I. Bối cảnh lịch sử
- Từ giữa thế kỉ XVIII, chính quyền Đàng Ngoài lâm vào khủng hoảng.
+ Chính trị: Chúa Trịnh Giang không quan tâm triều chính, quan lại tham nhũng, bóc lột nhân dân.
+ Kinh tế: Thuế nặng làm thương nghiệp sa sút, phố chợ điêu tàn.
+ Nông nghiệp: Địa chủ chiếm đoạt ruộng đất, thiên tai liên tiếp gây hạn hán, lụt lội, nạn đói.
- Hệ quả: Sự bất mãn ngày càng lớn → nông dân vùng lên đấu tranh.
II. Diễn biến và Kết quả
* Các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu:
- Khởi nghĩa Hoàng Công Chất (1739 - 1769):
+ Bùng nổ ở Sơn Nam (1739), rút lên Điện Biên lập căn cứ (1751).
+ Tiếp tục đến 1769 dưới sự chỉ huy của con trai ông, rồi bị đàn áp.
- Khởi nghĩa Nguyễn Danh Phương (1740 - 1751):
+ Diễn ra tại Tam Đảo (Vĩnh Phúc), lan rộng sang Sơn Tây, Tuyên Quang.
+ Bị bắt và thất bại vào năm 1751.
- Khởi nghĩa Nguyễn Hữu Cầu (1741 - 1751):
+ Khởi nghĩa tại Đồ Sơn (Hải Phòng), lan xuống Sơn Nam, Thanh Hóa, Nghệ An.
+ Bị đàn áp vào năm 1751.
=> Kết quả: Các cuộc khởi nghĩa quy mô lớn nhưng đều thất bại, thủ lĩnh bị bắt hoặc xử tử.
III. Ý nghĩa và Tác động
- Ý nghĩa:
+ Thể hiện ý chí đấu tranh chống áp bức, thể hiện sức mạnh quần chúng.
+ Báo hiệu sự suy yếu không thể cứu vãn của chính quyền Lê - Trịnh.
- Tác động:
+ Làm lung lay nền thống trị Lê - Trịnh.
+ Buộc triều đình phải giảm thuế, tu sửa đê điều để xoa dịu nhân dân.