Giải Giáo dục công dân 8 Kết nối tri thức Bài 5: Bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên

Vì vậy tỷ lệ đất có rừng che phủ của một quốc gia là một chỉ tiêu an ninh môi trường quan trọng (diện tích đất có rừng đảm bảo an toàn môi trường của một quốc gia tối ưu là 45% tổng diện tích).

Cân bằng lượng khí O₂ và CO₂ trên Trái Đất: Con người chúng ta ai cũng biết rằng, cây xanh có khả năng quang hợp, điều hòa không khí trong lành. Do đó, rừng giống như một nhà máy thu nhận khí CO₂ và sản xuất ra khí O₂, ... Đặc biệt là trong tình trạng Trái Đất ngày một nóng lên thì việc giảm lượng khí CO₂ là điều cần thiết.

Rừng làm giảm, phòng chống thiên tai: Rừng cây giúp điều tiết lượng nước, phòng chống thiên tai hạn hán lũ lụt, xói mòn, sạt lở đất. Vai trò của rừng trong việc bảo vệ đất phòng chống thiên tai rất rõ ràng, quan trọng. Ngoài ra, nó còn giúp giảm dòng chảy bề mặt, khắc phục xói mòn, hạn chế lắng đọng lòng sông, lòng hồ và điều hòa dòng chảy của sông, suối.

Rừng tăng độ phì nhiêu cho đất: Rừng có khả năng chế ngự dòng chảy, giúp ngăn chặn sự bào mòn của đất, đặc biệt là tại những vùng đồi núi có độ dốc lớn. Rừng giữ cho lớp đất không bị xói mòn đi, bồi dưỡng tiềm năng của đất. Bên cạnh đó, mọi đặc tính vi sinh vật học và lý hóa, độ phì nhiêu trong đất được giữ nguyên.

b. Theo em, việc bảo vệ và khai thác hợp lí tài nguyên thiên nhiên giúp đảm bảo cho sự phát triển bền vững của con người và đất nước ở hiện tại và cả tương lai.

2. Quy định cơ bản của pháp luật về bảo vệ môi trường, tài nguyên thiên nhiên

a. Quy định cơ bản của pháp luật về bảo vệ môi trường  

Câu hỏi mục 2a (trang 28) Giáo dục công dân 8 Kết nối tri thức Bài 5:

a) Căn cứ vào các quy định của pháp luật, em hãy cho biết trong các bức tranh trên, chủ thể nào thực hiện đúng, chủ thể nào vi phạm các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường. Vì sao?

b) Hãy kể thêm một số quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường mà em biết.

Trả lời:

a)

- Hình 1: các nhân vật trong hình đã thực hiện phân loại và vứt rác đúng nơi quy định => đây là hành động đúng với quy định của pháp luật. Chúng ta cần khuyến khích và học tập theo hành động này.

- Hình 2: Người công nhân đổ chất thải chưa qua xử lí ra môi trường => hành vi này đã vi phạm khoản 2 điều 6 Luật bảo vệ môi trường năm 2020. Đây là hình vi đáng lên án và cần phải xử lí nghiêm theo quy định của pháp luật.

- Hình 3: Chiếc xe tải làm rơi, vương vãi chất thải ra môi trường => hành vi này đã vi phạm khoản 1 điều 6 Luật bảo vệ môi trường năm 2020. Đây là hình vi đáng lên án và cần phải xử lí nghiêm theo quy định của pháp luật.

 b) Một số quy định khác về bảo vệ môi trường:

- Khoản 4 điều 6 Luật bảo vệ môi trường năm 2020 nghiêm cấm hành vi: Gây tiếng ồn, độ rung vượt mức cho phép theo quy chuẩn kĩ thuật môi trường; xả thải khói, bụi, khí có mùi độc hại vào không khí.

