1. Văn minh Chăm-pa
1.1. Cơ sở hình thành
- Điều kiện tự nhiên: Vùng duyên hải và cao nguyên miền Trung Việt Nam, địa hình gồm đồng bằng nhỏ hẹp xen núi cao, có nhiều sông lớn như sông Thu Bồn.
- Dân cư: Chủ yếu là nhóm người nói tiếng Môn Cổ, cùng với cư dân nói tiếng Mã Lai - Đa Đảo, hình thành cộng đồng cư dân Chăm-pa.
1.2. Những thành tựu tiêu biểu
- Đời sống vật chất: Nguồn thực phẩm gồm gạo nếp, gạo tẻ, hải sản; trang phục đơn giản, vua sống trong lầu cao, dân thường ở nhà sàn.
- Đời sống tinh thần: Chữ Chăm cổ phát triển dựa trên chữ Phạn, tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, tiếp nhận Phật giáo và Hin-đu giáo từ Ấn Độ.
- Tổ chức xã hội và nhà nước: Xã hội tổ chức theo làng, nhà nước quân chủ chuyên chế với vua có quyền lực tuyệt đối, hệ thống quan lại phân cấp rõ ràng.
2. Văn minh Phù Nam
2.1. Cơ sở hình thành
- Điều kiện tự nhiên: Phạm vi lưu vực châu thổ sông Cửu Long, địa hình thấp với hệ thống sông ngòi chằng chịt.
- Dân cư: Chủ yếu là người Môn Cổ, cùng với một bộ phận cư dân từ bên ngoài tạo nên cộng đồng cư dân Phù Nam.
2.2. Những thành tựu tiêu biểu
- Đời sống vật chất: Lương thực chính là lúa gạo, thủy hải sản; trang phục đa dạng theo tầng lớp xã hội, nhà ở chủ yếu là nhà sàn.
- Đời sống tinh thần: Sử dụng chữ Hán và chữ Phạn, tín ngưỡng thờ núi thiêng, tiếp thu Hin-đu giáo và Phật giáo từ Ấn Độ.
- Tổ chức xã hội và nhà nước: Xóm làng phân bố rời rạc, nhà nước quân chủ chuyên chế tập hợp nhiều tiểu quốc.