụng trái phép di sản văn hóa.
(Điều 14 Luật Di sản văn hóa năm 2001 quy định)
4. Trách nhiệm của học sinh trong việc bảo tồn di sản văn hóa
Em hãy đọc trường hợp, quan sát các tranh dưới đây và trả lời câu hỏi:
Câu hỏi (trang 28) GDCD 7 Kết nối tri thức Bài 5:
a. Em hãy nêu những việc làm góp phần bảo tồn di sản văn hóa trong trường hợp và các bức tranh trên.
b. Theo em, học sinh cần làm gì để góp phần giữ gìn, bảo vệ và phát triển di sản văn hóa ở Việt Nam?
Trả lời:
a.
- Trường hợp: Hồng đã biểu diễn điệu dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh trong các ngày lễ của trường và từ chối lời đề nghị biểu diễn các bài hát hiện đại của bạn cùng lớp.
- Bức tranh 1: Bạn nhỏ đã giới thiệu di sản văn hóa của địa phương mình cho những người đến tham quan.
- Bức tranh 2: Các bạn nhỏ đã thông báo cho chú công an về hành vi vẽ bậy lên bức tường ở đình làng của một số thanh niên để chú công an kịp thời xử lí được những hành vi phá hoại di sản văn hóa.
- Bức tranh 3: Bạn nhỏ đã vẽ những bức tranh về hồ Gươm và giới thiệu với những vị du khách nước ngoài về di sản văn hóa của đất nước mình.
- Bức tranh 4: Mọi người thường xuyên quét dọn, vệ sinh khu di tích để giữ khu di tích luôn luôn sạch sẽ.
b. Theo em những việc học sinh cần làm để góp phần giữ gìn, bảo vệ và phát triển di sản văn hóa Việt Nam là:
- Đi tham quan, tìm hiểu về các di sản văn hóa.
- Giới thiệu di sản văn hóa đến với mọi người.
- Tham gia các lễ hội ở địa phương mình.
- Quét dọn di sản văn hóa ở địa phương nơi mình sinh sống.
- Không thực hiện các hành vi phá hoại và báo cho cơ quan có thẩm quyền nếu thấy có hành vi phá hoại di sản văn hóa.
Luyện tập
Luyện tập 1 (trang 29) GDCD 7 Kết nối tri thức Bài 5: Em đồng tình hay không đồng tình với các ý kiến nào dưới đây? Vì sao?
a) Danh lam, thắng cảnh nổi tiếng của đất nước được UNESCO công nhận được gọi là di sản văn hóa.
b) Phải bảo tồn cả di sản văn hóa vật thể và di sản văn hóa phi vật thể.
c) Chỉ cơ quan nhà nước có thẩm quyền mới có thể bảo vệ được các di sản văn hóa.
d) Việc giữ gìn, bảo tồn các di sản văn hóa góp phần phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
e) Chỉ bảo vệ các di tích lịch sử - văn hóa đã được Nhà nước xếp hạng.
Trả lời:
a) Đồng tình.
- Bởi vì một danh lam, thắng cảnh được UNESCO công nhận là một sản phẩm vật chất hoặc tinh thần có giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học được lưu truyền từ đời này sang đời khác, có giá trị nổi bật toàn cầu, có tầm ảnh hưởng vượt qua phạm vi quốc gia, và ảnh hưởng đến toàn thế giới, chứa đựng những nét riêng biệt, cho nên nó là di sản văn hóa của đất nước.
b) Đồng tình.
- Bởi vì cả di sản văn hóa vật thể và di sản văn hóa phi vật thể đều quan trọng như nhau.
- Mỗi một di sản văn hóa đều có giá trị riêng của nó, đều đem lại giá trị và có ý nghĩa đối với con người và xã hội. Vì vậy mọi di sản văn hóa đều cần được bảo tồn.
c) Không đồng tình.
- Bởi mỗi di sản văn hóa đều thuộc sở hữu của tất cả mọi người.
- Vậy nên mọi người đều có trách nhiệm phải bảo vệ di sản văn hóa, thực hiện những việc làm phù hợp với lứa tuổi và khả năng của bản thân để góp phần bảo tồn di sản văn hóa.
d) Đồng tình.
- Bởi các di sản văn hóa chứa đựng những nét tinh hoa và bản sắc dân tộc riêng của Việt Nam từ xa xưa đến nay.
- Phải bảo tồn và giữ gìn những nét tinh hoa ấy mới có thể gìn giữ được nét đặc trưng của Việt Nam, từ đó nâng tầm giá trị nền văn hóa.
e) Không đồng tình.
- Bởi vì mỗi một di tích lịch sử - văn hóa đều chứa đựng những câu chuyện riêng, những ý nghĩa lịch sử và văn hóa riêng, mang bản sắc dân tộc Việt Nam.
- Vì vậy chúng ta cần phải bảo vệ mọi di tích lịch sử - văn hóa, cũng đồng nghĩa với việc bảo vệ công sức và tâm huyết của ông cha từ xa xưa, gìn giữ nét đẹp lich sử - văn hóa Việt Nam.
Luyện tập 2 (trang 30) GDCD 7 Kết nối tri thức Bài 5: Em hãy nhận xét các hành vi dưới đây:
a) Mỗi khi đi tham quan các di tích lịch sử, H thường khắc tên mình lên tượng đài, bức tượng, thân cây,... để đánh dấu những nơi mình đã tới.
b) T nhắc nhở các bạn trong xóm không nên chăn thả gia súc trong khu di tích lịch sử.
c) Cuối tuần, M thường rủ các bạn tới nhà bác K - một nghệ nhân hát chèo - để học hát.
d) N tích cực học ngoại ngữ để có thể giới thiệu về những danh lam thắng cảnh của quê hương mình với du khách nước ngoài.