- Khoản 5 điều 6 Luật bảo vệ môi trường năm 2020 nghiêm cấm hành vi: Thực hiện dự án đầu tư hoặc xả thải khi chưa đủ điều kiện theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.

- Khoản 6 điều 6 Luật bảo vệ môi trường năm 2020 nghiêm cấm hành vi: Nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất, quá cảnh chất thải từ nước ngoài dưới mọi hình thức.

- Khoản 10 điều 6 Luật bảo vệ môi trường năm 2020 nghiêm cấm hành vi: Sản xuất, kinh doanh sản phẩm gây nguy hại cho sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên; sản xuất, sử dụng nguyên liệu, vật liệu xây dựng chứa yếu tố độc hại vượt mức cho phép theo quy chuẩn kỹ thuật môi trường.

b. Quy định cơ bản của pháp luật về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên

Câu hỏi mục 2b (trang 30) Giáo dục công dân 8 Kết nối tri thức Bài 5: 

a) Dựa vào thông tin 1, em hãy cho biết các chủ thể ở trường hợp 2 và hai bức tranh đã thực hiện đúng hay chưa đúng các quy định của pháp luật về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Vì sao?

b) Hãy kể thêm một số quy định của pháp luật về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên mà em biết.

Trả lời:

a. 

- Trong trường hợp 2.

+ Công ty T đã thực hiện hoạt động khai thác cát trái phép khiến môi trường sống của người dân làng chài X bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Đây là hành vi vi phạm quy định của pháp luật (khoản 5 điều 9 Luật Tài nguyên nước năm 2012, sửa đổi bổ sung năm 2018).

+ Anh Hải và người dân làng chài X đã thu thập chứng cứ và tố cáo những sai phạm của công ty T. Hành vi của anh Hải và người dân trong làng chài là đúng pháp luật, đáng được khuyến khích.

- Trong hình 1: các nhân vật trong ảnh đã thực hiện hoạt động trồng và chăm sóc cây xanh. Đây là hành động phù hợp với quy định của pháp luật, chúng ta cần khuyến khích và học tập theo.

- Trong hình 2: nhân vật trong bức ảnh đang thực hiện hành vi săn bắt thú rừng. Hành vi này đã vi phạm khoản 3 điều 9 Luật lâm nghiệp năm 2017. Đây là hành vi đáng lên án và bị xử lí theo quy định của pháp luật.

b) Kể thêm một số quy định của pháp luật về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên

- Khoản 5 điều 9 Luật Lâm nghiệp năm 2017 nghiêm cấm thực hiện hành vi: vi phạm quy định về phòng cháy và chữa cháy rừng; phòng, trừ sinh vật gây hại rừng; quản lí các loài ngoại lai xâm hại; dịch vụ môi trường rừng.

- Khoản 7 điều 7 Luật Thủy sản năm 2017 nghiêm cấm thực hiện hành vi: sử dụng chất, hóa chất cấm, chất độc, chất nổ, xung điện, dòng điện, phương pháp, phương tiện, ngư cụ khai thác có tính chất hủy diệt, tận diệt để khai thác nguồn lợi thủy sản.

- Khoản 2 Điều 8 Luật Khoáng sản 2010 nghiêm cấm thực hiện hành vi: lợi dụng thăm dò để khai thác khoáng sản.

3. Một số biện pháp bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên

Câu hỏi mục 3 (trang 31) Giáo dục công dân 8 Kết nối tri thức Bài 5:

a. Các biện pháp nêu ở thông tin trên có tác dụng bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên như thế nào?

b. Hãy kể thêm một số biện pháp khác để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

c. Địa phương em đã có những việc làm nào để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên?

Trả lời:

a. Các biện pháp nêu ở thông tin trên có tác dụng bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên:

- Trồng thêm cây xanh ở khu đô thị, rừng bảo hộ, vùng nông thôn,..

- Khai thác độ phì nhiêu của đất

- Sử dụng nguồn gen, giống cây trồng bản địa thích nghi

- Khai thác hợp lí nguồn nước, thời vụ, các nguồn phân hữu cơ.

