Mở đầu (trang 22) Sử 12 Cánh diều Bài 5: Vậy ý tưởng, mục tiêu, kế hoạch xây dựng Cộng đồng ASEAN đã được hình thành như thế nào? Cộng đồng ASEAN được xây dựng trên những trụ cột nào? Những thách thức triển vọng của Cộng đồng ASEAN là gì?
* Ý tưởng xây dựng Cộng đồng ASEAN ASEAN
- Ý tưởng xây dựng Cộng đồng ASEAN đã khởi nguồn từ khi ASEAN thành lập (1967).
- Năm 1997, tại Hội nghị cấp cao ASEAN không chính thức được tổ chức tại Ma-lai-xi-a, các nước thành viên đã thông qua văn kiện Tầm nhìn ASEAN 2020, qua đó chính thức khẳng định ý tưởng thành lập Cộng đồng ASEAN.
Mục tiêu xây dựng:
- Mục tiêu tổng quát: là xây dựng một tổ chức hợp tác liên chính phủ có liên kết sâu rộng, dựa trên cơ sở pháp lý là Hiến chương ASEAN.
- Cộng đồng ASEAN được hình thành dựa trên ba trụ cột là Cộng đồng Chính trị- An ninh, Cộng đồng Kinh tế và Cộng đồng Văn hoá- Xã hội.
* Kế hoạch xây dựng Cộng đồng ASEAN
- Để thực hiện mục tiêu xây dựng Cộng đồng ASEAN, các nước thành viên đã thông qua kế hoạch triển khai cụ thể trên ba trụ cột: chính trị-an ninh, kinh tế văn hoá-xã hội.
- Sau sáu năm thực hiện, đến năm 2015, ASEAN đã hoàn thành về cơ bản việc triển khai các kế hoạch xây dựng cộng đồng.
- Ngày 22-11-2015, các nhà lãnh đạo ASEAN đã kí Tuyên bố Cu-a-la Lăm-pơ chính thức thành lập Cộng đồng ASEAN kể từ ngày 31-12-2015.
* Những thách thức và triển vọng của Cộng đồng ASEAN:
+ Thách thức của Cộng đồng ASEAN:
- Chưa đồng nhất về quan điểm và lợi ích.
- Khả năng hạn chế của cơ sở hạ tầng.
- Đối mặt với thách thức an ninh.
- Chênh lệch phát triển kinh tế.
+ Triển vọng của Cộng đồng ASEAN:
- Tiềm năng thị trường chung lớn
- Tăng cường hợp tác kinh tế và đầu tư:
- Hợp tác về phát triển bền vững:
- Quyền lực hành động chung trên trường quốc tế:
- Giao lưu văn hóa và giáo dục
1. Ý tưởng, mục tiêu và kế hoạch xây dựng Cộng đồng ASEAN
Câu hỏi 1a (trang 23) Sử 12 Cánh diều Bài 5: Nêu ý tưởng xây dựng Cộng đồng ASEAN?
Trả lời:
- Ý tưởng xây dựng Cộng đồng ASEAN khởi nguồn từ khi tô chức này được thành lập năm 1967. Trong Tuyên bố Băng Cốc (1967), các nước thành viên đã nêu mục tiêu xây dựng một cộng đồng hòa bình và thịnh vượng ở Đông Nam Á.
- Năm 1997, ý tưởng xây dựng Cộng đồng ASEAN được chính thức khẳng định nhân dịp kỉ niệm 30 năm ngày thành lập ASEAN. Cũng trong năm 1997, Hội nghị cấp cao ASEAN không chính thức lần thứ hai tại Ma-lai-xi-a đã thông qua văn kiện mang tên Tầm nhìn ASEAN 2020.
- Tầm nhìn ASEAN 2020 là văn bản đầu tiên đề xuất ý tưởng xây dựng một Cộng đồng ASEAN có nhận thức về các mối quan hệ lịch sử, gắn bó với nhau trong một bản sắc khu vực chung, cùng nhau giữ gìn hòa bình, hướng tới ổn định, tương trợ, hợp tác phát triển phần vinh, tăng cường vị thế ASEAN trên trường quốc tế.
