Mở đầu
Mở đầu SGK Giáo dục Quốc phòng 11 Cánh diều Bài 3 (trang 19): Bạn A nói: “Tệ nạn xã hội là những thói hư, tật xấu như nghiện rượu, thuốc lá; lạm dụng trò chơi điện tử, mạng xã hội,… Người mắc tệ nạn xã hội chỉ vi phạm pháp luật nhưng không bị phạt tù”. Em đồng ý với bạn A không? Vì sao?Trả lời:
Em không đồng ý với ý kiến của bạn A vì:
- Tệ nạn xã hội có thể được hiểu là hiện tượng xã hội tiêu cực, biểu hiện thông qua những hành vi trái pháp luật, vi phạm đạo đức xã hội, thậm chí là vi phạm pháp luật và gây ảnh hưởng xấu đến cá nhân, gia đình và xã hội.
- Trong xã hội ngày nay có rất nhiều tệ nạn xã hội nguy hiểm điển hình là ma túy, cờ bạc, mại dâm… tùy theo mức độ vi phạm mà người mắc tệ nạn xã hội có thể xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
I. Một số vấn đề chung về tội phạm
Khám phá 1 SGK Giáo dục Quốc phòng 11 Cánh diều Bài 3 (trang 19): Tội phạm là gì?Trả lời:
- Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật Hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc,
- Xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hoá, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm quyền con người, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa mà theo quy định của Bộ luật này phải bị xử lí hình sự.
Khám phá 2 SGK Giáo dục Quốc phòng 11 Cánh diều Bài 3 (trang 19): Cách thức hoạt động phổ biến của tội phạm là gì?
Trả lời:
- Cách thức hoạt động phổ biến của tội phạm là câu kết thành các băng nhóm, tổ chức; lưu động trên phạm vi một hoặc nhiều tỉnh, thành phố; sử dụng thủ đoạn giả mạo, giả danh, gian dối; sử dụng vũ khí, công cụ, phương tiện; sử dụng công nghệ cao,…
II. Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao
Khám phá 3 SGK Giáo dục Quốc phòng 11 Cánh diều Bài 3 (trang 20): Thế nào là tội phạm sử dụng công nghệ cao? Cách thức hoạt động phổ biến của chúng là gì?Trả lời:
- Tội phạm sử dụng công nghệ cao là những hành vi vi phạm pháp luật hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện, sử dụng tri thức, kĩ năng, công cụ, phương tiện công nghệ thông tin và truyền thông ở trình độ cao cố ý xâm phạm đến trật tự, an toàn thông tin, gây tổn hại lợi ích của Nhà nước, quyền và các lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước theo quy định của Bộ luật Hình sự phải bị xử lí hình sự.
- Một số cách thức hoạt động phổ biến của tội phạm sử dụng công nghệ cao:
+ Cài hoặc sao chép cá phần mềm độc hại vào các công cụ lưu trữ, thiết bị kết nối máy tính.
+ Chiếm đoạt quyền quản trị hệ thống, can thiệp vào dữ liệu hoặc hệ điều hành, ngăn chặn truyền tải dữ liệu
+ Khai thác các lỗ hổng bảo mật, lấy cắp tên và mật khẩu đăng nhập của người dùng; lấy cắp thông tin thẻ ngân hàng, truy cập trái phép vào hệ thống tài khoản ngân hàng; chiếm đoạt tài khoản thư điện tử, mạng xã hội; gửi tin nhắn, cuộc gọi qua mạng viễn thông.
+ Sử dụng mạng internet, mạng máy tính, mạng viễn thông hoặc phương tiện điện tử để truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy; vu khống; mua bán người; môi giới mại dâm; xâm hại tình dục trẻ em; buôn bán hàng cấm, hàng giả; đánh bạc trái phép, tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc trái phép,…
Khám phá 4 SGK Giáo dục Quốc phòng 11 Cánh diều Bài 3 (trang 20): Tội phạm sử dụng công nghệ cao bị xử lí như thế nào theo quy định của pháp luật?
Trả lời:
- Tội phạm sử dụng công nghệ cao có thể bị phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù.
