1. Sự thành lập nhà Trần
- Cuối TK XII, nhà Lý suy yếu, tình hình đất nước rối ren.
- Năm 1226, Trần Thủ Độ sắp xếp để Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh, nhà Trần được thành lập.
2. Tình hình chính trị
- Tổ chức bộ máy nhà nước:
+ Trung ương: Vua đứng đầu, có hệ thống quan lại.
+ Địa phương: Chia thành lộ, phủ, huyện, châu.
+ Cơ sở: Hương, xã quản lý nông thôn.
- Quân đội: Chia thành cấm quân, biên quân, lộ quân, thực hiện chính sách "ngụ binh ư nông".
- Luật pháp: Ban hành Quốc triều Thông chế (1230) và Quốc triều hình luật (1341).
3. Tình hình kinh tế
- Nông nghiệp: Đẩy mạnh khai hoang, xây dựng thủy lợi, cấm giết trâu bò để bảo vệ sức kéo.
- Thủ công nghiệp: Phát triển mạnh với đúc đồng, làm giấy, dệt vải.
- Thương nghiệp:
+ Nội thương phát triển, Thăng Long có 61 phố phường.
+ Ngoại thương sôi động, thương cảng Vân Đồn buôn bán với nước ngoài.
4. Tình hình xã hội
- Giai cấp thống trị: Vua, quý tộc, địa chủ.
- Giai cấp bị trị: Nông dân, thợ thủ công, thương nhân, nô tì.
=> Mâu thuẫn xã hội gay gắt, xuất hiện nhiều cuộc khởi nghĩa của dân nghèo.
5. Tình hình văn hóa
- Tôn giáo: Đạo Phật phát triển nhưng không mạnh bằng thời Lý, Nho giáo ngày càng có ảnh hưởng.
- Giáo dục: Mở rộng Quốc Tử Giám, tổ chức nhiều kỳ thi để tuyển chọn nhân tài.
- Văn học: Phát triển chữ Hán, Nôm, với các tác phẩm tiêu biểu: Hịch tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn), Cư trần lạc đạo phú (Trần Nhân Tông).
- Khoa học: Thành tựu trong sử học, y học, thiên văn, quân sự.
+ Đại Việt sử ký (Lê Văn Hưu), Binh thư yếu lược (Trần Quốc Tuấn).
+ Tuệ Tĩnh nghiên cứu cây thuốc nam.
+ Đặng Lộ chế tạo "lung linh nghi" để đo thiên văn.
- Nghệ thuật:
+ Kiến trúc tiêu biểu: Tháp Phổ Minh (Nam Định), Thành Tây Đô (Thanh Hóa).
+ Điêu khắc: Tượng Phật Di Lặc (Quỳnh Lâm), chuông Phổ Minh.