Mở đầu (trang 6) Giáo dục công dân 9 Cánh Diều Bài 1: Dựa vào dữ liệu dưới đây, em hãy cho biết tên các nhân vật và chia sẻ hiểu biết của mình về những nhân vật đó.
Trả lời:
- Hình ảnh 1: Nữ anh hùng Võ Thị Sáu
+ Võ Thị Sáu (1933-1952) là một nữ anh hùng dân tộc Việt Nam, sinh ra tại xã Phước Thọ, huyện Đất Đỏ, tỉnh Bà Rịa (nay thuộc tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu). Chị tham gia cách mạng từ khi còn rất trẻ, nổi bật với các hoạt động chống thực dân Pháp như vụ đánh bom tại chợ Đất Đỏ. Năm 1949, chị bị bắt và tra tấn nhưng kiên quyết không khai báo.
Năm 1952, Võ Thị Sáu bị xử bắn tại Côn Đảo khi mới 19 tuổi. Chị được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân và trở thành biểu tượng của lòng yêu nước và tinh thần chiến đấu kiên cường của phụ nữ Việt Nam.
- Hình ảnh 2: Anh hùng Lý Tự Trọng
+ Lý Tự Trọng tên thật là Lê Hữu Trọng, con trai cụ Lê Khoan (tức Lê Hữu Đạt), quê ở làng Việt Xuyên - huyện Thạch Hà - tỉnh Hà Tĩnh và cụ Nguyễn Thị Sờm, quê ở huyện Can Lộc - tỉnh Hà Tĩnh. Do không chịu nổi ách áp bức bóc lột của bọn thực dân phong kiến, cụ Khoan đã cùng một số bà con rời quê sang Thái Lan sinh sống và tham gia hoạt động cách mạng. Ngay từ nhỏ, Lý Tự Trọng đã tỏ ra là người sớm hiểu biết, có khả năng học tốt nhiều ngoại ngữ như tiếng Thái, Việt, Anh, Pháp, Nga; được nuôi dưỡng trong môi trường cách mạng, Lý Tự Trọng sớm hiểu được nỗi khổ cực của nhân dân ta dưới chế độ cai trị của thực dân phong kiến.
Năm 11 tuổi, anh được đưa sang Quảng Châu, Trung Quốc đào tạo. Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, bấy giờ lấy tên Lý Thụy, đưa anh vào nhóm “Thiếu niên tiền phong Việt Nam” và mang tên mới là Lý Tự Trọng. Anh thông minh, học giỏi, tiếp thu rất nhanh tư tưởng cách mạng, nhanh chóng nói thạo tiếng Trung Quốc và tiếng Anh.
Học xong trường Tôn Trung Sơn về làm liên lạc cho Tổng bộ Hội Việt Nam Cách mạng thanh niên, anh tỏ ra vừa chững chạc, nghiêm túc lại vừa tháo vát, khôn ngoan. Đoàn thể tin tưởng, tháng 5-1929 đưa Lý Tự Trọng về Sài Gòn làm công tác vận động thanh niên tiến tới thành lập Đoàn Thanh niên Cộng sản.
1. Sống có lí tưởng và ý nghĩa của sống có lí tưởng
Câu hỏi 1 (trang 7) Giáo dục công dân 9 Cánh Diều Bài 1: Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi
Thông tin. Liệt sĩ – bác sĩ Đặng Thuỳ Trâm sinh ra trong một gia đình trí thức. Sau khi tốt nghiệp trường Đại học Y khoa Hà Nội, chị xung phong vào công tác ở chiến trường B. Trong một chuyến công tác, chị bị địch phục kích và hi sinh lúc chưa đầy 28 tuổi đời, 2 năm tuổi Đảng và 3 năm tuổi nghề. Một trong những kỉ vật chị để lại là hai cuốn nhật kí.