Luyện tập 1 SGK Giáo dục Quốc phòng 11 Cánh diều Bài 3 (trang 21): Bạn A nói: “Mình có thể mở được máy tính của người khác mà không cần người đó cung cấp mật khẩu”. Theo em, nếu bạn A thực hiện hành vi này thì có vi phạm pháp luật không? Vì sao?
Lời giải:
Bạn A thực hiện hành vi này thì có vi phạm pháp luật vì:
- Trường hợp của A đang là can thiệp vào chức năng hoạt động của phương tiện điện tử
- Căn cứ theo quy định tại khoản 1 Điều 289 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:
+ Người nào cố ý vượt qua cảnh báo, mã truy cập, tường lửa, sử dụng quyền quản trị của người khác hoặc bằng phương thức khác xâm nhập trái phép vào mạng máy tính, mạng viễn thông hoặc phương tiện điện tử của người khác chiếm quyền điều khiển; can thiệp vào chức năng hoạt động của phương tiện điện tử;
+ Lấy cắp, thay đổi, hủy hoại, làm giả dữ liệu hoặc sử dụng trái phép các dịch vụ, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
Luyện tập 2 SGK Giáo dục Quốc phòng 11 Cánh diều Bài 3 (trang 21): Em hãy nhận xét, góp ý cho từng bạn trong các tình huống sau:
a) Bạn H học giỏi môn Tin học. H có ý định bí mật xâm nhập vào một lớp học trực tuyến để trêu đùa mọi người.
b) Bạn Q vào mạng thấy quảng cáo đánh tú lơ khơ trực tuyến bằng cách nạp tiền vào tài khoản để tham gia trò chơi. Q định nạp một ít tiền đề chơi thử.
c) Minh mượn điện thoại của Kiên đăng nhập vào email nhưng quên không đăng xuất trước khi trả điện thoại cho Kiên. Kiên mở điện thoại thấy tài khoản email của Minh nhưng không báo cho Minh biết. Kiên nghĩ: “Mình sẽ sử dụng email này để tìm hiểu thông tin của Minh rồi chia sẻ cho các bạn”.
Lời giải:
- Tình huống a) Bí mật xâm nhập vào một lớp học trực tuyến để trêu đùa mọi người là hành vi vi phạm pháp luật. Do đó, bạn H không nên thực hiện hành vi này.
- Tình huống b) Đánh tú lơ khơ trực tuyến bằng cách nạp tiền vào tài khoản để tham gia trò chơi là một hình thức đánh bạc trái phép => là hành vi vi pháp luật. Do đó, bạn Q không nên tham gia trò chơi này.
- Tình huống c) Hành vi chiếm đoạt hoặc xâm nhập trái phép tài khoản thư điện tử của người khác để thu thập thông tin, dữ liệu… là hành vi vi phạm pháp luật. Do đó, bạn Kiên không nên thực hiện hành vi này.
III. Phòng, chống tệ nạn xã hội
Khám phá 5 SGK Giáo dục Quốc phòng 11 Cánh diều Bài 3 (trang 21): Tệ nạn xã hội là gì? Em hãy quan sát hình 3.2 và nêu khái niệm các tệ nạn: ma túy, mại dâm, cờ bạc, mê tín dị đoan.
Trả lời:
- Tệ nạn xã hội là hiện tượng xã hội tiêu cực, có tính phổ biến, lan truyền, biểu hiện bằng những hành vi vi phạm pháp luật, lệch chuẩn mực xã hội, chuẩn mực đạo đức, gây nguy hiểm cho xã hội.
- Tệ nạn ma túy là việc sử dụng trái phép chất ma túy, nghiện ma túy và các hành vi vi phạm pháp luật về ma túy mà chưa đến mức hoặc không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
- Tệ nạn cờ bạc là các hành vi lợi dụng trò chơi để cá cược, sát phạt được thua bằng tiền hoặc lợi ích vật chất khác trái pháp luật.
- Tệ nạn mại dâm là các hành vi mua dâm, bán dâm và các hành vi khác có liên quan đến mua dâm, bán dâm.
- Tệ nạn mê tín dị đoan là các hành vi thái quá, mù quáng, tin vào những điều mơ hồ đẫn đến cuồng tín, hành động trái với chuẩn mực xã hội, chuẩn mực đạo đức, vi phạm pháp luật.
Luyện tập 3 SGK Giáo dục Quốc phòng 11 Cánh diều Bài 3 (trang 23): Trên đường đi học về, bạn K gặp một nhóm bạn đang chơi chọi gà ăn tiền. K muốn tham gia nhưng không có tiền. Bạn H trong nhóm nói với K: “Cứ vào chơi đi, tớ cho vay tiền. Nếu thắng thì trả tớ, thua thì thôi”. Em hãy nhận xét, góp ý cho bạn K và bạn H.
Lời giải:
- Nhận xét:
+ Chơi chọi gà ăn tiền là một hình thức đánh bạc. Đây là hành vi vi phạm pháp luật và sẽ bị xử lý theo các hình thức khác nhau (tùy theo mức độ và trường hợp vi phạm).
+ Với việc thực hiện và rủ rê, lôi kéo người khác cùng tham gia trò chơi chọi gà ăn tiền, bạn H đã vi phạm pháp luật. Nếu hành vi này bị phát giác, tùy theo mức độ vi phạm, bạn H có thể bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
- Góp ý:
+ Bạn K không nên tham gia chơi chọi gà ăn tiền; đồng thời, K nên khuyên các bạn trong nhóm dừng lại hành vi vi phạm pháp luật nêu trên. Nếu các bạn không nghe theo lời khuyên, K nên bí mật tố giác hành vi vi phạm pháp luật này tới lực lượng công an.
+ Bạn H và nhóm bạn của mình cần nhận thức rõ hành vi chơi chọi gà ăn tiền và rủ rê, lôi kéo người khác tham gia chơi… là vi phạm pháp luật; đồng thời: ngay lập tức dừng lại hành vi đó.
Luyện tập 4 SGK Giáo dục Quốc phòng 11 Cánh diều Bài 3 (trang 23): Câu hỏi 4. Hôm nay nghỉ học, Kiên rủ mấy bạn đến nhà đánh tú lơ khơ ăn tiền. Lan vội ngăn Kiên: “Như thế là đánh bạc trái phép đấy”. Kiên nói: “Chỉ đánh ít tiền thì không sao đâu”. Theo em, Lan cần làm gì để giúp Kiên và các bạn không vi phạm pháp luật?
Lời giải:
Theo em Lan cần làm những việc sau đây:
- Giải thích khuyên ngăn Kiên bởi vì đánh tú lơ khơ ăn tiền là hành vi vi phạm tệ nạn xã hội, dù chỉ chơi với số tiền nhỏ, cũng là hành vi đánh bạc, vi phạm pháp luật
- Nếu Kiên không nghe theo lời khuyên, Lan nên thông báo sự việc tới những người lớn (như giáo viên, bố, mẹ…)
Luyện tập 5 SGK Giáo dục Quốc phòng 11 Cánh diều Bài 3 (trang 23): Em hãy nhận xét ý kiến sau và nêu ý kiến của mình:
- Bạn A: Dâng hương Thành hoàng làng không phải là tệ nạn xã hội.
- Bạn B: Cá cược bằng tiền trong ném còn không vi phạm pháp luật vì đây là trò chơi dân gian
Lời giải:
- Ý kiến của bạn A là đúng: Việc dâng hương Thành hoàng làng không phải là tệ nạn xã hội mà là một nét đẹp trong tín ngưỡng dân gian của dân tộc Việt Nam thể hiện sự tôn kính của con cháu với thế hệ đi trước
- Ý kiến của bạn B là sai: Đánh bạc là các hành vi lợi dụng trò chơi để cá cược, sát phạt được thu bằng tiền hoặc lợi ích vật chất khác. Vì vậy, cá cược bằng tiền trong ném còn cũng là hành vi đánh bạc, vi phạm pháp luật.
IV. Trách nhiệm phòng, chống tệ nạn xã hội và tội phạm sử dụng công nghệ cao
Khám phá 7 SGK Giáo dục Quốc phòng 11 Cánh diều Bài 3 (trang 23): Công dân có trách nhiệm gì trong phòng, chống tệ nạn xã hội và tội phạm sử dụng công nghệ cao?Trả lời:
- Trách nhiệm của công dân trong phòng, chống tệ nạn xã hội và tội phạm sử dụng công nghệ cao:
+ Tích cực, chủ động nghiên cứu và thực hiện nghiêm túc quy định của pháp luật về phòng, chống một số tệ nạn xã hội và tội phạm sử dụng công nghệ cao; biết bảo vệ mật khẩu, khoá mật khẩu, cơ sở dữ liệu, thông tin cá nhân, thông tin tài khoản và hệ thống thiết bị công nghệ của bản thân.
+ Tham gia các hoạt động phòng, chống tệ nạn xã hội và tội phạm sử dụng công nghệ cao; phát hiện, tố giác và giúp đỡ cơ quan chức năng điều tra, xử lí các hành vi vi phạm pháp luật về tệ nạn xã hội và sử dụng công nghệ cao.
+ Tham gia các hoạt động tuyên truyền, vui chơi lành mạnh để góp phần phòng ngừa, ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật về tệ nạn xã hội và sử dụng công nghệ cao.
+ Thực hiện các nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật.
Luyện tập 6 SGK Giáo dục Quốc phòng 11 Cánh diều Bài 3 (trang 24): Là học sinh, em đã làm gì để góp phần phòng, chống tệ nạn xã hội và tội phạm sử dụng công nghệ cao?
Lời giải:
- Tiếp thu, trang bị đầy đủ những kiến thức, thông tin về tác hại của tệ nạn xã hội từ các bài giảng trên lớp, sách vở, các phương tiện thông tin như báo đài, tivi, internet...,
- Không bắt chước những thói hư tật xấu, biết giữ mình tránh xa các tệ nạn, khi thấy các hành vi tệ nạn xã hội cần thông báo cho nhà trường và công an để có những biện pháp giải quyết kịp thời và nhanh chóng
- Khuyên nhủ những bạn bè, xung quanh có hành vi cư xử không đúng chuẩn mực, có dấu hiệu đi vào con đường tệ nạn xã hội nhận thức được hành vi của mình
- Tự giác thực hiện trách nhiệm của công dân trong phòng, chống tệ nạn xã hội và tội phạm sử dụng công nghệ cao
- Tham gia tuyên truyền về phòng, chống tệ nạn xã hội và tội phạm sử dụng công nghệ cao do nhà trưởng, cộng đồng tổ chức.
Vận dụng
Đề bài: Em hãy chuẩn bị và trình bày trước lớp một trong hai chủ đề sau:- Hãy nói không với tệ nạn xã hội
- Những điều cần biết về tội phạm sử dụng công nghệ cao
Trả lời:
- Internet mang lại nhiều tiện ích cho cuộc sống hiện đại, nhưng cũng đồng thời là cơ hội cho các tội phạm lừa đảo. Những trang mạng xã hội không chỉ là nơi giao lưu mà còn là môi trường cho các hoạt động phạm tội như lừa đảo, chiếm đoạt tài sản. Những vụ lừa đảo thông qua các thông báo trúng thưởng hay giúp đỡ người nghèo trên mạng cũng làm nhiều người trở thành nạn nhân.
Để tránh trở thành nạn nhân của các tội phạm lừa đảo qua mạng, cần phải cảnh giác và nhận diện các thủ đoạn của chúng. Tăng cường tuyên truyền và cảnh báo trên các trang mạng xã hội cũng là biện pháp quan trọng. Khi nhận được thông tin từ mạng xã hội, cần kiểm tra kỹ trước khi thực hiện các giao dịch. Đặc biệt, cần tránh tin vào những hứa hẹn quá hấp dẫn từ những người không quen biết. Khi phát hiện dấu hiệu lừa đảo, cần thông báo cho cơ quan công an để kịp thời xử lý và ngăn chặn hành vi phạm tội.