- Ứng dụng tốt nông nghiệp hữu, hạn chế tối đa các hóa chất gây đọc hại cho cây trồng và môi trường,....

b. Một số biện pháp khác để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên

+ Chấp hành các quy định pháp luật về bảo vệ tài nguyên, môi trường.

+ Tích cực tham gia vào các phong trào, hoạt động bảo vệ môi trường tại địa phương.

+ Thường xuyên tổ chức tuyên truyền nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường cho người dân, cộng đồng, doanh nghiệp, thực hiện tăng trưởng xanh, phát triển kinh tế ít chất thải, kinh tế tuần hoàn, trồng rừng,..

+ Nghiêm cấm mọi hoạt động làm suy kiệt nguồn tài nguyên, huỷ hoại môi trường.

+ Phê phán, đấu tranh với các hành vi gây ô nhiễm môi trường và phá hoại tài nguyên thiên nhiên.

c. Địa phương em đã có những việc làm nào để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên:

- Sử dụng phân bón hưu cơ

- Hạn chế sử dụng ni lông

- Sử dụng năng lượng sạch

- Rút các phích khỏi ổ cắm

- Giảm sử dụng túi nilông

- Nâng cao ý thức sống

4. Trách nhiệm của học sinh trong việc bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên

Câu hỏi mục 4 (trang 31) Giáo dục công dân 8 Kết nối tri thức Bài 5:

a. Các bạn trong tranh đã làm gì để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên?

b. Em đã có những hành động và việc làm nào để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên?

Trả lời:

a. Các bạn trong tranh bảo vệ môi trường:

- Xé tờ rơi và sơn sửa lại 

- Tố cáo hành vi chặt trộm cây

- Vẽ tranh cổ động bảo vệ môi trường, trái đất xanh.

b. Một số hành động và việc làm nào để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên của em:

+ Không xả rác bừa bãi;

+ Hạn chế sử dụng túi ni lông, đồ nhựa;

+ Tiết kiệm điện, nước,...

+ Đi bộ hoặc sử dụng xe đạp hay phương tiện giao thông công cộng (xe bus, tàu điện,…) khi di chuyển.

+ Nghiêm túc chấp hành các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên;

+ Tích cực hưởng ứng, tham gia các phong trào, hoạt động bảo vệ môi trường tại địa phương. Ví dụ: hưởng ứng phong trào Ngày Trái Đất; tham gia các hoạt động dọn dẹp rác thải tại địa phương; tham gia Ngày hội “Môi trường Xanh – Nếp sống xanh”,…

Luyện tập

Luyện tập 1 (trang 33) Giáo dục công dân 8 Kết nối tri thức Bài 5: Em đồng tình hay không đồng tình với ý kiến nào dưới đây? Vì sao?

a) Muốn phát triển kinh tế thì phải chấp nhận môi trường bị ô nhiễm.

b) Sử dụng túi vải, giấy, một số loại lá,... để gói, đựng sản phẩm thay cho túi ni-lông là góp phần bảo vệ môi trường.

c) Để bảo vệ cây trồng thì phải phun thuốc trừ sâu hoá học diệt trừ hết các loại côn trùng.

d) Giáo dục, tuyên truyền, xây dựng ý thức trách nhiệm về bảo vệ môi trường chỉ là nhiệm vụ riêng của cán bộ quản lí môi trường.

- Ý kiến a) Không đồng tình. Vì: để đảm bảo sự phát triển bền vững của kinh tế đất nước, chúng ta cần phải quan tâm bảo vệ môi trường và sử dụng hợp lí, tiết kiệm các nguồn tài nguyên thiên nhiên.