Trang đầu cuốn nhật kí, Đặng Thuỷ Trâm đã ghi những dòng nổi tiếng trong tác phẩm “Thép đã tôi thế đấy” của văn hào N.A.Ostrovsky: “Cái quý nhất của con người là cuộc sống, đời người ta chỉ sống có một lần, phải sống sao cho khỏi phải xót xa, ân hận vì những năm tháng đã sống hoài, sống phí, cho khỏi phải hổ thẹn vì những năm tháng sống hoài, sống phí, để khi nhắm mắt xuôi tay ta có thể nói rằng: Cả đời ta, cả sức ta đã hiến dâng cho sự nghiệp cao đẹp nhất trên đời: Sự nghiệp đấu tranh giải phóng loài người".
Những trang tiếp theo, chị viết về những ngày tháng sống ở chiến trường với công việc của một bác sĩ phụ trách bệnh viện điều trị cho các thương bệnh binh.
"20.7.68
Những ngày bận rộn công tác dồn dập, thương nặng, người ít, mọi người trong bệnh xá đều hết sức vất vả. Riêng mình, trách nhiệm càng nặng nề hơn bao giờ hết, mỗi
ngày làm việc từ sáng tinh mơ cho đến đêm khuya. Khối lượng công việc quá lớn mà người không có nên một mình mình vừa phụ trách bệnh xá, vừa lo điều trị, vừa giảng dạy. Vô cùng vất vả và cũng còn nhiều khó khăn trong công việc, nhưng hơn bao giờ hết mình cảm thấy rằng mình đã đem hết tài năng, sức lực của mình để cống hiến cho cách mạng.
Đôi mắt người thương binh hôm nào đau nhức tưởng như bỏ hôm nay cũng đã sáng lại một phần. Cánh tay anh bộ đội sưng phù đe doạ chảy máu bây giờ cũng đã lành lặn. Những cánh tay xương gãy rời cũng đã liền lại,... Đó chính là nhờ sức lực của mình và những người y tá đêm ngày lăn lộn trong công tác bên giường bệnh".
(Theo Đặng Kim Trâm và Vương Trí Nhàn (2005), Nhật ký Đặng Thuỳ Trâm, NXB Hội nhà văn, Hà Nội, trang 64-65)
a. Em hiểu như thế nào về câu nói trong tác phẩm “Thép đã tôi thế đấy” của văn hào N.A.Ostrovsky? Theo em, câu nói của văn hào N.A.Ostrovsky có ý nghĩa như thế nào đối với Đặng Thùy Trâm và các thế hệ thanh niên Việt Nam?
b. Em nhận xét gì về mục đích sống, việc làm của bác sĩ Đặng Thùy Trâm trong thông tin?
c. Hãy kể về một tấm gương sống có lí tưởng ở quê hương em. Điều em học được từ tấm gương đó là gì?
Trả lời:
a. Ý nghĩa của câu nói nổi tiếng trong tác phẩm “thép đã tôi thế đấy” của văn hào N.A.Ostrotsky là:
+ Mỗi người cần phải xác định được lý tưởng sống của bản thân và luôn nỗ lực để hiện thực hóa lý tưởng ấy.
+ Cống hiến hết mình để phụng sự cho đất nước, cho nhân dân luôn là một trong những lý tưởng sống cao đẹp của con người.
- Câu nói nổi tiếng trong tác phẩm “thép đã tôi thế đấy” của văn hào N.A.Ostrotsky đã: thôi thúc, cổ vũ cho liệt sĩ - bác sĩ Đặng Thùy Trâm và các thế hệ thanh niên Việt Nam thời đó, anh dũng đứng lên đấu tranh cho nền độc lập tự do của dân tộc.
b. Bác sĩ không chỉ sống cho riêng mình mà sống vì tất cả, nhận thức được trọng trách, vinh quang của nghề nghiệp để từng ngày phấn đấu vượt qua những khó khăn, gian khổ. Cống hiến sức lực của mình để chữa trị cho những người bệnh binh chốn chiến trường.
c. Nguyễn Quang Hưng, sinh năm 1988 tại Hải Phòng, là Phó Giáo sư, Tiến sĩ và nhà nghiên cứu về vật liệu mới tại Đại học Quốc gia Hà Nội. Anh nổi bật với các công trình nghiên cứu về vật liệu nano và đã công bố nhiều bài báo khoa học trên các tạp chí quốc tế uy tín. Nguyễn Quang Hưng đã nhận nhiều giải thưởng danh giá, như Giải thưởng Tạ Quang Bửu (2017).
