I. Lịch sử là gì?
- Lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ, gồm toàn bộ hoạt động của con người từ khi xuất hiện đến nay.
- Lịch sử được hiểu theo hai nghĩa:
+ Hiện thực lịch sử: Tất cả những gì đã diễn ra, tồn tại khách quan, không phụ thuộc vào con người.
+ Nhận thức lịch sử: Hiểu biết của con người về hiện thực lịch sử, được trình bày theo nhiều cách khác nhau.
- Giữa hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử luôn có khoảng cách do:
+ Nhu cầu, năng lực của người tìm hiểu lịch sử.
+ Điều kiện, phương pháp nghiên cứu.
+ Độ chính xác của sử liệu thu thập được.
+ Mục đích, thái độ, đạo đức của người nghiên cứu.
II. Sử học
a. Khái niệm, đối tượng, chức năng, nhiệm vụ
- Sử học là khoa học nghiên cứu quá khứ của loài người, bao gồm lịch sử của cá nhân, nhóm, quốc gia, khu vực và nhân loại.
- Chức năng của sử học:
+ Khoa học (nhận thức): Khôi phục sự kiện lịch sử, phát hiện quy luật vận động.
+ Xã hội (giáo dục): Giáo dục tư tưởng, đạo đức, rút ra bài học cho hiện tại.
- Nhiệm vụ của sử học:
+ Nhận thức: Cung cấp tri thức khách quan, khoa học.
+ Giáo dục: Truyền bá giá trị tốt đẹp, giáo dục đạo đức, tình yêu đất nước.
+ Dự báo: Tổng kết thực tiễn, dự báo tương lai.
b. Nguyên tắc cơ bản của sử học
- Khách quan: Tái hiện lịch sử dựa trên thông tin đáng tin cậy.
- Trung thực: Tôn trọng sự thật, không xuyên tạc lịch sử.
- Nhân văn và tiến bộ: Phản ánh sự thật nhưng không kích động xung đột, bảo vệ hòa bình.
c. Một số phương pháp cơ bản của sử học
- Lịch sử: Nghiên cứu sự vật theo quá trình phát triển.
- Lo-gic: Tìm hiểu mối quan hệ biện chứng trong lịch sử.
- Lịch đại và đồng đại:
+ Lịch đại: Xem xét theo trình tự thời gian.
+ Đồng đại: Tìm hiểu mối liên hệ giữa các sự kiện cùng thời điểm.
+ Liên ngành: Kết hợp phương pháp từ nhiều ngành khoa học.
d. Các nguồn sử liệu
- Khái niệm: Sử liệu là tư liệu chứa thông tin về quá khứ.
- Phân loại:
+ Theo hình thức: Hiện vật, truyền miệng, chữ viết, hình ảnh, đa phương tiện.
+ Theo tính chất: Sử liệu trực tiếp (gốc, sơ cấp) và sử liệu gián tiếp.