Mở đầu
Câu hỏi mở đầu SGK Khoa học tự nhiên 6 Kết nối tri thức Bài 18 (trang 64): Mỗi ngôi nhà được xây nên từ nhiều viên gạch. Vậy đã bao giờ em tự hỏi: Những sinh vật xung quanh chúng ta được hình thành từ đơn vị cấu trúc nào?
Trả lời:
- Tất cả các cơ thể sinh vật xung quanh chúng ta đều được cấu tạo từ đơn vị cấu trúc rất nhỏ bé, gọi là tế bào.
I. Tế bào là gì?
Câu hỏi SGK Khoa học tự nhiên 6 Kết nối tri thức Bài 18 (trang 64): Tại sao tế bào được coi là đơn vị cơ bản của các cơ thể sống?
Trả lời:
Tế bào được coi là đơn vị cơ bản của các cơ thể sống vì:
- Tất cả các cơ thể sinh vật (thực vật, động vật, con người,...) đều được cấu tạo từ tế bào → Tế bào là đơn vị cấu trúc của các cơ thể sống.
- Tuy nhỏ bé nhưng tế bào có thể thực hiện đầy đủ các quá trình sống cơ bản như sinh trưởng (lớn lên), hấp thụ chất dinh dưỡng, hô hấp, cảm ứng, bài tiết và sinh sản → Tế bào là đơn vị chức năng của các cơ thể sống.
II. Hình dạng và kích thước tế bào
1. Hình dạng tế bào
Câu hỏi SGK Khoa học tự nhiên 6 Kết nối tri thức Bài 18 (trang 64): Quan sát hình 18.1, nêu nhận xét về hình dạng tế bào.
Trả lời:
- Nhận xét: mỗi loại tế bào có hình dạng và kích thước khác nhau. Sự khác nhau về kích thước và hình dạng của tế bào có ý nghĩa với sinh vật: phù hợp với từng chức năng mà tế bào đảm nhận giúp cho cơ thể sống trao đổi chất, và chuyển hóa năng lượng, sinh trưởng, phát triển, vận động, cảm ứng, sinh sản.
2. Kích thước tế bào
Câu hỏi SGK Khoa học tự nhiên 6 Kết nối tri thức Bài 18 (trang 65): Quan sát kích thước tế bào vi khuẩn, tế bào động vật, tế bào thực vật trong hình 18.2 và cho biết tế bào nào có thể quan sát bằng mắt thường, tế bào nào phải quan sát bằng kính hiển vi?
Trả lời:
- Mắt thường chỉ quan sát được các vật có kích thước lớn hơn 0,1 mm do đó với một số loại tế bào thực vật và động vật có kích thước lớn hơn 0,1 mm thì có thể quan sát được bằng mắt thường. VD: tế bào trứng cá.
- Kính hiển vi giúp phóng to kích thước vật lên nhiều lần nên hỗ trợ quan sát vật kích thước rất nhỏ từ 1mm đến 0,1nm do đó có thể quan sát được tế bào vi rút, vi khuẩn, các tế bào động vật và thực vật có kích thước nhỏ.
Hoạt động SGK Khoa học tự nhiên 6 Kết nối tri thức Bài 18 (trang 65): Khi thảo luận về kích thước và hình dạng tế bào, bốn bạn học sinh có ý kiến như sau:
Hãy thảo luận nhóm để trả lời các câu hỏi sau:
a) Phát biểu của bạn nào đúng?
b) Lấy ví dụ để giải thích tại sao các phát biểu khác không đúng?
Trả lời:
1. Phát biểu của bạn D đúng.
2. Ví dụ chứng minh:
- Ý kiến của bạn A:
+ Ví dụ: Tế bào vảy hành có hình lục giác còn tế bào hồng cầu hình đĩa lõm.
- Ý kiến của bạn B:
+ Ví dụ: Tế bào nấm men có hình cầu, kích thước chiều dài khoảng 6µm, chiều rộng khoảng 5µm. Còn tế bào biểu bì vảy hành có hình lục giác, chiều dài khoảng 200µm, chiều rộng khoảng 70µm.
- Ý kiến của bạn C:
+ Ví dụ: Tế bào vi khuẩn E.coli có chiều dài khoảng 2µm và chiều rộng khoảng 0,25 – 1 µm. Còn tế bào xương ở người có chiều rộng khoảng 5 – 20µm