Ngoài ra, anh còn tích cực tham gia giảng dạy và hướng dẫn sinh viên, góp phần đào tạo thế hệ trẻ Việt Nam trong lĩnh vực khoa học công nghệ. Nguyễn Quang Hưng là tấm gương sáng về lòng đam mê, kiên trì và nỗ lực không ngừng trong nghiên cứu khoa học, chứng minh rằng người trẻ Việt Nam có thể đạt được những thành tựu xuất sắc trên trường quốc tế.
2. Lí tưởng sống của thanh niên Việt Nam
Câu hỏi 2 (trang 8) Giáo dục công dân 9 Cánh Diều Bài 1: Em hãy đọc các thông tin sau và trả lời câu hỏi
Thông tin. Thanh niên là lực lượng xã hội to lớn, xung kích, sáng tạo, đi đầu trong công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, có vai trò quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Năm 1960, tại Đại hội Thanh niên tích cực lao dộng xã hội chủ nghĩa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn:
“... Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Để thật xứng đáng là người chủ của một nước xã hội chủ nghĩa, thanh niên ta quyết tâm thực hiện mấy điều sau đây:
- Phải thấm nhuẩn đạo đức cách mạng tức là khiêm tốn, đoàn kết, thực hành chủ nghĩa tập thể, thương yêu và giúp đỡ lẫn nhau, người tiên tiến thì giúp đỡ người kém hơn, người kém cần phải cố gắng để tiến lên, ra sức cần kiệm để bảo vệ và xây dựng nước nhà.
- Phải nghiêm khắc chống chủ nghĩa cá nhân như tự tư, tự lợi, tự kiêu, tự mãn, chỉ tham việc gì có danh tiếng, xem khỉnh những công việc bình thường. Phải chống tham ô, lãng phí. Phải cố gắng học hỏi để không ngừng nâng cao trình độ chính trị, văn hoá và kĩ thuật để phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân".
(Theo bài nói tại Đại hội Thanh niên tích cực lao dộng xã hội chủ nghĩa, Hồ Chi Minh toàn tập, Tập 10 (2000), NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, trang 106)
a. Dựa vào thông tin, em hãy xác định những nhiệm vụ của thanh niên Việt Nam trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
b. Em hãy nêu những việc thanh niên Việt Nam hiện nay cần phải làm đề thực hiện các nhiệm vụ trên.
c. Hãy kê những việc em và các bạn đã làm để thực hiện nhiệm vụ của thanh niên.
Trả lời:
a. Những nhiệm vụ của thanh niên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc:
- Khiêm tốn, đoàn kết, thực hành chủ nghĩa tập thể, thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau, ra sức cần kiệm xây dựng nước nhà.
- Nghiêm khắc chống chủ nghĩa cá nhân như: tự tư, tự lợi, tự kiêu, tự mãn, chỉ tham việc gì có danh tiếng, xem khinh những công việc bình thường. Phải chống tham ô, lãng phí.
- Cố gắng học hỏi để không ngừng nâng cao trình độ chính trị, văn hoa và kĩ thuật để phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân.
b. Thanh niên Việt Nam cần thấm nhuần đạo đức cách mạng tức là khiêm tốn, đoàn kết, thực hành chủ nghĩa tập thể, thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau, ra sức cần kiệm, chống lại chủ nghĩa cá nhân, tư lợi, tự kiêu
c. Em cùng các bạn đã cố gắng học hỏi không ngừng nâng cao trình độ chính trị, văn hoá, thấm nhuần đạo đức, phong cách tư tưởng Hồ Chí Minh, tích cực thi đua, rèn luyện nề nếp
Luyện tập
Luyện tập 1 (trang 10) Giáo dục công dân 9 Cánh Diều Bài 1: Em hãy nhận xét việc làm của thanh niên trong các hình ảnh dưới đây. Phân tích ý nghĩa của những việc làm đó.
Lời giải:
Luyện tập 2 (trang 10) Giáo dục công dân 9 Cánh Diều Bài 1: Em hãy dựa vào câu nói sau để thuyết trình về lí tưởng sống của thanh niên và ý nghĩa của sống có lí tưởng đối với thanh niên Việt Nam hiện nay.
“Tuổi trẻ không có lí tưởng giống như buổi sáng không có Mặt Trời”.
(Vissarion Belinsky)
Bài thuyết trình:
Lí tưởng sống là một phần quan trọng trong cuộc sống của mỗi con người. Nó giúp chúng ta định hướng và thực hiện mục tiêu của mình một cách tích cực và hiệu quả hơn. Có một lí tưởng sống cao đẹp sẽ giúp chúng ta có tinh thần và sức mạnh để vượt qua những khó khăn trong cuộc sống.
Đặc biệt, với giới trẻ hiện nay, lí tưởng sống càng cần thiết hơn bao giờ hết. Nó có tác động rất lớn đến suy nghĩ và hành động của các bạn trẻ. Mỗi người cần phải có cho mình một lí tưởng sống cao đẹp và cố gắng thực hiện hóa lí tưởng đó.
Lí tưởng sống có thể giúp chúng ta rèn luyện được những đức tính tốt đẹp, giúp chúng ta tránh xa những điều xấu và ác. Nó còn là động lực để con người vươn lên, tạo dựng cho mình những giá trị tốt đẹp. Lí tưởng sống còn mang lại nhiều lợi ích như giúp chúng ta tốt hơn, hướng đến những điều hay lẽ phải và mang con người đến gần nhau hơn.
Tuy nhiên, không phải ai cũng nhận thức được tầm quan trọng của việc sống có lí tưởng. Có rất nhiều bạn trẻ vẫn thờ ơ với tương lai và cuộc sống của mình, hoặc dựa dẫm quá nhiều vào bố mẹ. Điều này sẽ khiến cuộc sống trở nên nhàm chán và không có gì thú vị, dẫn đến suy nghĩ và hành vi tiêu cực. Vì vậy, chúng ta cần phải tìm ra lí tưởng sống của mình và cố gắng thực hiện nó.
Mỗi người học sinh cần phải có ước mơ, hoài bão và nỗ lực học tập để trau dồi bản thân và thực hiện được ước mơ của mình. Bên cạnh đó, chúng ta cần sống chan hòa, yêu thương mọi người, bỏ qua cái tôi cá nhân để hướng đến cái ta chung để cống hiến nhiều hơn cho xã hội. Mỗi ngày rèn luyện một ít sẽ khiến bản thân ngày càng hoàn thiện, phát triển tốt đẹp hơn. Hãy sống hết mình và hướng đến mục tiêu cao cả, rồi bạn sẽ thành công.
Sống trong cuộc đời này, thế giới đang không ngừng biến đổi, nếu bạn không có mục đích, có lí tưởng bạn sẽ sớm bị guồng quay xã hội đảo ngược. Hãy chọn cho bản thân một cuộc sống thật ý nghĩa, để những giọt mồ hôi, giọt máu của những thế hệ đã qua không đổ một cách vô ích. Và cuối cùng tôi muốn nhắn nhủ với các bạn rằng: “Tuổi trẻ không có lí tưởng giống như buổi sáng không có mặt trời.”
Luyện tập 3 (trang 10) Giáo dục công dân 9 Cánh Diều Bài 1: Em hãy kể về một tấm gương tiêu biểu của thanh niên Việt Nam có đóng góp to lớn cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và rút ra bài học cho bản thân
Lời giải:
Với mong muốn lưu giữ những giá trị truyền thống, chị Lê Thị Ngân Tâm (SN 1990, ngụ xã Trường Tây, thị xã Hoà Thành) mạnh dạn khởi nghiệp với nghề làm nhang. Sản phẩm làm ra phù hợp với nhu cầu của thị trường và vẫn giữ được nét truyền thống của nghề làm nhang, chị Tâm chịu khó tìm tòi, nghiên cứu làm ra những sản phẩm nhang chất lượng với nguyên liệu tự nhiên đặc trưng của tỉnh Tây Ninh, thân thiện với môi trường và bảo vệ sức khoẻ của người tiêu dùng
Nỗ lực không ngừng nghỉ, vừa làm vừa học hỏi, sáng tạo, sau 14 năm khởi nghiệp, chị Tâm thành công khi thương hiệu nhang Vạn Linh Hương trở thành một trong những sản phẩm tiêu biểu của tỉnh Tây Ninh được nhiều người biết đến.
Hiện tại, cơ sở sản xuất nhang Trọng Linh của chị có 5 sản phẩm chính, trong đó có 3 loại sản phẩm OCOP đạt 4 sao, gồm: Vạn Linh Hương Tây Bổ Đà Sơn, Vạn Linh Hương gỗ tùng trầm và Vạn Linh Hương quế. Mới đây, chị đã thành công nghiên cứu và làm ra một loại nhang từ cây tràm trà trồng trên đảo Nhím (huyện Dương Minh Châu) với tên gọi Vạn Linh Hương Tràm Trà.
Không chỉ kinh doanh giỏi, chị Tâm còn là một thanh niên có tấm lòng nhân ái. Nhiều năm qua, chị thường xuyên tham gia hỗ trợ các hoạt động an sinh xã hội, chăm lo cho người dân khó khăn ở địa phương. Bên cạnh đó, chị còn tích cực tham gia các hoạt động hội, nhóm, hoạt động Đoàn trên địa bàn Thị xã, không ngừng học hỏi những điều mới, thay đổi tư duy và chia sẻ kinh nghiệm của bản thân với bạn trẻ có mong muốn khởi nghiệp
Bài học cho bản thân: cần sáng tạo, kiên trì và học hỏi không ngừng
Luyện tập 4 (trang 10) Giáo dục công dân 9 Cánh Diều Bài 1: Em hãy xác định lí tưởng sống của mình và xây dựng kế hoạch học tập, rèn luyện bản thân
Hướng dẫn:
KẾ HOẠCH THỰC HIỆN NHIỆM VỤ
Học tốt các môn học, nâng cao kiến thức, kĩ năng
1. Mục đích, yêu cầu
- Mục đích: Đạt được kết quả học tập tốt, nâng cao kiến thức và kỹ năng.
- Yêu cầu: Chăm chỉ, kiên trì, sử dụng thời gian hiệu quả để học tập.
2. Nội dung thực hiện
- Xác định các mục tiêu học tập cụ thể cho từng môn học.
- Lập lịch học tập hàng ngày và tuân thủ nghiêm ngặt.
- Sử dụng các tài liệu và phương pháp học tập phù hợp với mỗi môn học.
- Thực hiện bài tập, ôn tập và tham gia các nhóm học tập để hỗ trợ và giúp đỡ lẫn nhau.
3. Phương pháp thực hiện
- Lập lịch học tập chi tiết:
+ Xác định thời gian cố định hàng ngày để học tập.
+ Phân chia thời gian cho từng môn học và các hoạt động ôn tập.
- Sử dụng phương pháp học tập hiệu quả:
+ Áp dụng kỹ thuật Pomodoro để tăng hiệu suất học tập.
+ Tạo ra môi trường học tập tốt bằng cách chọn lựa nơi học yên tĩnh và thoáng đãng.
- Tham gia nhóm học tập:
+ Tham gia các nhóm ôn tập và học nhóm để hỗ trợ và giúp đỡ lẫn nhau trong quá trình học tập.
4. Tiêu chí đánh giá kết quả
- Đạt điểm số cao trong các bài kiểm tra và kỳ thi.
- Hoàn thành bài tập và dự án học tập đúng hạn và chất lượng.
- Cảm thấy tự tin và thoải mái với mức độ hiểu biết và kỹ năng đạt được.
Vận dụng
Vận dụng 1 (trang 10) Giáo dục công dân 9 Cánh Diều Bài 1: Em hãy cùng bạn thiết kế một tác phẩm tuyên truyền về lí tưởng sống của thanh niên Việt Nam.
Gợi ý sản phẩm: sáng tác truyện, thơ, vẽ tranh, làm tập san, ...
Vận dụng 2 (trang 10) Giáo dục công dân 9 Cánh Diều Bài 1: Em hãy thực hiện kế hoạch học tập, rèn luyện bản thân đã xây dựng ở bài luyện tập 4 và báo cáo kết quả thực hiện trước lớp
Gợi ý:
