1. Bối cảnh lịch sử
- Năm 1460, Lê Thánh Tông lên ngôi trong bối cảnh đất nước đã dần ổn định, nhưng bộ máy hành chính còn nhiều hạn chế, đặc biệt là tình trạng lộng quyền của quan lại và phân tán quyền lực ở địa phương.
- Để tăng cường quyền lực hoàng đế và củng cố nhà nước, vua Lê Thánh Tông tiến hành cải cách sâu rộng.
2. Nội dung chính
a. Hành chính
- Trung ương: Xoá bỏ phần lớn các chức quan đại thần có quyền lực lớn, tăng cường kiểm soát trực tiếp của nhà vua.
- Địa phương: Chia đất nước thành 12 đạo thừa tuyên thay vì 5 đạo trước đó, giúp quản lý chặt chẽ hơn. Đứng đầu mỗi đạo là ba cơ quan ngang quyền.
- Bộ máy quan lại: Quan lại được tuyển chọn chủ yếu qua khoa cử, chú trọng kiểm tra năng lực thường xuyên.
b. Luật pháp
- Năm 1483, ban hành Luật Hồng Đức gồm 722 điều, có nhiều quy định tiến bộ, bảo vệ quyền lợi của phụ nữ, trẻ em, người già và sản xuất nông nghiệp.
c. Quân đội và quốc phòng
- Quân đội được chia làm cấm binh (bảo vệ kinh thành) và ngoại binh (đóng quân ở các đạo).
- Nhà nước chú trọng rèn luyện quân sĩ, tổ chức thi khảo võ định kỳ.
d. Kinh tế
- Chế độ lộc điền: Ban cấp ruộng đất làm bổng lộc cho quý tộc, quan lại cao cấp.
- Chế độ quân điền: Chia ruộng đất công bằng cho các tầng lớp nhân dân, kể cả trẻ em mồ côi và người tàn tật.
e. Văn hóa, giáo dục
- Phát triển giáo dục: Mở rộng Thái Học viện, lập trường học ở nhiều địa phương.
- Tôn vinh trí thức: Dựng bia đá ở Văn Miếu để ghi danh những người đỗ đạt cao trong khoa cử.
3. Kết quả và ý nghĩa
a. Kết quả
- Làm cho bộ máy nhà nước trở nên quy củ, chặt chẽ, tập trung cao độ, đề cao quyền hành toàn diện của hoàng đế. Các chức danh được quy định rõ ràng, hệ thống giám sát được tăng cường, hạn chế sự tập trung quyền lực dẫn đến chuyên quyền và nguy cơ cát cứ.
- Các chính sách kinh tế đã góp phần khẳng định quyền sở hữu tối cao của Nhà nước tạo nền tảng cho kinh tế nông nghiệp phát triển.
- Chính sách giáo dục, khoa cử đã đào tạo được hệ thống quan lại trí thức có tài, đủ năng lực quản lí đất nước.
b. Ý nghĩa
- Làm chuyển biến toàn bộ các hoạt động của quốc gia, tạo cơ sở cho Vương triều Lê sơ phát triển vững mạnh, đất nước hưng thịnh.