- Ý kiến b) Đồng ý. Vì: khi xả thải ra môi trường, phải mất thời gian rất lâu thì túi ni-lông mới có thể phân hủy, do đó, việc thường xuyên sử dụng túi ni-lông, đồ nhựa dùng một lần (ống hút, thìa, đĩa nhựa,…) góp phần làm trầm trọng tình trạng ô nhiễm.

- Ý kiến c) Không đồng tình. Vì: sử dụng quá nhiều thuốc trừ sâu hóa học có thể gây hại đến cây trồng, khiến cây trồng bị nhiễm độc, từ đó, gián tiếp ảnh hưởng đến sức khỏe của con người và gây ô nhiễm môi trường, suy thoái tài nguyên đất. Để bảo vệ cây trồng, đồng thời giúp giảm tình trạng ô nhiễm, thoái hóa đất, chúng ta có thể lựa chọn sử dụng các chế phẩm sinh học.

- Ý kiến d) Không đồng tình. Vì: Giáo dục, tuyên truyền, xây dựng ý thức trách nhiệm về bảo vệ môi trường là trách nhiệm của mọi công dân.

Luyện tập 2 (trang 33) Giáo dục công dân 8 Kết nối tri thức Bài 5: Hành vi nào dưới đây thực hiện đúng, hành vi nào vi phạm pháp luật về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên? Vì sao?

a. Săn, bắn, bẫy, bắt động vật quý hiếm để bán.

b. Khai thác rừng trồng theo quy định của Nhà nước.

c. Dùng mìn, điện để đánh bắt cá.

d. Tố cáo hành vi khai thác khoáng sản trái phép.

e. Phá rừng nguyên sinh để trồng cà phê.

g. Sử dụng tiết kiệm điện, nước.

Lời giải:

- Hành vi phạm pháp luật về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên: b, d, g Vì mỗi người đều phải bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên đấy là quyền và nghĩa vụ, trách nhiệm của mỗi cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình nên những hành vi trên là đúng theo quy định của nhà nước.

Luyện tập 3 (trang 34) Giáo dục công dân 8 Kết nối tri thức Bài 5: Em hãy đọc tình huống dưới đây và trả lời câu hỏi:

a) Trên đường đi học về, H và Đ phát hiện một chiếc ô tô đang đỗ phế thải xuống bờ mương thoát nước của xóm mình. H rủ Đ đi báo công an xã nhưng Đ từ chối vì cho rằng đó không phải là việc của mình.

- Em hãy nhận xét về hành vi của các nhân vật trong tình huống trên.

- Nếu là H, em sẽ làm gì?

b) Hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới (ngày 5 - 6), Uỷ ban nhân dân xã T đã phát động cuộc thi “Sáng kiến tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên". Mỗi xóm sẽ chọn một sáng kiến xuất sắc để tham gia dự thi.

Nếu là người dân trong xã T, em và gia đình sẽ đề xuất sáng kiến tiết kiệm tài nguyên nào? Vì sao?

Lời giải:

* Tình huống a)

- Nhận xét:

+ Bạn H đã có ý thức bảo vệ môi trường (thể hiện qua hành vi: muốn trình báo công an để tố cáo hành vi sai phạm của chiếc ô tô)

+ Bạn Đ chưa có ý thức bảo vệ môi trường (thể hiện qua hành vi: từ chối việc tố cáo hành vi sai phạm của chiếc ô tô)

- Nếu là H, em sẽ:

+ Bí mật dùng điện thoại để chụp ảnh/ quay lại video về hành vi đổ phế thải xuống bờ mương thoát nước.

+ Nhanh chóng đến gặp lực lượng công an xã để cung cấp bằng chứng, tố cáo hành vi sai phạm của chủ chiếc ô tô.

* Tình huống b)

- Nếu là người dân trong xã T, em sẽ đề xuất sáng kiến tiết kiệm tài nguyên nước. Vì:

+ Nước là tài nguyên quý giá, rất cần thiết cho sự sống của con người và các loài sinh vật, nhưng nước không phải là vô tận.