Câu hỏi 1b (trang 23) Sử 12 Cánh diều Bài 5: Nêu mục tiêu xây dựng Cộng đồng ASEAN
- Mục tiêu tổng quát của Cộng đồng ASEAN là xây dựng một tổ chức hợp tác liên chính phủ có liên kết sâu rộng, dựa trên cơ sở pháp lí là Hiến chương ASEAN.
- Cộng đồng ASEAN được hình thành dựa trên ba trụ cột là Cộng đồng Chính trị An ninh, Cộng đồng Kinh tế và Cộng đồng Văn hoá - Xã hội.
Câu hỏi 1c (trang 24) Sử 12 Cánh diều Bài 5: Nêu những nét chính về kế hoạch xây dựng cộng đồng ASEAN. Tại sao khẳng định sự ra đời của Cộng đồng ASEAN đánh dấu bước phát triển mới của hợp tác khu vực ở Đông Nam Á?
Trả lời:
* Những nét chính về kế hoạch xây dựng cộng đồng ASEAN
- Trên cơ sở văn bản Tầm nhìn ASEAN 2020, các nước thành viên trải qua một
thập kỷ xây dựng mô hình và cơ sở pháp lý cho Cộng đồng ASEAN thông qua Tuyên bố Bali II (2003) và Hiến chương ASEAN (2007).
- Kế hoạch xây dựng Cộng đồng ASEAN được thể hiện thông qua Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN (2009 — 2015) cùng với các hoạt động triển khai cụ thể trên ba nội dung: chính trị- an ninh, kinh tế, văn hoá- xã hội.
- Trong giai đoạn 2009 — 2015, nhiều biện pháp tích cực đã được triển khai nhằm
chuẩn bị cho sự xác lập của Cộng đồng ASEAN.
- Ngày 22-11-2015, các nhà lãnh đạo ASEAN đã nhóm họp tại Ma-lai-xi-a, tham dự lễ kí kết chính thức Tuyên bố Kua-la Lăm-pơ về thành lập Cộng đồng ASEAN. => Cộng đồng ASEAN có hiệu lực từ ngày 31-12-2015.
* Sự ra đời của Cộng đồng ASEAN đánh dấu bước phát triển mới của hợp tác khu vực ở Đông Nam Á
- Sự ra đời của Cộng đồng ASEAN đánh dấu bước phát triển mới của hợp tác khu vực Đông Nam Á bởi vì việc chuyển từ Hiệp hội ASEAN sang một cộng đồng đòi hỏi sự cam kết mạnh mẽ hơn từ các quốc gia thành viên. Cộng đồng ASEAN không chỉ tập trung vào việc hợp tác kinh tế mà còn mở rộng sang các lĩnh vực như an ninh, văn hóa, xã hội, và phát triển bền vững.
- Việc này giúp tăng cường sự đồng thuận và hiệu quả của hợp tác trong khu vực, đồng thời nâng cao tầm ảnh hưởng của ASEAN trên trường quốc tế. Do đó, Cộng đồng ASEAN đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hòa bình, ổn định và phát triển bền vững cho khu vực Đông Nam Á.
2. Ba trụ cột của Cộng đồng ASEAN
Câu hỏi 2a (trang 25) Sử 12 Cánh diều Bài 5: Trình bày nội dung chính của Cộng đồng Chính trị - An ninh ASEAN. Nguyên tắc chính trị cơ bản của Cộng đồng Chính trị- An ninh ASEAN là gì?
Trả lời:
* Nội dung chính của Cộng đồng Chính trị - An ninh ASEAN.
- Cộng đồng Chính trị - An ninh ASEAN (APSC) là khuôn khổ hợp tác chính trị an ninh toàn diện nhằm mục tiêu xây dựng một môi trường hoà bình và an ninh cho phát triển ở khu vực Đông Nam Á thông qua việc nâng cao hợp tác chính trị - an ninh trong khối ASEAN, kết hợp với sự tham gia của các đối tác bên ngoài.
* Nguyên tắc chính trị cơ bản của Cộng đồng Chính trị- An ninh ASEAN
- Nguyên tắc chính trị cơ bản của Cộng đồng Chính trị- An ninh ASEAN là đồng thuận, không can thiệp vào công việc nội bộ, không sử dụng vũ lực và đe dọa sử dụng vũ lực, thúc đẩy hòa bình, ổn định và hợp tác khu vực.
Câu hỏi 2b (trang 25) Sử 12 Cánh diều Bài 5: Trình bày nội dung chính của Cộng đồng Kinh tế ASEAN?
Trả lời:
- Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) là khuôn khổ hợp tác xây dựng ASEAN thành một thị trường và một nền tảng sản xuất thống nhất, trong đó có sự lưu chuyển tự do của hàng hóa, dịch vụ, đầu tư, vốn và lao động có tay nghề.
- AEC thúc đẩy chính sách cạnh tranh về kinh tế, bảo vệ người tiêu dùng, bảo vệ sở hữu trí tuệ, phát triển cơ sở hạ tầng, thương mại điện tử,... hướng tới sự thịnh vượng chung của các quốc gia thành viên.
Câu hỏi 2c (trang 26) Sử 12 Cánh diều Bài 5: Trình bày nội dung chính của Cộng đồng Văn hoá - Xã hội ASEAN
- Cộng đồng Văn hoá - Xã hội ASEAN (ASCC) xây dựng một ASEAN lấy con người làm trung tâm, có trách nhiệm xã hội nhằm xây dựng tỉnh đoàn kết và thống nhất bền lâu giữa các quốc gia và dân tộc ASEAN bằng cách tạo dựng bản sắc chung, xây dựng một xã hội chia sẻ, đùm bọc, hoà thuận và rộng mở, nơi cuộc sống và phúc lợi của người dân được nâng cao.
- Kế hoạch tổng thể xây dựng ASCC được thông qua, gồm 6 nội dung chính.
+ Phát triển con người
+ Phúc lợi và bảo hiểm xã hội
+ Các quyền và bình đẳng xã hội
+ Bảo đảm bền vững môi trường
+ Tạo dựng bản sắc ASEAN
+ Thu hẹp khoảng cách phát triển
3. Cộng đồng ASEAN sau năm 2015
Câu hỏi 3 (trang 28) Sử 12 Cánh diều Bài 5: Nêu những thách thức và triển vọng của Cộng đồng ASEAN. Lấy ví dụ minh họa?
Trả lời:
Tháng 11-2015, cùng với việc tuyên bố thành lập Cộng đồng ASEAN, các nhà lãnh đạo ASEAN đã thông qua văn kiện Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025 nhằm thúc đẩy hợp tác, gắn kết trong Cộng đồng ASEAN. Tháng 11-2020, Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37 diễn ra tại Hà Nội đã thông qua văn kiện Tuyên bố Hà Nội về Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau năm 2025, hướng tới thúc đẩy hợp tác và hội nhập ngày càng chặt chẽ hơn trên các trụ cột AEC, APSC, ASCC.
Gần một thập kỉ sau khi thành lập, Cộng đồng ASEAN đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Tuy nhiên, trong bối cảnh mới, sự phát triển của Cộng đồng ASEAN đang đứng trước cả những thách thức và triển vọng lớn.
- Về thách thức của Cộng đồng ASEAN: Thách thức an ninh đến từ cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn; thay đổi cấu trúc địa - chính trị khu vực châu Á - Thái Bình Dương nói riêng và toàn cầu nói chung. Sự đa dạng của các nước thành viên về chế độ chính trị, tôn giáo; khoảng cách về phát triển kinh tế giữa các nước…
+ Nguy cơ chia rẽ của ASEAN về các vấn đề khu vực và quốc tế, đặc biệt là khi ASEAN vận hành dựa trên nguyên tắc đồng thuận.Thách thức an ninh phi truyền thống gia tăng, như ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, tội phạm xuyên quốc gia, dịch bệnh... đe dọa môi trường hòa bình, an ninh, ổn định để phát triển của Cộng đồng ASEAN.
VD: Vấn để Biển Đông, biến đổi khí hậu, quản trị lưu vực sông Mê Công,... đang là những thách thức hàng đầu đe dọa sự ổn định và phát triển của Cộng đồng ASEAN nói riêng và Đông Nam Á nói chung. Thách thức này có tính khu vực, đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa các quốc gia ASEAN và giữa ASEAN với đối tác bên ngoài.
- Về triển vọng của Cộng đồng ASEAN: Sự vươn lên của khu vực châu Á - Thái Bình Dương nói chung và Đông Nam Á nói riêng là cơ sở để Cộng đồng ASEAN tiếp tục phát triển với mức độ liên kết ngày càng chặt chẽ và sâu rộng trên cả ba trụ cột.
+ Cộng đồng ASEAN đang ngày càng hoàn thiện thể chế, chính sách, cơ chế hợp tác và đạt được nhiều thành tựu về chính trị, kinh tế, giáo dục, khoa học, kĩ thuật,...; từng bước gắn kết các quốc gia Đông Nam Á để trở thành khu vực phát triển năng động, thịnh vượng mới của thế giới. Về đối ngoại, vị thế của ASEAN ngày càng được nâng cao trên trường quốc tế. ASEAN có quan hệ rộng mở với các đối tác bên ngoài, tham gia và đóng vai trò quan trọng tại nhiều diễn đàn lớn trên thế giới.
VD: Cộng đồng ASEAN đặt mục tiêu phát triển các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời và năng lượng thủy điện. Việc đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo không chỉ giúp giảm lượng khí thải gây hại mà còn tạo ra cơ hội mới cho phát triển kinh tế và tạo việc làm trong khu vực.
Luyện tập & Vận dụng
Luyện tập 1 (trang 28) Sử 12 Cánh diều Bài 5: Luyện tập 1 trang 28 Lịch Sử 12: Hoàn thành bảng về quá trình phát triển của ASEAN theo mẫu sau vào vở ghi.
Lời giải:
Vận dụng 2 (trang 28) Sử 12 Cánh diều Bài 5: Sưu tầm tài liệu về Cộng đồng ASEAN. Giới thiệu những tư liệu đó với thầy cô và bạn học.
Lời giải:
- Quyết định xây dựng Cộng đồng ASEAN được các nhà lãnh đạo thông qua tại hội nghị cấp cao ASEAN 9 (Bali, Indonesia tháng 10/2003) với 3 trụ cột: Cộng đồng Chính trị- An ninh ASEAN (APSC), Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) và Cộng đồng Văn hóa-Xã hội ASEAN (ASCC).
- Cộng đồng Chính trị-An ninh ASEAN (APSC) nhằm duy trì và tăng cường an ninh, hòa bình và ổn định, tăng khả năng của ASEAN tự bảo đảm an ninh khu vực. Hợp tác trong khuôn khổ APSC bao gồm hợp tác kiến tạo một nền an ninh toàn diện ở khu vực, ứng phó với các thách thức phi truyền thống, như tội phạm xuyên quốc gia, khủng bố, ứng phó thiên tai khẩn cấp và hợp tác về an ninh hàng hải...
- ASEAN khẳng định không hướng tới hình thành liên minh quân sự ở khu vực, hoặc một khối phòng thủ chung; các nước thành viên có quyền tự do theo đuổi chính sách đối ngoại riêng cũng như bố trí phòng thủ riêng của mình.
Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) có sứ mệnh nhằm tạo dựng: i) Một thị trường chung và cơ sở sản xuất thống nhất; ii) Một khu vực có sức cạnh tranh; iii) Phát triển đồng đều; iv) Hội nhập vào nền kinh tế toàn cầu.
- Cộng đồng Văn hóa- Xã hội ASEAN (ASCC) nhằm gắn bó chặt chẽ các nước Đông Nam Á trong một cộng đồng gắn kết, phát triển đồng đều, hòa hợp, với các “xã hội quan tâm và chia sẻ”. Cộng đồng văn hóa xã hội có 4 thành tố: (1) Xây dựng cộng đồng các xã hội đùm bọc lẫn nhau; (2) Điều tiết những ảnh hưởng về mặt xã hội của các liên kết kinh tế; (3) Đảm bảo tính bền vững của môi trường (4) Tăng cường nền tảng gắn kết xã hội của khu vực.
Vận dụng 3 (trang 28) Sử 12 Cánh diều Bài 5: Hoàn thành bảng về cơ hội và thách thức của Cộng đồng ASEAN đối với Việt Nam theo mẫu sau vào vở ghi.
Lời giải:
