I. Hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất
1. Sự luân phiên ngày, đêm
Câu hỏi mục 1 SGK Địa Lí 10 Chân trời sáng tạo Bài 5 (trang 26): Dựa vào hình 5.1 và thông tin trong bài, em hãy cho biết vì sao ngày và đên diễn ra luân phiên trên Trái Đất.
Trả lời:
* Ngày và đên diễn ra luân phiên trên Trái Đất vì:
Trái Đất có dạng hình cầu nên trong cùng một thời điểm chỉ được Mặt Trời chiếu sáng một nửa. Nửa được chiếu sáng là ngày, nửa không được chiếu sáng là đêm. Tuy nhiên, Trái Đất không đứng yên mà tự quay quanh trục tưởng tượng của nó => tạo ra sự luân phiên ngày và đêm trên Trái Đất.
2. Giờ trên Trái Đất
Câu hỏi mục 2 SGK Địa Lí 10 Chân trời sáng tạo Bài 5 (trang 27): Dựa vào hình 5.2 và thông tin trong bài, em hãy:- Cho biết Trái Đất được chia thành bao nhiêu múi giờ. Mỗi múi giờ rộng bao nhiêu độ kinh tuyến?
- Giải thích vì sao ranh giới múi giờ không thẳng theo đường kinh tuyến.
Trả lời:
* Múi giờ
- Trên Trái Đất làm 24 múi giờ (khu vực giờ).
- Mỗi múi giờ rộng 15 độ kinh tuyến.
* Ranh giới múi giờ không thẳng theo đường kinh tuyến là do múi giờ thường được quy định theo đường biên giới quốc gia, các đường biên giới quốc gia không thẳng (có nước diện tích nhỏ, nước diện tích lớn). Một số nước chia làm nhiều múi giờ như: Liên bang Nga, Ca-na-đa, Hoa Kì,...
II. Hệ quả chuyển động quanh Mặt Trời của Trái Đất
1. Các mùa trong năm
Câu hỏi mục 1 SGK Địa Lí 10 Chân trời sáng tạo Bài 5 (trang 28): Dựa vào hình 5.4 và thông tin trong bài, em hãy:- Xác định thời gian bắt đầu và kết thúc bốn mùa ở bán cầu Bắc theo dương lịch.
- Nhận xét và giải thích sự thay đổi thời tiết trong bốn mùa.
Trả lời:
- Thời gian bắt đầu và kết thúc bốn mùa ở bán cầu Bắc theo dương lịch:
+ Mùa xuân: 21/3 – 22/6.
+ Mùa hạ: 22/6 – 23/9.
+ Mùa thu: 23/9 – 22/12.
+ Mùa đông: 22/12 – 21/3.
- Nhận xét sự thay đổi thời tiết trong bốn mùa:
+ Mùa xuân: mưa phùn, ẩm ướt.
+ Mùa hạ: nắng, nóng và thường xuất hiện những con mưa, giông.
+ Mùa thu: se lạnh, hanh khô.
+ Mùa đông: lạnh.
=> Giải thích: do trục Trái Đất nghiêng so với mặt phẳng quỹ đạo và không đổi hướng khi chuyển động quanh Mặt Trời nên 2 bán cầu luân phiên nhau ngả về phía Mặt Trời -> thời gian chiếu sáng và lượng bức xạ mặt trời nhận được ở mỗi bán cầu thay đổi quanh năm.
2. Ngày, đêm dài ngắn theo vĩ độ
Câu hỏi mục 2 SGK Địa Lí 10 Chân trời sáng tạo Bài 5 (trang 29): Dựa vào hình 5.5 và thông tin trong bài, em hãy phân tích hiện tượng ngày, đêm dài ngắn theo vĩ độ theo các gợi ý sau:- Nơi nào trên Trái Đất luôn có thời gian ngày và đêm dài bằng nhau? Vì sao?
- Càng về gần hai cực hiện tượng ngày, đêm diễn ra như thế nào?
- Nhận xét và giải thích hiện tượng ngày, đêm dài ngắn theo vĩ độ trong các ngày 22-6 và 22-12 ở bán cầu Bắc.
Trả lời:
- Ở Xích đạo, quanh năm có ngày, đêm bằng nhau. Càng xa Xích đạo về hai cực, độ dài ngày và đêm càng chênh lệch.
- Các ngày đặc biệt
+ Vào ngày 22-6, bán cầu Bắc ngả về phía gần Mặt Trời, nên có diện tích được chiếu sáng lớn, thời gian chiếu sáng dài, vì vậy có ngày dài hơn đêm. Càng đi về phía cực Bắc thì ngày càng dài, đêm càng ngắn. Đặc biệt, từ vòng cực Bắc đến cực Bắc thì ngày kéo dài 24 giờ (gọi là ngày địa cực). Ở bán cầu Nam, hiện tượng này diễn ra ngược lại.
+ Vào ngày 22-12, bán cầu Bắc ngả về phía xa Mặt Trời nên có diện tích được chiếu sáng nhỏ, thời gian chiếu sáng ngắn, vì vậy có ngày ngắn hơn đêm. Càng đi về phía cực Bắc thì ngày càng ngắn, đêm càng dài. Riêng từ vòng cực Bắc đến cực Bắc có đêm dài 24 giờ (gọi là đêm địa cực). Ở bán cầu Nam, hiện tượng này diễn ra ngược lại.
+ Ngày 21-3 và 23-9, tia sáng mặt trời chiếu thẳng góc vào Xích đạo, cả hai bán cầu hướng về phía Mặt Trời với khoảng cách bằng nhau nên thời gian chiếu sáng cho hai bán cầu bằng nhau, vì thế ngày dài bằng đêm trên toàn Trái Đất.
- Giải thích: Do trục Trái Đất nghiêng và không đổi phương trong khi chuyển động quanh Mặt Trời nên tuỳ vào vị trí của Trái Đất trên quỹ đạo mà độ dài ngày, đêm thay đổi theo mùa và theo vĩ độ.
Luyện tập
Luyện tập 1 SGK Địa Lí 10 Chân trời sáng tạo Bài 5 (trang 30): Trình bày các hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất.Trả lời:
Các hệ quả chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất:
* Sự luân phiên ngày đêm:
Trái Đất có dạng hình cầu nên trong cùng một thời điểm chỉ được Mặt Trời chiếu sáng một nửa. Nửa được chiếu sáng là ngày, nửa không được chiếu sáng là đêm. Tuy nhiên, Trái Đất không đứng yên mà tự quay quanh trục tưởng tượng của nó => tạo ra sự luân phiên ngày và đêm trên Trái Đất.
* Giờ trên Trái Đất và đường chuyển ngày quốc tế:
- Trái Đất được chia thành 12 múi giờ. Mỗi múi giờ rộng 15 độ kinh tuyến.
- Lấy kinh tuyến 180o qua giữa múi giờ số 12 ở Thái Bình Dương làm đường chuyển ngày quốc tế.
Luyện tập 2 SGK Địa Lí 10 Chân trời sáng tạo Bài 5 (trang 30): Lập sơ đồ các hệ quả chuyển động xung quanh Mặt Trời của Trái Đất.
Trả lời:
Vận dụng
Câu hỏi Vận dụng: Trận chung kết World Cup, năm 2018 diễn ra ở Mát-xcơ-va (Liên bang Nga) được truyền hình trực tiếp trên thế giới vào 19 giờ ngày 15-7-2018. Người hâm mộ Việt Nam và Ác-hen-ti-na (Argentina) sẽ được xem truyền hình trực tiếp vào ngày, giờ nào?Trả lời:
- Mát-xcơ-va: múi giờ số 3, Việt Nam: múi giờ số 7, Ác-hen-ti-na: múi giờ số - 3.
- Mát-xcơ-va cách Việt Nam: 7 – 3 = 4 múi giờ; Mát-xcơ-va cách Ác-hen-ti-na: 3 + 3 = 6 múi giờ.
- Khi Mát-xcơ-va đang là 19 giờ ngày 15-7-2018, Việt Nam là: 19 + 4 = 23 giờ ngày 15-7-2018 và Ác-hen-ti-na là: 19 – 6 = 13 giờ ngày 15-7-2018.