+ Việc tiết kiệm nước còn giúp ngăn ngừa cạn kiệt nguồn nước ngầm và góp phần bảo vệ môi trường.

+ Hàng triệu người trên thế giới đang phải đối mặt với tình trạng thiếu nước sinh hoạt.

Luyện tập 4 (trang 34) Giáo dục công dân 8 Kết nối tri thức Bài 5: Em hãy đưa ra lời khuyên cho mỗi nhân vật trong các tình huống dưới đây

a. Được huyện giao cho quản lí, chăm sóc khu rừng phòng hộ đầu nguồn nhưng do điều kiện khó khăn, bắc B có ý định chặt một số cây gỗ quý bán lấy tiền để đóng học phí cho các con và sẽ trồng bổ dung cây con mới.

b. Thấy mọi người trong xóm vào núi đào vàng, Y hẹn V sáng hôm sau cùng tham gia.

Lời giải:

a. Nếu em là nhân vật trong tình huống trên thì sẽ không làm nhân vật vì gỗ quý trồng rất nhiều năm mới có được một cây to lớn đồng thời tự ý chặt cây gỗ quý của nhà nước không được cơ quan tổ chức cho phép thì hành vi chặt cây sẽ vi phạm pháp luật nên không nên tự ý chặt cây như vậy.

b. Em sẽ không tham gia vì đào vàng tự ý thì sẽ là vi phạm pháp luật của nhà nước chúng ta không nên tham gia.

Luyện tập 5 (trang 34) Giáo dục công dân 8 Kết nối tri thức Bài 5: Hãy kể những việc em đã làm để góp phần bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

Lời giải:

+ Không xả rác bừa bãi; thực hiện phân loại rác và vứt rác đúng nơi quy định.

+ Hạn chế sử dụng túi ni lông, đồ nhựa; tăng cường sử dụng các loại túi đựng được làm từ nguyên liệu: giấy, vải,…

+ Tiết kiệm điện, nước,...

+ Tăng cường việc đi bộ hoặc sử dụng xe đạp hay phương tiện giao thông công cộng (xe bus, tàu điện,…) khi di chuyển.

+ Tích cực hưởng ứng, tham gia các phong trào, hoạt động bảo vệ môi trường tại địa phương. Ví dụ: hưởng ứng phong trào Ngày Trái Đất; tham gia các hoạt động dọn dẹp rác thải tại địa phương; tham gia Ngày hội “Môi trường Xanh – Nếp sống xanh”,…

Vận dụng

Vận dụng 1 (trang 34) Giáo dục công dân 8 Kết nối tri thức Bài 5: Em hãy cùng bạn tham gia cuộc thi hùng biện về chủ đề: Bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

Bài viết tham khảo:

Bảo vệ tài nguyên rừng là bảo vệ cuộc sống của chính chúng ta

     Suốt chiều dài Tổ quốc, từ mục Nam Quan cho tới mũi Cà Mau đâu đâu cũng có rừng. Những cánh rừng đại ngàn Tây Bắc, Việt Bắc, Trường Sơn,miền Đông Nam Bộ… Những khu rừng nguyên sinh Cúc Phương, Cát Tiên, Bạch Mã, Cần giờ,… là nguồn tài nguyên thiên nhiên quí giá đã tồn tại từ bao đời nay. Tục ngữ có câu “ Rừng vàng, biển bạc”, quả là rừng đã đem lại cho con người những lợi ích lớn lao. Con người không thể sống thiếu rừng, cho nên bảo vệ rừng là bảo vệ cuộc sống của chính chúng ta.

Suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam, rừng gắn bó thân thiết với con người:

“ Núi giăng thành lũy thép dày
Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù”

     Núi rừng Việt Bắc đã trở thành thủ đô của cuộc kháng chiến chín năm chống thực dân Pháp. Núi rừng Trường Sơn với con đường mòn Hồ Chí Minh đã trở thành huyền thoại của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đau thương và oanh liệt.

