Mở đầu: Em hãy quan sát hình ảnh và nhận xét bạn nào nói đúng, bạn nào nói sai? Vì sao?
Trả lời:
- Cả Ninh và Hà đều nói đúng khi đứng trên góc nhìn của mỗi bạn. Thông qua bức hình trên có thể thấy được rằng ai cũng có thể là người nói đúng, cũng có thể là người nói sai nên hãy thật khách quan trước khi đưa ra đánh giá, phán xét.
1. Biểu hiện và ý nghĩa của khách quan
Câu hỏi 1: Em hãy đọc câu chuyện và trả lời câu hỏi
NGÔ SĨ LIÊN – NGƯỜI VIẾT SỬ NỔI TIẾNG
Ngô Sĩ Liên là người huyện Chương Mỹ, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông là nhà sử học nổi tiếng, làm quan dưới ba triều đại nhà Lê.
Tên tuổi của Ngô Sĩ Liên gắn với cuốn “Đại Việt Sử ký toàn thư”, là cuốn sách được biên soạn để khảo xét, đính chính lại hai sách “Đại Việt Sử ký toàn thư" của Lê Văn Hưu và của Phan Phu Tiên.
Trong quá trình biên soạn, một mặt, Ngô Sĩ Liên đánh giá cao những nhà sử học tiên bối: “Văn Hưu là đại thủ bút đời Trần, Phu Tiên là bậc cổ lão của thánh triều ta, đều vâng chiều biên soạn lịch sử nước ta, tìm thêm các sách vỡ còn sót lại, gom hợp thành sách để cho người xem đời sau không còn gì phải tiếc nữa là được". Mặt khác, ông cũng nêu lên những nhược điểm của hai bộ quốc sử: "Ghi chép có chỗ chưa đủ, nghĩa lệ còn có chỗ chưa đáng, văn tự còn có chỗ chưa ổn, người đọc không khỏi còn có chỗ chưa vừa ý,...".
Tài viết sử của Ngô Sĩ Liên được đánh giá là: ghi chép đầy đủ, nghĩa lí thích đáng, chữ nghĩa chắc chắn, khuyến khích răn đe công luận rõ ràng. Phần bình luận về các nhân vật lịch sử, ngòi bút của ông thẳng thắn, công tội phân minh, ông bình luận về vua Lý Thái Tông rằng: "Sử khen vua là người nhân triết thông tuệ, có đại lược văn võ, lục nghệ không nghề gì không tinh tường. Vì có tài đức ấy, nên có thể làm mọi việc, song câu nệ về lễ yến hưởng vua tôi, đương lúc đau thương mà cũng vui chơi, khiến cho đạo chỉ hiểu còn có thiếu sót, ... ".
(Theo Đỗ Văn (2023), Kể chuyện Danh nhân Việt Nam, NXB Thanh niên, Hà Nội, trang 112-114)
a. Em hãy xác định việc làm thể hiện sự khách quan của Ngô Sĩ Liên trong câu chuyện trên và giải thích ý nghĩa của những việc làm đó.
b. Em hãy nêu một số trường hợp thể hiện sự khách quan, thiếu khách quan trong cuộc sống và đưa ra nhận xét cho mỗi trường hợp
Trả lời:
a. Việc làm thể hiện sự khách quan của Ngô Sĩ Liên trong câu chuyện: Đánh giá công tâm những nhược điểm của hai bộ quốc sử dù cho hai bộ sử đó được viết bởi những nhà sử học tiền bối mà ông rất kính nể. Việc làm của Ngô Sĩ Liên thể hiện tinh thần khách quan, công bằng trong việc đánh giá, nhìn nhận sự vật, sự việc.
b. Một nhà báo viết bài báo về một vụ tai nạn giao thông. Nhà báo này phải thu thập các thông tin từ các nguồn tin cậy, chẳng hạn như cảnh sát địa phương, nhân chứng và báo cáo từ các cơ quan chức năng. Nhà báo phải chọn những thông tin có chứng cứ cụ thể để viết bài báo một cách khách quan, tránh việc có ý kiến riêng => thể hiện sự khách quan
Công ty A mở cuộc tuyển chọn đầu bếp. Do A nấu ăn hợp khẩu vị của Giám đốc nên được đánh giá cao trong khi những giám khảo còn lại là những vị đầu bếp nổi tiếng trên thế giới nên muốn lựa chọn B. Giám đốc công ty A đã không nghe theo lời khuyên mà tự ý lựa chọn theo sở thích của cá nhân mình => Giám đốc công ty A cần khách quan trong lựa chọn, lắng nghe ý kiến số đông.
