I. Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918)
Câu hỏi 1 (trang 49) Lịch Sử 8 Cánh Diều Bài 11: Khai thác thông tin và các hình trong mục 1, nêu nguyên nhân bùng nổChiến tranh thế giới thứ nhất.
Trả lời:
Nguyên nhân bùng nổChiến tranh thế giới thứ nhất.
*Nguyên nhân sâu xa
- Sự pháttriển không đồng đều của chủ nghĩa tư bản
- Mâu thuẫn giữa các nước đế quốc lớn nhất liên quan đến vấn đềthị trường và thuộc địa.
- Mâu thuẫn đó đã dẫn tới sự hình thành hai khối quân sự đối đầu: phe Liên minhgồm Đức, Áo - Hung, I-ta-li-a (1882) và phe Hiệp ước gồm Anh, Pháp, Nga (1907).
- Cả hai khối đều ráo riết chuẩn bị chiến tranh để tranh giành thuộc địa.
*Nguyên nhân trực tiếp
- Trong những năm 1912 – 1913, sự căngthẳng ở vùng Ban-căng báo hiệu cuộc chiếntranh thế giới đã đến rất gần.
- Ngày28-6-1914, Thái tử Áo -Hung bị ám sát ở Xéc-bi. “Sựkiện Xéc-bi” đã trở thành ngòi nổ củachiến tranh.
Câu hỏi 2 (trang 50) Lịch Sử 8 Cánh Diều Bài 11: Dựa vào thông tin, bảng 11 và các hình trong mục 2, phân tích hậu quả và tác động của Chiến tranh thế giới thứ nhất đối với lịch sử nhân loại.
Trả lời:
* Hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918):
- Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc với sự thất bại thuộc về phe Liên minh. Chiến tranh đã để lại những hậu quả nặng nề cho nhân loại. Cụ thể là:
+ Lôi cuốn 70 quốc gia (trong đó có 38 nước trực tiếp tham chiến) và hàng triệu dân thường vào vòng khói lửa.
+ Khiến 10 triệu người chết và khoảng 20 triệu người bị thương.
+ Nhiều thành phố, làng mạc, đường sá, nhà máy bị phá huỷ...
+ Thiệt hại về vật chất ước tính khoảng 388 tỉ USD.
* Tác động của Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918): Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc đã dẫn đến những tác động sâu sắc đối với tình hình thế giới. Cụ thể là:
- Bản đồ chính trị thế giới có sự thay đổi với sự tan rã của các đế quốc: Đức, Nga, Áo - Hung và Ốt-tô-man, hàng loạt các quốc gia mới ra đời ở châu Âu;…
- Làm thay đổi so sánh lực lượng giữa các nước tư bản:
+ Mỹ trở thành quốc gia giàu mạnh nhất trong thế giới tư bản.
+ Nhật Bản được nâng cao vị thế ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
+ Đức bị mất hết thuộc địa và một phần diện tích lãnh thổ; đồng thời phải gánh chịu những khoản bồi thường chiến phí khổng lồ,…
+ Các nước châu Âu khác (Anh, Pháp,…) bị tàn phá nặng nề, kinh tế kiệt quệ, nhiều nước trở thành con nợ của Mỹ.
- Một trật tự thế giới mới được thiết lập, thường gọi là “hệ thống Vécxai - Oasinhtơn”.
- Sự suy yếu của các nước tư bản (trừ Mĩ) sau Chiến tranh thế giới thứ nhất đã tạo những điều kiện khách quan thuận lợi thúc đẩy sự phát triển của cao trào cách mạng ở các nước tư bản (1918 - 1923) và phong trào giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa, phụ thuộc.
- Thành công của cách mạng tháng Mười Nga và việc thành lập nhà nước Xô viết đánh dấu bước chuyển lớn trong cục diện chính trị thế giới.
II. Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917
Câu hỏi 1 (trang 51) Lịch Sử 8 Cánh Diều Bài 11: Nêu những nét chính về nguyên nhân làm bùng nổ Cách mạng tháng Mười Nga.
Trả lời:
- Nguyên nhân bùng nổ Cách mạng tháng Mười Nga:
+ Sau Cách mạng tháng Hai, Nga tồn tại 2 chính quyền song song. Hai chính quyền đại diện cho lợi ích của các giai cấp khác nhau nên không thể cùng tồn tại lâu dài.
+ Trước tình hình đó, Lê-nin và Đảng Bônsêvích đã xác định cách mạng Nga là chuyển từ cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng Xã hội chủ nghĩa (lật đổ chính quyền tư sản lâm thời).
+ Đầu tháng 10/1917, không khí cách mạng bao trùm cả nước. Lê-nin đã về nước trực tiếp lãnh đạo khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền.
Câu hỏi 2 (trang 52) Lịch Sử 8 Cánh Diều Bài 11: Nêu những nét chính về diễnbiến của Cách mạng tháng Mười Nga. Cho biết vai trò của Lê-ninđối với cuộc cách mạng.
Trả lời:
* Diễn biến của Cách mạng
- Tháng 4/1917: Lê-nin từ Thụy Sĩ về nước,soạn thảo và trình bày bảnLuận cương tháng Tư.
- Tháng 7: Chính phủ tư sản lâm thời đàn áp.nhân dân, truy nã Lê-nin và nhữngngười trong Đảng Bôn-sê-vích.
- Tháng 8: Lê-nin và Đảng Bôn-sê-vích lãnhđạo quần chúng nhân dân tiếptục chuẩn bị khởi nghĩa vũ tranggiành chính quyền.
- Tháng 10
+ Quân khởi nghĩa đánh chiếm Pê-tơ-rô-grát (Xanh-pê-téc-bua) và bao vây Cung điện Mùa Đông - nơi ẩn náu cuối cùng của Chính phủ tư sản lâm thời (đêm 24).
+ Cung điện Mùa Đông bị chiếm, Chính phủ tư sản lâm thời sụp đổ. Chính quyền Xô viết được thành lập do Lê-nin đứng đầu (đêm 25).
- Đến tháng 3-1918, Cách mạng xãhội chủ nghĩa tháng Mười đã thắnglợi trên khắp nước Nga rộng lớn.
* Vai trò của Lê-ninđối với cuộc cách mạng.
- Lê-nin là người trực tiếp lãnh đạo cuộc cách mạng tháng Mười
- Soạn thảo Luận cương tháng tư, vạch ra đường lối đúng đắn cho cuộc cách mạng.
Câu hỏi 3 (trang 52) Lịch Sử 8 Cánh Diều Bài 11: Nêu ý nghĩa lịch sử và tác động của Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 đối với nước Nga và lịch sử nhân loại.
Trả lời:
* Ý nghĩa lịch sử:
- Đối với nước Nga:
+ Cách mạng tháng Mười Nga thắng lợi đã xóa bỏ chính quyền của giai cấp tư sản và địa chủ, lập nên chính quyền Xô viết của nhân dân lao động.
+ Nước Nga bước vào thời kì tự do và xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa.
- Đối với thế giới:
+ Thắng lợi của Cách mạng tháng Mười Nga đã cổ vũ mạnh mẽ phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, chỉ ra cho họ con đường đấu tranh chống lại chủ nghĩa tư bản để đi tới thắng lợi;
+ Mở ra con đường giải phóng cho các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới.
* Tác động: Cách mạng tháng Mười Nga thắng lợi có tác động sâu sắc đến tiến trình lịch sử nhân loại và cục diện chính trị thế giới: nước Nga Xô viết ra đời đã chặt đứt một khâu yếu nhất của hệ thống đế quốc chủ nghĩa, tạo ra chế độ xã hội chủ nghĩa đối lập với chế độ tư bản chủ nghĩa.
Luyện tập & Vận dụng
Luyện tập 1 (trang 52) Lịch Sử 8 Cánh Diều Bài 11: Lập bảng thống kê những sự kiện chính của Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 -1918) và Cách mạng tháng Mười Nga 1917.
Trả lời:
- Những sự kiện chính của Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918)
- Những sự kiện chính của Cách mạng tháng Mười Nga (1917)
Luyện tập 2 (trang 52) Lịch Sử 8 Cánh Diều Bài 11: Vì sao chế độ phong kiến Nga hoàng đã sụp đổ vào tháng 2-1917 nhưng nhân dân Nga vẫn tiếp tục làm cách mạng?
Trả lời:
Chế độ phong kiến Nga hoàng đã sụp đổ vào tháng 2-1917 nhưng nhân dân Nga vẫn tiếp tục làm cách mạng vì
- Sau Cách mạng tháng Hai, xuất hiện cục diện chính trị chưa từng có, đó là tình trạng hai chính quyền song song cùng tồn tại
+ Chính phủ tư sản lâm thời
+ Xô Viết đại biểu công nhân, binh lính
- Hai chính quyền đại diện cho các giai cấp có lợi ích khác nhau nên không thể cùng tồn tại
- Trước bối cảnh đó, VI.Lê-nin và Đảng Bôn-sê-vích đã lãnh đạo nhân dân thực hiện cuộc cách mạng lật đổ Chính phủ tư sản lâm thời
Vận dụng 3 (trang 52) Lịch Sử 8 Cánh Diều Bài 11: Sưu tầm tư liệu về cuộc Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918) và Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917. Giới thiệu các tư liệu đó với thầy cô và bạn học.
Tham khảo: Tác động của Cách mạng tháng Mười Nga đối với Cách mạng Việt Nam
- Thắng lợi của Cách mạng tháng Mười Nga (1917) và sự ra đời của nước Nga Xô viết đã tác động sâu sắc tới sự lựa chọn con đường cứu nước của Nguyễn Ái Quốc, mở đầu quá trình giải quyết tình trạng khủng hoảng về đường lối và giai cấp lãnh đạo cho cách mạng Việt Nam (Nguyễn Ái Quốc đã từng nhận xét: “trong thế giới bây giờ chỉ có cách mệnh Nga là thành công và thành công đến nơi, nghĩa là dân chúng được hưởng cái hạnh phúc, tự do, bình đẳng thật...”)
- Sự bùng nổ, quá trình phát triển và giành thắng lợi của Cách mạng tháng Mười đã để lại nhiều bài học kinh nghiệm cho cách mạng Việt Nam. Ví dụ như:
+ Bài học về vai trò lãnh đạo cách mạng: cách mạng muốn thành công cần có sự lãnh đạo của một đảng biết vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước mình (Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh đã khẳng định: “lực lượng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động là rất to lớn, là vô cùng, vô tận. Nhưng lực lượng ấy cần có Đảng lãnh đạo mới chắc chắn thắng lợi”).
+ Bài học về lực lượng cách mạng: trong lực lượng toàn dân tộc, chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định vai trò động lực cách mạng của công nhân và nông dân. Hồ Chí Minh nhấn mạnh “Cách mệnh Nga dạy chúng ta rằng muốn cách mệnh thành công thì phải lấy công nông làm gốc”.
+ Bài học về phương pháp cách mạng: sử dụng bạo lực cách mạng và chú trọng đến việc tạo thời cơ và chớp thời cơ cách mạng.