1. Sự hình thành Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết
- Cách mạng Tháng Mười Nga (1917): Chính quyền Xô viết do Lênin đứng đầu thành lập sau khi lật đổ Chính phủ lâm thời tư sản.
- Biện pháp đầu tiên: Ban hành Sắc lệnh Hòa bình và Sắc lệnh Ruộng đất, xóa bỏ tàn tích phong kiến, mở ra quyền tự do dân chủ.
- Bảo vệ chính quyền: Từ năm 1919-1920, Nga đẩy lùi can thiệp từ các nước đế quốc.
- Thành lập Liên Xô: Ngày 30/12/1922, Liên bang Xô viết ra đời, năm 1924 thông qua Hiến pháp chính thức.
* Ý nghĩa:
- Giải quyết vấn đề dân tộc, xóa bỏ bất bình đẳng giữa các dân tộc.
- Củng cố chính quyền Xô viết, trở thành chỗ dựa cho phong trào cách mạng toàn cầu.
- Ảnh hưởng đến các phong trào giải phóng dân tộc, cung cấp mô hình xây dựng nhà nước sau cách mạng.
2. Sự phát triển của chủ nghĩa xã hội sau Chiến tranh thế giới thứ hai
a) Sự phát triển của chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu
- Các nước tiến hành cải cách ruộng đất, quốc hữu hóa, ban hành quyền tự do dân chủ.
- Được Liên Xô hỗ trợ xây dựng công nghiệp, nông nghiệp (1950-1970).
- Gặp khủng hoảng nghiêm trọng từ thập niên 1970-1980.
b) Sự mở rộng chủ nghĩa xã hội ở châu Á và khu vực Mỹ Latinh
- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, nhiều nước giành độc lập và lựa chọn con đường xã hội chủ nghĩa.
- Trung Quốc, Việt Nam, Lào, Triều Tiên, Mông Cổ đều đi theo mô hình xã hội chủ nghĩa.
- Cuba giành độc lập năm 1959, tiến hành các cải cách theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
c) Nguyên nhân khủng hoảng và sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu và Liên Xô
- Thứ nhất, nguyên nhân sâu xa nằm trong mô hình chủ nghĩa xã hội tập trung, quan liêu bao cấp, kế hoạch hoá có nhiều khiếm khuyết.
- Thứ hai, các nước xã hội chủ nghĩa không bắt kịp sự phát triển của cuộc cách mạng khoa học - công nghệ hiện đại, dẫn tới tình trạng trì trệ, khủng hoảng kéo dài ngày càng trầm trọng.
- Thứ ba, khi tiến hành cải tổ, cải cách, các nhà lãnh đạo ở Đông Âu và Liên Xô phạm nhiều sai lầm nghiêm trọng về đường lối, chủ trương, không giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa cải cách kinh tế và cải cách chính trị.
- Thứ tư, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch với chủ nghĩa xã hội trong và ngoài nước, đặc biệt là âm mưu “diễn biến hoà bình”, “cách mạng Nhung”,... đã làm cho tình hình các nước xã hội chủ nghĩa càng thêm rối loạn.