2. Biểu hiện và ý nghĩa của công bằng
Câu hỏi 2: Em hãy đọc câu chuyện và trả lời câu hỏi
BA CHIẾC BA LÔ
Trong những ngày sống ở Việt Bắc, mỗi lần Bác đi công tác thường có hai đồng chí đi cùng. Vì sợ Bác mệt, nên hai đồng chí định mang hộ ba lô cho Bác, nhưng Bác nói:
- Đi đường rừng, leo núi ai mà chẳng mệt, tập trung đồ vật cho một người mang đi thì người đó càng chóng mệt. Cứ phân ra mỗi người mang một ít.
Khi mọi thứ đã được phân ra cho vào ba chiếc ba lô, Bác còn hỏi thêm:
- Các chú đã chia đều rồi chứ?
Hai đồng chỉ trả lời:
- Thưa Bác, rồi ạ!
Ba người lên đường, qua một chặng, mọi người dừng chân. Bác đến chỗ đồng chí bên cạnh, xách chiếc ba lô lên.
- Tại sao ba lô của chú nặng mà của Bác lại nhẹ?
Sau đó, Bác mở cả ba chiếc ba lô ra xem thì thấy ba lô của Bác nhẹ nhất, chỉ có chăn, màn. Bác không đồng ý và nói:
- Chỉ có lao động thật sự mới đem lại hạnh phúc cho con người.
Hai đồng chí kia lại phải san đều các thứ vào ba chiếc ba lô.
(Theo Nguyễn Văn Khoan (2007), Bác Hồ - Con người & phong cách, NXB Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh, trang 103-104)
a. Em hãy xác định các biểu hiện của sự công bằng trong câu chuyện trên và giải thích ý nghĩa của những biểu hiện đó.
b. Em hãy nêu một ví dụ về công bằng trong cuộc sống hằng ngày. Nếu thiếu sự công bằng trong trường hợp này thì điều gì sẽ xảy ra? Vì sao?
Trả lời:
a.
- Biểu hiện của sự công bằng trong câu truyện:
+ Trước khi đi công tác, Bác Hồ đã yêu cầu các chú cận vệ: hãy chia đồ đạc ra ba chiếc ba lô để mỗi người mang một ít.
+ Đến trạm dừng chân, sau khi kiểm tra vật dụng trong 3 chiếc ba lô, Bác Hồ không đồng ý khi thấy: chiếc ba lô của Bác nhẹ nhất; đồng thời, Bác yêu cầu hai đồng chí cận vệ phải san đều đồ vật ra ba chiếc ba lô.
- Ý nghĩa:
+ Thể hiện tình yêu thương, nhân ái và thái độ tôn trong sự công bằng của Bác Hồ.
+ Góp phần xây dựng và duy trì xã hội bình đẳng, dân chủ, văn minh.
b. Một công ty tuyển dụng nhân viên mới, công ty phải xem xét các thông tin về kinh nghiệm làm việc, trình độ chuyên môn, kỹ năng của từng ứng viên để đưa ra quyết định tuyển dụng một cách khách quan và công bằng. Nếu thiếu đi sự công bằng, mức độ uy tín của công ty giảm, năng suất giảm vì tuyển người không đạt đúng tiêu chuẩn
3. Rèn luyện tính khách quan và công bằng
Câu hỏi 3: Em hãy đọc trường hợp và trả lời câu hỏi
Trường hợp 1. Bạn N và bạn K cùng tham gia một dự án học tập, với đề tài “Khảo sát thực tế mức độ ô nhiễm môi trường” ở khu vực em đang sinh sống. Bạn N lên kế hoạch: “Bọn mình nên xây dựng mẫu phiếu để đi khảo sát, sau đó đi quan sát thực tế để lấy số liệu viết báo cáo” nhưng bạn K gạt đi: “Không cần phải phiền phức thế, lấy tư liệu trên mạng xã hội để viết báo cáo là đủ rồi, bây giờ ở đâu mà chẳng ô nhiễm, cứ kết luận ô nhiễm là được".