Trả lời:
a) Hành vi của H là phá hoại những di sản văn hóa của dân tộc. Nếu như ai cũng làm giống H thì các bức tượng sẽ bị xây xát và không còn giữ được nguyên hình.
b) Hành vi của T đã góp phần bảo tồn di sản văn hóa. Bởi vì T biết ngăn chặn những hành vi gây ảnh hưởng xấu đến khu di tích lịch sử.
c) Hành vi của M đã góp phần giữ gìn di sản văn hóa. Bằng cách chăm chỉ đến nhà bác K để học, điệu hát chèo sẽ được tiếp tục lưu truyền đến những đời sau.
d) Hành động của N đã góp phần bảo vệ di sản văn hóa. Vì muốn các danh lam thắng cảnh của quê hương mình được biết đến rộng rãi trên toàn thế giới nên N đã cố gắng học tốt ngoại ngữ để giới thiệu những danh lam thắng cảnh đó với người nước ngoài
Luyện tập 3 (trang 30) GDCD 7 Kết nối tri thức Bài 5: Xử lý tình huống:
a) Trên đường đi học về, Q và H phát hiện mấy thanh niên lấy trộm cổ vật trong ngôi chùa của làng. Q rủ H đi báo công an nhưng H từ chối và nói: “Việc đó nguy hiểm lắm, nếu họ biết mình tố cáo sẽ trả thù chúng mình đấy!”.
Nếu là Q, em sẽ làm gì?
b) Khi vào chùa cùng bà, C thấy một số bạn gõ chuông, xoa tay lên các bức tượng Phật để cầu may.
Nếu là C, em sẽ làm gì?
Trả lời:
- Tình huống a) Nếu là Q em vẫn sẽ đi báo công an về hành vi ấy, và nói vơi H rằng: việc trọm cắp cổ vật trong chùa là hành vi vi phạm pháp luật cần phải ngăn chặn góp phần bảo vệ di sản văn hóa của địa phương.
- Tình huống b) Nếu là C, em sẽ nhắc nhở các bạn không nên làm như vậy vì đây là những hành vi phá hoại gây ảnh hưởng xấu đến di sản văn hóa.
Luyện tập 4 (trang 30) GDCD 7 Kết nối tri thức Bài 5: Địa phương nơi em sinh sống có di sản văn hóa nào? Em đã làm gì để bảo vệ di sản văn hóa đó?
Gợi ý:
- Địa phương nơi em sinh sống có di tích văn hóa Gò Đống Đa (còn gọi là Công viên Văn hóa Đống Đa).
- Gò Đống Đa xưa kia nằm tại khu vực gần phía ngoài Kinh đô Thăng Long, thuộc đất làng Khương Thượng, huyện Quảng Đức, phủ Thuận Thiên. Đây cũng là một trong các bãi chiến trường diễn ra trận đại phá quân Thanh của Hoàng đế Quang Trung mùa xuân năm Kỷ Dậu (1789).
- Di tích Gò Đống Đa nguyên xưa là một trong những quả gò thuộc xứ Đống Đa. Trải qua năm tháng, trên các gò đống đó, cây cối mọc um tùm, nhiều nhất là cây đa nên nhân dân thường gọi những gò đống đó là gò Đống Đa.
- Năm 2010, nhân Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, di tích Gò Đống Đa đã được tu bổ, tôn tạo và xây mới một số hạng mục công trình với tổng diện tích hơn 22.120,8 m2.
- Hiện tại, Gò Đống Đa bao gồm các hạng mục: Cổng, Gò Đống Đa, nghi môn, tượng đài Quang Trung, đền thờ Hoàng đế Quang Trung và các công trình phụ trợ.
Vận dụng
Vận dụng 1 (trang 30) GDCD 7 Kết nối tri thức Bài 5: Em cùng các bạn trong nhóm tìm hiểu, sưu tầm tranh, ảnh, tư liệu về các di sản văn hóa của địa phương ,... sau đó, thiết kế thành một tờ báo tường và thuyết trình về ý nghĩa của các di sản văn hóa đó.
Gợi ý:
Nghi lễ và trò chơi kéo co tập trung ở vùng trung du, Đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ với trung tâm là các tỉnh Vĩnh Phúc, Bắc Ninh và thành phố Hà Nội. Bên cạnh đó, di sản còn được thực hành thường xuyên bởi các tộc người ở miền núi phía Bắc như người Tày, người Thái và người Giáy (Lào Cai) - vốn là những cư dân trồng lúa sớm trong lịch sử.
Ngày 2/12/2015, Nghi lễ và trò chơi kéo co ở Việt Nam, Campuchia, Hàn Quốc và Philippines chính thức được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
* Ý nghĩa của trò chơi kéo co: cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu hay những tiên đoán liên quan đến sự thành công hay thất bại của nỗ lực trồng cấy. Không những thế nó còn mang đến không khí vui vẻ và thu hút được rất nhiều người tham gia cổ vũ.
Vận dụng 2 (trang 30) GDCD 7 Kết nối tri thức Bài 5: Em hãy lập và thực hiện kế hoạch bảo vệ một di sản ở địa phương em theo gợi ý sau:
Gợi ý:
