1. Bối cảnh lịch sử
Câu hỏi 1 (trang 34) Sử 12 Chân trời sáng tạo Bài 6: Trình bày khái quát bối cảnh lịch sử của Cách mạng tháng Tám năm 1945
- Bối cảnh thế giới: Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc.
+ Đầu tháng 8-1945, quân Đồng minh dồn dập tấn công quân đội Nhật Bản ở châu Á -Thái Bình Dương. Ngày 6 và ngày 9-8-1945, Mỹ ném bom nguyên tử xuống thành phố Hi-rô-si-ma và Na-ga-xa-ki của Nhật Bản.
+ Cùng thời gian này, Hồng quân Liên Xô tấn công, tiêu diệt đội quân Quan Đông của Nhật Bản ở Đông Bắc Trung Quốc.
+ Ngày 15-8-1945, Nhật hoàng tuyên bố đầu hàng Đồng minh không điều kiện. Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc.
- Bối cảnh trong nước:
+ Quân Nhật rệu rã, Chính phủ Trần Trọng Kim hoang mang, dao động.
+ Đảng Cộng sản Đông Dương đã có sự chuẩn bị đầy đủ về đường lối và phương pháp đấu tranh; lực lượng cách mạng được xây dựng và rèn luyện qua thực tiễn, đặc biệt là cao trào kháng Nhật cứu nước (3-1945);
+ Ở nhiều địa phương, quần chúng cách mạng đã sẵn sàng đứng lên khởi nghĩa khi thời cơ đến.
- Chủ trương của Đảng:
+ Ngày 13-8-1945, Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh thành lập Uỷ ban Khởi nghĩa toàn quốc, ban bố Quân lệnh số 1, chính thức phát lệnh Tổng khởi nghĩa trên cả nước.
+ Từ ngày 14 đến ngày 15-8-1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào (Tuyên Quang) thông qua kế hoạch lãnh đạo toàn dân Tổng khởi nghĩa.
+ Từ ngày 16 đến ngày 17-8-1945, Đại hội Quốc dân được triệu tập ở Tân Trào, tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng, cử ra Uỷ ban Dân tộc Giải phóng do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.
2. Diễn biến chính của Cách mạng tháng Tám năm 1945
Câu hỏi 2 (trang 35) Sử 12 Chân trời sáng tạo Bài 6: Trình bày nét chính về diễn biến của Cách mạng tháng Tám năm 1945?
Trả lời:
- Ngày 14, 15 - 8 - 1945: Một số địa phương phát động khởi nghĩa giành thắng lợi như các xã, huyện thuộc đồng bằng sông Hồng, Thanh Hóa, Nghệ An,...
- Ngày 16- 8 -1945: Một đơn vị Giải phóng quân do Võ Nguyên Giáp chỉ huy, xuất phát từ Tân Trào tiến về giải phóng thị xã Thái Nguyên.
- Ngày 18 - 8 - 1945: Nhân dân 4 tỉnh: Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam giành chính quyền sớm nhất trong cả nước.
- Ngày 19 - 8 - 1945: Khởi nghĩa nổ ra và giành thắng lợi ở Hà Nội.
- Ngày 23 - 8 - 1945: Khởi nghĩa nổ ra và giành thắng lợi ở Huế.
- Ngày 25 - 8- 1945: Khởi nghĩa nổ ra và giành thắng lợi ở Sài Gòn.
- Ngày 28 - 8 - 1945: Đồng Nai Thượng và Hà Tiên là những địa phương cuối cùng trong cả nước khởi nghĩa giành chính quyền.
- Ngày 30- 8 - 1945: Tại kinh đô Huế, vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị; chế độ phong kiến Việt Nam hoàn toàn sụp đổ.
- Ngày 02 - 9 - 1945: Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
- Khởi nghĩa ở Hà Nội, Huế, Sài Gòn thành công đã tác động đến các địa phương khác, đưa đến thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 trên cả nước.
3. Nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa và bài học kinh nghiệm của Cách mạng tháng Tám năm 1945
Câu hỏi 3a (trang 36) Sử 12 Chân trời sáng tạo Bài 6: Nêu nguyên nhân thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945.
* Nguyên nhân chủ quan
- Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, đứng đầu là Hồ Chí Minh cùng với đường lối cách mạng đúng đắn trên cơ sở vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin vào hoàn cảnh Việt Nam.
- Truyền thống yêu nước, tinh thần bất khuất của nhân dân Việt Nam trong công cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do.
- Sự chủ động, linh hoạt của các cấp bộ Đảng và Mặt trận Việt Minh trong quá trình chỉ đạo, tổ chức khởi nghĩa.
- Quá trình chuẩn bị và xây dựng lực lượng cho cách mạng giải phóng dân tộc trong suốt 15 năm (từ năm 1930), gắn liền với những bài học kinh nghiệm quý báu.
* Nguyên nhân khách quan
- Thắng lợi của Hồng quân Liên Xô và quân Đồng minh trong cuộc chiến tranh chống chủ nghĩa phát xít đã tạo ra thời cơ thuận lợi cho cuộc Tổng khởi nghĩa, đồng thời cổ vũ tinh thần đấu tranh giải phóng dân tộc của các tầng lớp nhân dân.
Câu hỏi 3b (trang 36) Sử 12 Chân trời sáng tạo Bài 6: Phân tích ý nghĩa lịch sử của Cách mạng tháng Tám năm 1945.
Trả lời:
* Đối với Việt Nam:
- Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám mở ra bước ngoặt lớn trong lịch sử dân tộc; đập tan ách thống trị của thực dân Pháp và quân phiệt Nhật, chấm dứt chế độ quân chủ hơn 1.000 năm ở Việt Nam, lập ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.
- Đánh dấu bước phát triển nhảy vọt của cách mạng Việt Nam, mở ra kỉ nguyên mới trong lịch sử dân tộc: kỉ nguyên độc lập, tự do, nhân dân lao động làm chủ đất nước, kỉ nguyên giải phóng dân tộc gắn liền với giải phóng giai cấp.
- Đảng Cộng sản Đông Dương trở thành Đảng cầm quyền, tạo ra những điều kiện tiên quyết cho những thắng lợi tiếp theo.
* Đối với thế giới:
- Góp phần vào chiến thắng chủ nghĩa phát xít trong Chiến tranh thế giới thứ hai.
- Cổ vũ các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc đứng lên đấu tranh tự giải phóng.
Câu hỏi 3c (trang 36) Sử 12 Chân trời sáng tạo Bài 6: Phân tích những bài học kinh nghiệm của Cách mạng tháng Tám năm 1945?
Trả lời:
- Bài học về sự lãnh đạo của Đảng
+ Đảng phải có đường lối chính trị, phương pháp cách mạng đúng đắn và vận dụng linh hoạt, sáng tạo vào thực tiễn cách mạng Việt Nam.
- Bài học về xây dựng và phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc
+ Đảng cần tập hợp, tổ chức mọi lực lượng yêu nước trong mặt trận dân tộc thống nhất nhằm phát huy sức mạnh to lớn của các tầng lớp nhân dân và sức mạnh đoàn kết dân tộc.
- Bài học về nắm bắt thời cơ
+ Cách mạng tháng Tám năm 1945 thắng lợi đã chứng minh cần nhận định đúng tình hình, chủ động tạo thời cơ và kịp thời chớp thời cơ để đưa cách mạng đi đến thành công.
Luyện tập
Luyện tập 1 (trang 37) Sử 12 Chân trời sáng tạo Bài 6: Lập bảng thống kê diễn biển chính của cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong Cách mạng tháng Tám năm 1945 theo gợi ý sau vào vở.
Lời giải:
Luyện tập 2 (trang 37) Sử 12 Chân trời sáng tạo Bài 6: Vì sao cuộc Tổng khởi nghĩa trong Cách mạng tháng Tám năm 1945 giành thắng lợi nhanh chóng?
Lời giải:
- Cuộc Tổng khởi nghĩa trong Cách mạng tháng Tám năm 1945 giành thắng lợi nhanh chóng do có sự lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, quần chúng nhân dân đã được tập dượt, chuẩn bị và trưởng thành qua các phong trào cách mạng 1930- 1931, 1936- 1939 và 1939- 1945.
Vận dụng
Câu hỏi Vận dụng (trang 37) Sử 12 Chân trời sáng tạo Bài 6: Những bài học kinh nghiệm nào của Cách mạng tháng Tám năm 1945 có thể vận dụng trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay?
Lời giải:
- Một số bài học kinh nghiệm từ thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 có thể được vận dụng vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay:
+ Luôn giữ vững, củng cố và không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng tiên phong, tiếp thu Chủ nghĩa Mác - Lênin, được tư tưởng Hồ Chí Minh soi sáng đã nắm vững hoàn cảnh cụ thể của mỗi giai đoạn lịch sử, đề ra đường lối cách mạng đúng đắn, có phương pháp và hình thức đấu tranh phù hợp; biết nắm bắt thời cơ, xây dựng lực lượng và tổ chức, sử dụng lực lượng; phát huy được sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại để dẫn dắt quần chúng đứng lên giành và giữ chính quyền.
+ Phát huy sức mạnh của tinh thần yêu nước, đại đoàn kết của toàn dân tộc kết hợp với sức mạnh của thời đại. Từ khi mới thành lập, Đảng Cộng sản Việt Nam đã sớm nhận thức đúng và đầy đủ về sức mạnh to lớn của đông đảo quần chúng nhân dân, sớm đề ra đường lối chiến lược giương cao hai ngọn cờ độc lập dân tộc và dân chủ, đáp ứng đúng nguyện vọng của đại đa số nhân dân là độc lập, tự do, người cày có ruộng. Chính vì thế, Đảng ta đã tập hợp và phát huy được sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân trên nền tảng liên minh công nhân - nông dân - trí thức, khai thác và phát huy triệt để động lực tinh thần, nêu cao “ý chí Việt Nam”, tinh thần dũng cảm, sáng tạo, sẵn sàng xông lên cứu nước cứu nhà, tạo thành nguồn động lực to lớn để đưa Cách mạng Tháng Tám đến thắng lợi hoàn toàn.