Trường hợp 2. Vào dịp nghỉ hè, bạn M rất hay về quê. Ở quê có nhiều chỗ vui chơi, lại được ông bà chiều chuộng. Mỗi lần về, M rất thích chơi với chị họ trạc tuổi. Tuy nhiên, thường chỉ chơi được một lúc là lại xảy ra mâu thuẫn, khi thì tranh giành đồ ăn, lúc thì tranh giành đồ chơi, chỗ chơi, thậm chí còn giành tối được ngủ với bà. Những lúc như vậy, bà của M lại yêu cầu chị họ nhường cho M và giải thích: “Em ở xa, lâu ngày mới về, cháu là chị phải nhường cho em mới đúng”.
a. Em hãy nhận xét lời nói, hành động của các nhân vật trong hai trường hợp trên
b. Nếu là N, em sẽ thuyết phục bạn K như thế nào?
c. Dựa trên nguyên tắc khách quan và công bằng, em hãy đề xuất một số cách giải quyết khúc mắc giữa bạn M và người chị họ.
Trả lời:
a. Nhận xét lời nói, hành động của các nhân vật
Trường hợp 1:
- Bạn N có lời nói và hành động hợp lí và khoa học. Việc xây dựng mẫu phiếu khảo sát thực tế sẽ giúp báo cáo có tính chính xác cao và phản ánh đúng thực trạng
- Bạn K có hành động và quan điểm chưa đúng đắn. Việc lấy tư liệu trên mạng xã hội có thể thiếu chính xác dẫn đến kết luận không khoa học.
Trường hợp 2:
- Việc tranh giành với chị họ của bạn M là hành động không tốt. Điều này thể hiện sự thiếu chia sẻ và hòa hợp trong quan hệ gia đình
- Việc chị họ nhường M theo yêu cầu của bà là biểu hiện của lòng yêu thương và sự nhường nhịn. Tuy nhiên, nếu điều này diễn ra thường xuyên, chị họ có thể cảm thấy không công bằng
- Bà của M yêu cầu chị họ nhường M vì em ở xa lâu ngày mới về là hợp lí từ quan điểm tình cảm. Tuy nhiên hành động này về lí chưa hoàn toàn phù hợp, thể hiện sự thiếu công bằng.
b. Nếu là N, em sẽ thuyết phục K rằng: “chúng ta nên trung thực, khách quan trong quá trình làm khảo sát. Nếu như mình tham khảo số liệu trên mạng, thì kết quả khảo sát không đúng với tình hình thực tiễn của địa phương mình.Kết quả khảo sát sai lệch, thì làm sao chúng ta có thể đề ra giải pháp khắc phục phù hợp được. Vậy nên, chúng mình cùng nhau cố gắng hoàn thành tốt bài khảo sát này nhé”.
c. Đề xuất cách giải quyết khúc mắc giữa bạn M và chị họ
- Cả hai nên cùng thống nhất, phân chia thời gian và đồ chơi, đồ ăn một cách hợp ló
- Khi xảy ra mâu thuẫn, cả hai nên ngồi lại và nói chuyện thẳng thắn với nhau về mong muốn và nhu cầu của mình.
- Cả M và chị họ cần học cách chia sẻ và nhường nhịn lẫn nhau.
- Bà nên hướng dẫn cả hai cách chia sẻ và giải quyết mâu thuẫn một cách công bằng, không nên thiên vị ai.
