1. Ý tưởng, mục tiêu và kế hoạch xây dựng Cộng đồng ASEAN
a) Ý tưởng xây dựng Cộng đồng ASEAN
- Ngay khi ra Tuyên bố ASEAN (năm 1967), ASEAN đã mong muốn:“xây dựng một cộng đồng thịnh vượng và hoà bình ở Đông Nam Á
- Tháng 12-1997, văn kiện Tầm nhìn ASEAN 2020 xác định mục tiêu đưa ASEAN trở thành một nhóm hài hoà các dân tộc Đông Nam Á gắn bó trong một cộng đồng các xã hội đùm bọc lẫn nhau.
- Tháng 10-2003, ASEAN kí Tuyên bố về sự Hoà hợp ASEAN II (Tuyên bố Ba-li II), đặt nền móng cho sự hình thành Cộng đồng ASEAN với ba trụ cột: Cộng đồng An ninh, Cộng đồng Kinh tế và Cộng đồng Văn hoá-Xã hội.
- Tháng 01-2007, ASEAN đã quyết định đẩy nhanh tiến trình liên kết nội khối dựa trên cơ sở pháp lí là Hiến chương ASEAN, thống nhất mục tiêu hình thành Cộng đồng ASEAN vào năm 2015.
b) Mục tiêu xây dựng Cộng đồng ASEAN
+ Xây dựng hiệp hội thành một tổ chức hợp tác liên Chính phủ liên kết sâu rộng hơn và ràng buộc hơn trên cơ sở pháp lí là Hiến chương ASEAN.
+ Trở thành một cộng đồng gắn kết về chính trị, liên kết về kinh tế, có trách nhiệm về xã hội và hợp tác rộng mở với bên ngoài; hoạt động theo luật lệ và hướng tới người dân.
+ Hướng tới mục tiêu làm sâu sắc hơn quan hệ với các đối tác, giữ vai trò trung tâm ở khu vực thông qua nhiều khuôn khổ và được lồng ghép vào hoạt động của từng trụ cột của Cộng đồng ASEAN.
c) Kế hoạch xây dựng Cộng đồng ASEAN
- Tháng 02-2009, ASEAN thông qua Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN trong giai đoạn từ 2009-2015, kèm theo kế hoạch tổng thể xây dựng ba trụ cột: Cộng đồng Chính trị-An ninh ASEAN(APSC), Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC)và Cộng đồng Văn hoá Xã hội ASEAN (ASCC).
- Ngày 09-4-2010, ASEAN thống nhất chủ đề: “Hướng tới Cộng đồng ASEAN: Từ tầm nhìn đến hành động” tập trung triển khai các hoạt động xây dựng Cộng đồng ASEAN vào cuối năm 2015.
- Ngày 21-11-2015, ASEAN ra Tuyên bố Cu-a-la-Lăm-pơ về việc thành lập Cộng đồng ASEAN với ba trụ cột: APSC, AEC và ASCC. Sau đó, ASEAN quyết định chọn ngày 31-12-2015 làm mốc thành lập Cộng đồng ASEAN.
2. Ba trụ cột của Cộng đồng ASEAN
- Cộng đồng Chính trị-An ninh (APSC):
+ Xây dựng môi trường hòa bình, an ninh tại khu vực.
+ Đảm bảo các quốc gia sống hòa bình với nhau, hợp tác với thế giới.
- Cộng đồng Kinh tế (AEC):
+ Tạo khu vực kinh tế ASEAN ổn định, cạnh tranh cao.
+ Thúc đẩy tự do hóa thương mại, đầu tư, lao động, thu hẹp chênh lệch phát triển giữa các nước.
- Cộng đồng Văn hóa-Xã hội (ASCC):
+ Xây dựng cộng đồng dựa trên con người làm trung tâm, tăng cường gắn kết xã hội.
+ Gìn giữ giá trị văn hóa truyền thống, thúc đẩy trao đổi văn hóa giữa các nước thành viên.
3. Cộng đồng ASEAN sau năm 2015
- Tầm nhìn ASEAN 2025:
+ Thông qua tại Hội nghị ASEAN 27 (2015), tiếp tục xây dựng Cộng đồng ASEAN vững mạnh.
+ Năm 2020, ASEAN bắt đầu triển khai soạn thảo Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau năm 2025.
- Thách thức:
+ Cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc trong khu vực.
+ Chênh lệch kinh tế, khác biệt chính trị giữa các nước ASEAN.
+ Các vấn đề an ninh phi truyền thống (biến đổi khí hậu, dịch bệnh, tội phạm xuyên quốc gia).
- Triển vọng:
+ ASEAN tiếp tục phát huy tinh thần "Thống nhất trong đa dạng".
+ Đông Nam Á trở thành một khu vực phát triển năng động, hợp tác mở rộng với các đối tác toàn cầu.