Trong thực tế, ai cũng biết rừng là nơi cung cấp nguyên liệu làm gỗ, xây dựng nhà cửa và vật dụng trong gia đình. Thậm chí, phút cuối của đời cũng nằm trong mấy tấm gỗ của rừng…Cảnh quang đẹp đẽ của rừng cùng với không khí trong lành là cơ sở cho những tua du lịch xanh cho thỏa trí tò mò mà biết bao người muốn khám phá, đem lại cho ta những phút thư giãn tuyệt vời sau những ngày làm việc, học tập căng thẳng. Rừng còn là kho dược liệu vô giá mà thiên nhiên ban tặng cho con người. Các loại cây quý hiếm có thể trị được các bệnh nan y thường có trong rừng sâu. Ngoài ra, từ những cảnh rừng già, rừng nguyên sinh ấy còn là nơi nuôi dưỡng của các loài vật quý phục vụ cho con người như hổ, báo, hươu, nai… và cả những động thực vật nằm trong sách đỏ cũng chọn rừng làm nơi sinh sống. Nhưng quan trọng hơn hết, rừng chính là môi trường cho loài người, các quá trình quang hợp của cây xanh liên tục xảy ra, cây hút khí cacbonic và thải ra khí Oxi, một thứ rất cần thiết cho cuộc sống. Đơn giản hơn, rừng chính là “ nhà máy lọc bụi tối tân nhất”. Rừng điều tiết khí hậu. Rừng là lá chắn vững chắc nhất, là rào cản đầu tiên trước mọi biến động thiên tai. Rừng cản lũ lụt, rừng chống sa mạc hóa, rừng ngăn cát, rừng giữ đất giữ nước… Rừng bị tàn phá sẽ dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống hằng ngày. Diện tích rừng của nước ta ngày càng bị thu hẹp một cách đáng lo ngại, một phần bởi nạn “lâm tặc” phá rừng lấy gỗ quý, làm giàu bất chính, một phần bởi sự kém hiểu biết của người dân địa phương phá rừng lấy đất trồng trọt. Cũng cách làm thô sơ, lạc hậu như đốt rừng, làm nương rẫy, đốt ong lấy mật… chỉ sơ ý một chút là gây ra tổn hại khôn lường, hàng ngàn hécta rừng nguyên sinh bị cháy rụi, hàng ngàn động vật bị tiêu diệt, sự cân bằng sinh thái bị phá vỡ… thế mấy trăm năm nữa mới khôi phục lại được những cánh rừng như thế. Khai thác rừng để phục vụ cuộc sống con người là việc làm cần thiết nhưng muốn hưởng lợi ích lâu dài thì con người phải biết bảo vệ rừng. Cùng với việc chặt cây lấy gỗ, chúng ta phải biết trồng cây gây rừng. Khai thác lâm sản rừng phải có kế hoạch, có mức độ, nếu không, chẳng mấy chốc mà tài nguyên rừng cạn kiệt. Khi đó, thử hỏi con người lấy gì để chống đỡ với gió, với cát, với nước lũ… Rừng thực sự bị đe dọa. Cái chết của những cánh rừng đang báo động hiểm họa với nhân loại cho nên bảo vệ rừng là bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ chính môi trường sống của chính con người. Hi vọng màu xanh của rừng sẽ trở lại, của chúng ta được trong lành và con tim chúng ta sẽ nghe được nhạc rừng từ những giọng chim ca.

Vận dụng 2 (trang 34) Giáo dục công dân 8 Kết nối tri thức Bài 5: Em hãy cùng các bạn thực hiện một dự án bảo vệ môi trường hoặc tài nguyên thiên nhiên ở nơi em sinh sống.

Gợi ý:

- Tái chế phế liệu thành các đồ dùng sinh hoạt

- Trồng và chăm sóc cây xanh trong khuôn viên trường học