Luyện tập
Luyện tập 1: Em hãy chỉ ra và giải thích biểu hiện của khách quan, công bằng, thiếu khách quan, công bằng trong các trường hợp sau:
Lời giải:
Luyện tập 2: Em hãy dựa vào câu ca dao dưới đây để thuyết trình trước lớp về ý nghĩa của khách quan, công bằng và tác hại của sự thiếu khách quan, công bằng
“Thương nhau củ ấu cũng tròn
Ghét nhau đến quả bồ hòn cũng méo”
Lời giải:
Ca dao Việt Nam luôn ẩn chứa những bài học sâu sắc về đạo đức và cách ứng xử trong cuộc sống. Câu ca dao “Thương nhau củ ấu cũng tròn / Ghét nhau đến quả bồ hòn cũng méo” không chỉ thể hiện tình cảm yêu ghét của con người mà còn ẩn chứa một bài học về sự khách quan và công bằng trong cách nhìn nhận và đánh giá sự việc.
Khách quan là việc nhìn nhận sự việc, con người một cách trung thực, không bị chi phối bởi cảm xúc, định kiến hay lợi ích cá nhân. Công bằng là đối xử, đánh giá mọi người và mọi việc một cách đúng đắn, không thiên vị, bất kể đối tượng đó có mối quan hệ như thế nào với mình. Khách quan và công bằng là những giá trị đạo đức quan trọng, giúp chúng ta đưa ra những quyết định chính xác và hợp lý.
Trong câu ca dao, hình ảnh "củ ấu" và "quả bồ hòn" được sử dụng để minh họa cho sự thiên vị trong cách nhìn nhận sự việc. "Củ ấu" vốn có hình dáng xấu xí nhưng trong mắt người thương yêu, nó vẫn được nhìn nhận là "tròn". Ngược lại, "quả bồ hòn" dù tròn trịa nhưng trong mắt người ghét bỏ, nó lại trở nên "méo". Điều này cho thấy khi có tình cảm cá nhân xen vào, sự nhìn nhận và đánh giá dễ dàng bị méo mó, không còn khách quan và công bằng.
Khi thiếu khách quan và công bằng, chúng ta dễ dàng bị cảm xúc chi phối, dẫn đến những quyết định sai lầm và bất công. Điều này không chỉ gây thiệt hại cho những người bị đối xử không công bằng mà còn ảnh hưởng đến chính người ra quyết định. Một môi trường làm việc, học tập hay gia đình không công bằng sẽ dẫn đến sự bất mãn, mâu thuẫn và chia rẽ.
Câu ca dao “Thương nhau củ ấu cũng tròn, ghét nhau đến quả bồ hòn cũng méo” đã gửi gắm một thông điệp sâu sắc về tầm quan trọng của sự khách quan và công bằng trong cuộc sống.
Để xây dựng một xã hội công bằng và văn minh, mỗi người cần học cách nhìn nhận sự việc một cách trung thực, không để cảm xúc cá nhân chi phối, và đối xử với mọi người một cách công bằng, đúng đắn. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể tạo ra một môi trường sống và làm việc lành mạnh, nơi mà mọi người đều có cơ hội phát triển và đóng góp vào sự tiến bộ chung.
Luyện tập 3: Em hãy cùng bạn xử lí các tình huống sau:
Tình huống a. Khi đọc thông báo về kết quả thi đua tháng 11, bạn N thấy điểm thành tích của các lớp khối 9 không có sự chênh lệch, nhưng điểm trừ thì lại chênh lệch khá lớn. N phát hiện thấy lớp mình không bị trừ điểm trong khi quá trình tham gia các hoạt động của lớp vẫn có một số sai sót, nếu xét theo tiêu chí thì sẽ bị trừ điểm thi đua. N băn khoăn không biết nên xử lí như thế nào.
Nếu là N, em sẽ làm như thế nào? Giải thích vì sao em làm như thế.
Tình huống b. Hai vợ chồng anh T làm cùng một phân xưởng của nhà máy. Phân xưởng của anh chị thường phải trực đêm. Anh T có nhiệm vụ phân công trực đêm cho mọi người. Khi thấy anh T thường không phân công trực đêm cho vợ, có người thắc mắc, anh T trả lời: “Tôi là người có quyền, tôi phân công thế nào là việc của tôi".
Em nhận xét gì về việc làm và câu trả lời của anh T? Nếu là người làm việc trong phân xưởng, em giải quyết vấn đề này như thế nào?
- Tình huống a.
+ Xử lí: Nếu là N, em sẽ: phản ánh lại thông tin mình vừa phát hiện cho lớp trưởng và bí thư biết. Đồng thời, đề nghị lớp trưởng và bí thư báo cáo lại sự việc với Ban Giám hiệu nhà trường, để nhà trường xem xét, đánh giá lại kết quả thi đua giữa các lớp.
+ Giải thích: nếu những sai sót của lớp không được phản ánh lại thì sẽ gây ra sự thiếu khách quan và công bằng với các lớp khác.
- Tình huống b.
+ Nhận xét: việc làm và câu trả lời của anh T cho thấy anh T đã thiếu công bằng khi anh ấy lợi dụng chức vụ, quyền hạn của mình để ưu ái, thiên vị cho người thân. Sự thiếu công bằng của anh T đã gây ra sự mâu thuẫn, rạn nứt mối quan hệ giữa các thành viên trong phân xưởng.
+ Xử lí: nếu là người trong phân xưởng, em sẽ: tiếp tục yêu cầu anh T thực hiện việc phân công trực đêm một cách công bằng; nếu anh T không thực hiện, em sẽ phản ánh sự việc tới ban lãnh đạo của phân xưởng.
Luyện tập 4: Em hãy kể những việc làm của bản thân thể hiện tính khách quan hoặc chưa khách quan, công bằng hoặc chưa công bằng theo gợi ý trong bảng sau:
Lời giải:
Vận dụng
Vận dụng 1: Em hãy sưu tầm những câu chuyện về các tấm gương có thái độ, lời nói, hành động thể hiện khách quan công bằng trong cuộc sống hằng ngày. Từ đó, rút ra bài học và xây dựng kế hoạch rèn luyện cho bản thân.
Tham khảo: câu chuyện về Hoàng Thái hậu Từ Dũ
Hoàng Thái hậu Từ Dũ (hay Từ Dụ) là vợ của vua Thiệu Trị và là mẹ vua Tự Đức. Có lần, trong dòng họ của bà có người lặn lội từ Gò Công ra kinh đô, dựa vào tình gia tộc ruột thịt, cầu xin bà nhờ vua Tự Đức chiếu cố cho làm thị vệ. Trước lời cầu xin ấy, bà ôn tồn bảo: "Người trong dòng họ của ta, chớ lo là không làm quan được, chỉ sợ bất tài mà thôi. Không có tài, ta có thể giúp cho ít lương tiền chăm lo học tập để tiến thân về sau. Chứ không có công lao đóng góp gì trong việc nước mà bỗng nhiên vào làm thị vệ, được ban chức tước như vậy hóa ra người cùng trong dòng tộc phải ra làm quan hết hay sao?". Trước những lời thấu tình đạt lí như thế, nhưng người này vẫn năn nì mãi. Bà thẳng thắn từ chối và bảo với vua Tự Đức: "Người trong họ của mẹ không có công lao gì thì không được ban chức tước. Hễ ai phạm pháp thì cũng bị nghiêm trị như thường để giữ kỉ cương phép nước”. Với quan điểm rõ ràng như vậy, về sau, những người thân thích mới thôi cầu cạnh bà.
(Lê Minh Quốς, 2009, Các vị nữ danh nhân Viêt Nam, NXB Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh, trang 92)
* Bài học rút ra: cần rèn luyện thái độ nhịn nhận, đánh giá sự vật, hiện tượng khách quan, công bằng, bảo vệ lẽ phải.
Vận dụng 2: Em hãy liệt kê những khó khăn em có thể gặp phải khi phê phán những biểu hiện không khách quan, công bằng. Đề xuất cách khắc phục những khó khăn đó và chia sẻ với các bạn trong lớp
Lời giải:
