Giải SGK Kinh tế Pháp luật 10 Cánh diều Bài 11: Hệ thống chính trị nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

- Ảnh (1) Đảng Cộng sản Việt Nam: ra đời ngày 3-2-1930, là Đảng cầm quyền và là chính đảng duy nhất được phép hoạt động tại Việt Nam theo Hiến pháp.

- Ảnh (2) Quốc hội: là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân Việt Nam và là cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất của nước CHXHCN Việt Nam.

- Ảnh (3) Mặt trận Tổ quốc Việt Nam: do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, là một bộ phận cấu thành hệ thống chính trị của nước CHXHCN Việt Nam.

- Ảnh (4) Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh: là tổ chức chính trị - xã hội của thanh niên Việt Nam, do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện.

Hệ thống chính trị nói chung được hiểu là một chỉnh thể các tổ chức chính trị hợp pháp trong xã hội, bao gồm các đảng chính trị, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội được liên kết với nhau trong một hệ thống cấu trúc, chức năng với các cơ chế vận hành và mối quan hệ giữa chúng nhằm thực thi quyền lực chính trị.

Dựa vào thông tin trên

a) Em hãy lựa chọn các cơ quan, tổ chức trong bảng trên để vẽ sơ đồ hệ thống chính trị Việt Nam.

b) Em hãy trình bày những hiểu biết của em về các tổ chức trong sơ đồ hệ thống chính trị ở Việt Nam.

a) Sơ đồ hệ thống chính trị Việt Nam:

b)

- Đảng Cộng sản Việt Nam: đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc việt Nam, đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, lấy chủ nghĩa Mác - Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội.

- Nhà nước: bộ máy Nhà nước bao gồm Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, viện Kiểm sát nhân dân tối cao và chính quyền địa phương.

- Quốc hội: là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa việt Nam.

- Mặt trận Tổ quốc Việt Nam: là một bộ phận cấu thành hệ thống chính trị của nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, các tầng lớp xã hội, các dân tộc, các tôn giáo và người Việt Nam định cư ở nước ngoài.

- Các tổ chức xã hội, nghề nghiệp: tập hợp những cá nhân, tổ chức cùng thực hiện các hoạt động nghề nghiệp, được thành lập nhằm hỗ trợ các thành viên trong hoạt động nghề nghiệp, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các thành viên.

- Các tổ chức phi chính phủ: là tổ chức, hiệp hội, ủy văn hóa xã hội, ủy hội từ thiện, tập đoàn phi lợi nhuận hoặc các pháp nhân khác mà theo pháp luật không thuộc khu vực Nhà nước và không hoạt động vì lợi nhuận.

- Các tổ chức tôn giáo: Việt Nam có 36 tổ chức tôn giáo thuộc 16 tôn giáo được cấp chứng nhận đăng ký hoạt động tôn giáo.

Toàn bộ hoạt động của hệ thống chính trị đặt dưới sự lãnh đạo thống nhất của một đảng duy nhất cầm quyền là Đảng Cộng sản Việt Nam.

a) Từ các thông tin trên, em rút ra đặc điểm gì của hệ thống chính trị ở Việt Nam?

b) Đảng Cộng sản Việt Nam đóng vai trò như thế nào trong hệ thống chính trị Việt Nam?

a) Đặc điểm của hệ thống chính trị ở Việt Nam:

- Do một Đảng duy nhất lãnh đạo là Đảng Cộng sản Việt Nam.

- Được xây dựng trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh.

- Được tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ.

- Bảo đảm thống nhất giữa bản chất của giai cấp công nhân và tính nhân dân, tính dân tộc rộng rãi.

b) Vai trò của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với hệ thống chính trị:

- Là hạt nhân của hệ thống chính trị, vừa là người lãnh đạo vừa là thành viên trong hệ thống chính trị của Việt Nam.

- Là đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đại diện cho lợi ích của giai cấp công nhân và nhân dân lao động.

Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà nước thuộc vê Nhân dân. Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Các tổ chức của Đảng và đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội đều được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ.

Hệ thống chính trị hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ, lãnh đạo tập thể, cá nhân phụ trách.

a) Ở Việt Nam, quyền lực nhà nước thuộc về ai?

b) Hệ thống chính trị Việt Nam được tổ chức và hoạt động theo những nguyên tắc nào?

a) Ở Việt Nam, quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân.

b) Hệ thống chính trị Việt Nam được tổ chức và hoạt động theo những nguyên tắc:

 - Đảm bảo quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân.

 - Đảm bảo tính pháp quyền.

 - Đảm bảo tập trung dân chủ, lãnh đạo tập thể, cá nhân phụ trách.

 - Đảm bảo quyền lực nhà nước là tập trung thống nhất, không phân chia, nhưng có sự phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực thi các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.

a) Em hãy nhận xét về suy nghĩ và hành vi của bạn S. Em sẽ góp ý với bạn S như thế nào để bạn S thấy được trách nhiệm của mình trong việc tham gia xây dựng và phát triển tổ chức Đoàn trong trường học?

b) Em học được điều gì từ những hành động của bạn A?

a) Nhận xét về suy nghĩ và hành vi của bạn S: hành vi của S là chưa làm trọng trách nhiệm của mình trong Chi đoàn lớp, lơ là, không tập trung trong buổi sinh hoạt. 

* Em sẽ góp ý với S: Cho dù chúng ta là thành viên hay Ban chấp hành Chi đoàn thì cũng phải có những ý kiến góp ý để tổ chức ngày càng phát triển lớn mạnh, vì vậy ở những buổi sinh hoạt sau bạn nên tập trung hơn và tích cực đóng góp.

b) Em học được từ những hành động của bạn A là: tinh thần, trách nhiệm, tích cực trong công tác Đoàn, luôn luôn hổ trợ, tham gia vào các hoạt động của Đoàn thanh niên.

A. Toàn bộ hoạt động của hệ thống chính trị đặt dưới sự lãnh đạo thống nhất của một đảng duy nhất cầm quyền là Đảng Cộng sản Việt Nam.

B. Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một tổ chức trong hệ thống chính trị có tính chất, vị trí, vai trò, chức năng riêng.

C. Trong hệ thống chính trị Việt Nam, Nhà nước là đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đại diện cho lợi ích của giai cấp công nhân.

D. Tất cả các tổ chức trong hệ thống chính trị Việt Nam đều hướng tới bảo đảm và tôn trọng quyền làm chủ của nhân dân.

E. Công dân Việt Nam thể hiện tâm tư, nguyện vọng, chính kiến của mình thông qua Mặt trận và các đoàn thể nhân dân trong Hệ thống chính trị.

- Đồng tình với ý kiến A, B, D, E.

- Không đồng tình với ý kiến C vì Đảng Cộng sản Việt Nam mới là đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đại diện cho lợi ích của giai cấp công nhân.

Lợi dụng việc nhiều người dân thích theo dõi các trang mạng xã hội như E, Y,... các thế lực thù địch sử dụng tính năng quảng cáo để thực hiện hoạt động quảng cáo chính trị, phát tán các nội dung xuyên tạc sai sự thật, chống phá Đảng, Nhà nước.

K vô tình phát hiện M có vào các trang mạng đó để theo dõi, thậm chí còn ấn nút “thích” ở một số nội dung.

a) Em nhận xét như thế nào về hành vi của M?

b) Nếu là K, em sẽ làm gì để anh M từ bỏ các hành vi đó?

a) Nhận xét về hành vi của M: hoàn toàn không đúng. Bởi vì: những hành vi đó đang chống lại nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đây là hành vi sai trái và vi phạm pháp luật nghiêm trọng.

b) Nếu là K, em sẽ: khuyên M hãy dừng các hành vi đó lại, đưa cho M xem những dẫn chứng nhà nước ta đã thực hiện những đường lối, chính sách để hổ trợ, chăm lo cho cuộc sống của nhân dân ta. 

     Hệ thống chính trị là một chỉnh thể các tổ chức chính trị hợp pháp trong xã hội, bao gồm các đảng phái chính trị, nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội được liên kết với nhay trong một hệ thống tổ chức, nhằm tác động vào các quá trình của đời sống xã hội; củng cố, duy trì và phát triển chế độ chính trị phù hợp với lợi ích của giai cấp cầm quyền.

     Hệ thống chính trị ở nước ta hiện nay bao gồm: Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, đặc biệt là Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và 5 đoàn thể chính trị - xã hội: Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Mình, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam.

     Trong tổ chức của hệ thống chính trị, Đảng ta vừa là lực lượng lãnh đạo toàn bộ hệ thống, vừa là thành viên trong hệ thống chính trị. Điều đó cũng đòi hỏi phải xác định rõ vai trò lãnh đạo của Đảng, tư cách thành viên của Đảng và khả năng độc lập của mỗi thành viên thuộc hệ thống chính trị trong các mối quan hệ chính trị và sinh hoạt dân chủ.

     Trong thực tiễn, vai trò và sự lãnh đạo của Đảng luôn luôn được xác định trong từng mối quan hệ với từng thiết chế, tổ chức cụ thể trong hệ thống chính trị. Sự lãnh đạo của Đảng với hệ thống chính trị hiện nay đặt trong điều kiện mới, đó là xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân, phát huy mạnh mẽ nền dân chủ trong cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập kinh tế quốc tế.

     Trong bối cảnh hội nhập và mở cửa hiện nay, cùng với những thành tựu của công cuộc đổi mới, công tác Đoàn và phong trào học sinh, sinh viên trong những năm qua, thái độ và ý thức chính trị của thanh niên, học sinh, sinh viên có chuyển biến tích cực, quan tâm và có trách nhiệm hơn với sự phát triển của quê hương, đất nước, tích cực tham gia các hoạt động do Đoàn, Hội, Đội tổ chức. Vai trò, vị trí của thanh niên trong xã hội tiếp tục được đề cao và nhận được sự quan tâm nhiều hơn của Đảng, Nhà nước và các lực lượng xã hội.

- Thời gian thực hiện: Ngày 26/3/2022

- Địa điểm thực hiện: Sân trường THPT X

- Thành phần tham gia: Các bạn học sinh trong toàn trường, Bí thư Đoàn trường, giáo viên chủ nhiệm,…

- Nội dung thực hiện: 

* Phần 1: Mở đầu: Giới thiệu thành phần tham dự

* Phần 2: Nội dung: 

+ Nêu lí do tổ chức buổi tòa đàm - Ban tổ chức tọa đàm

+ Giao lưu, trao đổi về vai trò của Đoàn thanh niên trong phong trào đóng góp xây dựng quê hương.

+ Tương tác với khán giả (theo hệ thống câu hỏi đã chuẩn bị sẵn) và giải đáp thắc mắc

* Phần 3: Kết thúc: Nói lên trách nhiệm của học sinh đối với các phong trào đóng góp xây dựng quê hương.