Trước khi đọc
Câu hỏi 1 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Đàn ghi ta của Lor-ca (trang 48): Theo bạn, sứ mệnh cao cả của người nghệ sĩ là gì? Hãy dẫn ra một câu thơ, câu văn hoặc một câu danh ngôn nói về điều này.
Trả lời:
- Sứ mệnh cao cả của người nghệ sĩ là phát huy được tài năng của mình để truyền tải những thông điệp ý nghĩa của người đọc.
- Nhà văn Nguyễn Thành Long: “Một trong những sứ mệnh của người nghệ sĩ là phát hiện cho được cái âm thanh kì diệu của cuộc sống vốn dĩ rất đỗi bình thường”.
Câu hỏi 2 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Đàn ghi ta của Lor-ca (trang 48): Bạn biết gì về đất nước Tây Ban Nha? Nêu những nét văn hóa đặc trưng của đất nước này.
Trả lời:
- Tây Ban Nha, quốc gia sôi động nằm ở phía tây nam châu Âu, không chỉ thu hút du khách bởi những thành phố hiện đại, những bãi biển thơ mộng mà còn bởi nền văn hóa độc đáo và phong phú. Nét đẹp văn hóa Tây Ban Nha được thể hiện qua nhiều khía cạnh, từ kiến trúc, âm nhạc, ẩm thực đến lễ hội. Kiến trúc Tây Ban Nha mang đậm dấu ấn lịch sử với những công trình cổ kính như cung điện Alhambra, nhà thờ Sagrada Familia, hay những cây cầu La Mã kiên cố. Âm nhạc Tây Ban Nha sôi động với điệu nhảy Flamenco say đắm cùng tiếng đàn guitar réo rắt. Ẩm thực Tây Ban Nha đa dạng và tinh tế với những món ăn đặc trưng như Paella, Tapas, Gazpacho... Lễ hội Tây Ban Nha náo nhiệt và đầy màu sắc, thu hút du khách từ khắp nơi trên thế giới với lễ hội bò tót Pamplona, lễ hội La Tomatina, hay lễ hội Feria de Abril. Bên cạnh những nét đẹp văn hóa truyền thống, Tây Ban Nha cũng là đất nước hiện đại với nền giáo dục phát triển, khoa học kỹ thuật tiên tiến và đời sống xã hội văn minh.
Đọc văn bản
Câu 1 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Đàn ghi ta của Lor-ca (trang 48): Lời đề từ gợi điều gì về người nghệ sĩ Lor - ca?
Trả lời:
- Thể hiện khao khát, ước nguyện suốt đời theo đuổi sự nghiệp sáng tạo nghệ thuật.
Câu 2 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Đàn ghi ta của Lor-ca (trang 48): Chú ý nhạc tính của dòng thơ miêu tả tiếng đàn.
Trả lời:
Li-la li-la li-la => hiện tượng láy âm, gợi hợp âm của tiếng đàn
Câu 3 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Đàn ghi ta của Lor-ca (trang 48): Hình ảnh áo choàng được nhắc lại ở đoạn thơ thứ hai thể hiện điều gì?
Trả lời:
- Thể hiện cái chết của Lor-ca, cái chết tàn bạo và kinh hoàng.
Câu 4 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Đàn ghi ta của Lor-ca (trang 49): Những hình ảnh biểu tượng gợi cảm nhận thế nào về tiếng đàn?
Trả lời:
Những hình ảnh biểu tượng về tiếng đàn là
Những hình ảnh biểu tượng gợi cảm nhận thế nào về tiếng đàn?
“tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy ”
Những hình ảnh biểu tượng trong thơ Thanh Thảo đã vẽ nên một bức tranh âm thanh đa dạng, biến hóa, thể hiện cung bậc cảm xúc phong phú từ sự tươi mát, thanh bình đến bi thương, ai oán, và cuối cùng là sự tàn khốc, đẫm máu. "Tiếng ghi ta lá xanh biết mấy" - âm thanh đầu tiên của tiếng đàn mang đến cảm giác nhẹ nhàng, du dương, như làn gió mát thổi qua những tán lá xanh, khơi gợi sự thanh bình, thư thái trong tâm hồn người nghe. Tuy nhiên, "tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan" - âm hưởng sôi nổi bỗng chốc vụt tắt, thể hiện sự ngắn ngủi của cuộc đời, của những khoảnh khắc hạnh phúc. Tiếng đàn trở nên bi thương, ai oán hơn khi "tiếng ghi ta ròng ròng" như tiếng khóc ai đó đang thổn thức, thể hiện nỗi đau khổ, sự mất mát và tuyệt vọng. Đến đỉnh điểm của bi kịch, "máu chảy" - hình ảnh ẩn dụ tượng trưng cho chết chóc, bạo lực, thể hiện sự tàn khốc, đẫm máu. Có thể nói, những hình ảnh biểu tượng trong thơ Thanh Thảo đã góp phần quan trọng trong việc thể hiện nội dung tư tưởng của tác phẩm, đồng thời cũng tạo nên sức ám ảnh mạnh mẽ cho người đọc
Câu 5 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Đàn ghi ta của Lor-ca (trang 49): Hình dung về cái chết và sự bất tử của Lor-ca.
Trả lời:
- “Đường chỉ tay đã đứt” => cái chết đã được dự báo từ trước
- “Lor - ca bơi sang ngang trên chiếc ghi ta màu bạc” => giải thoát và vẫn đam mê với nghệ thuật => tình yêu nghệ thuật là bất tử.
Sau khi đọc
Câu hỏi 1 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Đàn ghi ta của Lor-ca (trang 50): Xác định mạch cảm xúc trong bài thơ.
Trả lời:
- Mạch cảm xúc: nỗi niềm xót xa, thương tiếc và còn là tiếng nói tri âm của Thanh Thảo trước một trái tim sống hết mình với nghệ thuật.
Câu hỏi 2 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Đàn ghi ta của Lor-ca (trang 50): Nhạc tính của bài thơ được tạo nên bởi những yếu tố nào? Nhận xét về âm hưởng, giọng điểu của thi phẩm này.
Trả lời:
1. Nhịp điệu:
- Dòng thơ "những tiếng đàn bọt nước" có nhịp điệu 2/2/3, tạo cảm giác nhẹ nhàng, bâng khuâng.
- Dòng thơ "Tây ban nha áo choàng đỏ gắt" có nhịp điệu 4/3, tạo cảm giác mạnh mẽ, dồn dập.
- Dòng thơ "li-la-li-la-li-la" có nhịp điệu 2/2, tạo cảm giác lặp lại, du dương như tiếng đàn.
- Dòng thơ "đi lang thang về miền đơn độc" có nhịp điệu 4/3, tạo cảm giác buồn bã, lê thê.
- Dòng thơ "với vầng trăng chếnh choáng" có nhịp điệu 3/2, tạo cảm giác chênh vênh, chao đảo.
- Dòng thơ "trên yên ngựa mỏi mòn" có nhịp điệu 3/3, tạo cảm giác chậm rãi, nặng nề.
2. Âm điệu:
- Các phụ âm "b", "t", "n", "l" trong dòng thơ "những tiếng đàn bọt nước" tạo cảm giác nhẹ nhàng, uyển chuyển.
- Các phụ âm "t", "ch", "g" trong dòng thơ "Tây ban nha áo choàng đỏ gắt" tạo cảm giác mạnh mẽ, dồn dập.
- Các nguyên âm "i", "a", "u" trong dòng thơ "li-la-li-la-li-la" tạo cảm giác du dương, êm ái.
- Các phụ âm "l", "n", "g" trong dòng thơ "đi lang thang về miền đơn độc" tạo cảm giác buồn bã, lê thê.
- Các nguyên âm "ê", "o", "a" trong dòng thơ "với vầng trăng chếnh choáng" tạo cảm giác chênh vênh, chao đảo.
- Các phụ âm "n", "g", "m" trong dòng thơ "trên yên ngựa mỏi mòn" tạo cảm giác chậm rãi, nặng nề.
3. BPTT:
- Nhân hóa: "những tiếng đàn bọt nước"
- Ẩn dụ: "áo choàng đỏ gắt", "vầng trăng chếnh choáng"
- So sánh: "li-la-li-la-li-la" như tiếng đàn
4. Hiệu quả:
- Nhạc điệu, âm điệu và BPTT đã góp phần tạo nên một bức tranh âm thanh sống động, miêu tả tiếng đàn du dương, da diết, gợi cảm giác buồn bã, cô đơn.
Câu hỏi 3 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Đàn ghi ta của Lor-ca (trang 50): Hình tượng Lor-ca được thể hiện như thế nào trong hai đoạn thơ đầu? Những chi tiết nào trong hai đoạn thơ cho thấy mối quan hệ giữa người nghệ sĩ với đất nước Tây Ban Nha.
Trả lời:
- Ở hai khổ thơ đầu, hình tượng Lor-ca hiện lên là một người nghệ sĩ tự do với khát vọng cách tân nghệ thuật.
- Những chi tiết liên hệ giữa người nghệ sĩ và Tây Ban Nha: “Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt” => hình ảnh người anh hùng với sứ mệnh lớn lao bảo vệ quê hương.
Câu hỏi 4 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Đàn ghi ta của Lor-ca (trang 50): Đọc hai đoạn thơ 3,4 và thực hiện các yêu cầu sau:
a. Chỉ ra và phân tích hiệu quả của biện pháp tu từ được tác giả sử dụng khi miêu tả tiếng đàn.
b. Nêu ý nghĩa của những hình ảnh mang tính biểu tưởng trong hai đoạn thơ.
Trả lời:
a. Các biện pháp tu từ được tác giả sử dụng khi miêu tả tiếng đàn.
1. So sánh:
- "Tiếng ghi ta như cỏ mọc hoang”
2. Nhân hóa:
- "Tiếng ghi ta" được nhân hóa “ròng ròng”, “giọt nước mắt”-> thể hiện tiếng đàn như có linh hồn, có cảm xúc.
3. Ẩn dụ:
- "Tiếng ghi ta nâu" là ẩn dụ cho tiếng lòng của người nghệ sĩ, cho những tâm tư, tình cảm của Lorca.
- "Bầu trời cô gái ấy" là ẩn dụ cho đất nước Tây Ban Nha.
- "Giọt nước mắt vầng trăng" là ẩn dụ cho sự đau thương, mất mát của con người.
4. Chuyển đổi cảm giác:
- "Tiếng đàn" được cảm nhận bằng thính giác nhưng lại được miêu tả bằng thị giác ("long lanh đáy giếng").
Tác dụng:
- Các biện pháp tu từ đã góp phần miêu tả tiếng đàn một cách sinh động, cụ thể, gợi cảm.
- Thể hiện được những cung bậc cảm xúc khác nhau của tiếng đàn: da diết, bi thương, ngân vang, thiêng liêng...
- Qua đó, thể hiện được tâm hồn nhạy cảm, tinh tế của tác giả và sự đồng cảm của tác giả với những con người đau khổ, bất hạnh trong xã hội.
b. Hình ảnh mang tính biểu tượng:
- “tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy” => cái chết đầy đau thương của người nghệ sĩ.
- “không ai chôn cất tiếng đàn” => sức sống mãnh liệt của tình yêu nghệ thuật
Câu hỏi 5 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Đàn ghi ta của Lor-ca (trang 50): Phân tích những hình ảnh đan xen giữa thực và ảo thể hiện cái chết và sự bất tử của Lorca trong hai đoạn thơ cuối. Câu thơ kết có thể đem lại ấn tượng và cảm xúc gì cho người đọc?
Trả lời:
- “Tiếng đàn” của Lor-ca chính là biểu tượng nghệ thuật, là lý tưởng tranh đấu của người nghệ sĩ là bọn phát xít phản động không bao giờ có thể chôn vùi, người dân Tây Ban Nha thì không nỡ chôn vùi. “Tiếng đàn như cỏ mọc hoang” bộc lộ sức sống mãnh liệt tiềm tàng, thể hiện sự bất tử vĩnh hằng của người nghệ sĩ - chiến sĩ Lor-ca.
- Câu hát thánh thót vang lên lần cuối “li-la li-la li-la…” đầy tiếc nuối, đầy khắc khoải như kết thúc một câu chuyện buồn về số phận của người nghệ sĩ tài hoa bạc mệnh.
Câu hỏi 6 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Đàn ghi ta của Lor-ca (trang 50): Xác định yếu tố tượng trưng, yếu tố siêu thực trong bài thơ và nhận xét về tác dụng của chúng.
Trả lời:
1. Yếu tố tượng trưng:
- Tiếng đàn ghi ta: Biểu tượng cho người nghệ sĩ Lorca và nghệ thuật của ông.
- Bầu trời cô gái ấy: Biểu tượng cho đất nước Tây Ban Nha.
- Máu chảy: Biểu tượng cho sự hy sinh của Lorca.
- Cỏ mọc hoang: Biểu tượng cho sức sống mãnh liệt của nghệ thuật Lorca.
- Giọt nước mắt vầng trăng: Biểu tượng cho sự thương tiếc, đau buồn.
- Long lanh đáy giếng: Biểu tượng cho sự bất tử của nghệ thuật Lorca.
2. Yếu tố siêu thực:
- Hình ảnh "bầu trời cô gái ấy" u ám, ảm đạm: Thể hiện sự đồng cảm của tác giả với những khó khăn, thử thách mà đất nước Tây Ban Nha đang phải đối mặt.
- Hình ảnh "máu chảy" nhuộm đỏ "áo choàng": Thể hiện sự phẫn nộ của tác giả trước tội ác của chế độ độc tài.
- Hình ảnh "giọt nước mắt vầng trăng" long lanh đáy giếng: Gợi cảm giác u ám, lạnh lẽo, thể hiện sự vĩnh cửu của nỗi buồn.
Tác dụng của yếu tố tượng trưng và siêu thực:
- Giúp thể hiện chủ đề và nội dung của tác phẩm: Đó là sự tiếc thương trước sự hy sinh của Lorca, là niềm tin vào sức sống mãnh liệt của nghệ thuật và là lời tố cáo chế độ độc tài Franco tàn bạo.
- Tăng sức gợi cảm cho bài thơ: Những hình ảnh tượng trưng và siêu thực đã tạo nên những ấn tượng mạnh mẽ cho người đọc, giúp họ cảm nhận sâu sắc hơn về nội dung của bài thơ.
- Thể hiện phong cách nghệ thuật của tác giả: Thanh Thảo là một nhà thơ có phong cách nghệ thuật độc đáo, với khả năng sáng tạo hình ảnh và sử dụng ngôn ngữ giàu sức gợi cảm.
Câu hỏi 7 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Đàn ghi ta của Lor-ca (trang 50): Bài thơ gợi cho bạn suy nghĩ gì về sức mạnh của nghệ thuật trong đời sống.
Trả lời:
- Bài thơ "Đàn ghi ta của Lorca" là một tiếng nói mạnh mẽ khẳng định sức mạnh to lớn của nghệ thuật trong đời sống. Nghệ thuật có thể tố cáo hiện thực bất công, khơi gợi niềm cảm thông, lòng trân trọng và có sức sống trường tồn, bất diệt. Qua bài thơ, tác giả cũng thể hiện niềm tin vào tương lai tươi sáng của nghệ thuật, niềm tin vào những giá trị chân chính sẽ luôn chiến thắng. Ngoài những giá trị trên, bài thơ còn thể hiện sự sáng tạo độc đáo của Thanh Thảo trong việc sử dụng hình ảnh thơ, ngôn ngữ thơ và kết cấu thơ. Bài thơ có kết cấu chặt chẽ, ngôn ngữ thơ giàu sức biểu cảm, hình ảnh thơ độc đáo, mang đậm dấu ấn phong cách thơ ca của Thanh Thảo.
Kết nối đọc - viết
Đề bài: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày cảm nhận của bạn về một nét đặc sắc trong hình thức biểu đạt của bài thơ.
Đoạn văn tham khảo
Đàn ghi ta của Lor-ca là tiếng lòng đầy ngưỡng mộ cũng như cảm thương cho số phận bất hạnh của người nghệ sĩ thiên tài Lor-ca. Bên cạnh việc tái hiện thành công hình tượng Lor-ca, Thanh Thảo còn thể hiện xuất sắc hình tượng tiếng đàn. Sử dụng thể thơ tự do cùng lối viết phá cách là không viết hoa đầu dòng tạo nên nhịp điệu phóng khoáng, tự do. Bài thơ thể hiện khả năng nhập cảm của nhà thơ Thanh Thảo vào thế giới nghệ thuật thơ Lorca để lựa chọn những thi liệu đầy sức ám ảnh và xử lý những thi liệu ấy một cách sáng tạo. Không những thế, đó còn là niềm suy tư và đồng cảm sâu sắc của Thanh Thảo với Lorca. Đó là sự ngưỡng mộ, niềm xót thương, niềm tin mãnh liệt vào sự bất tử của Lorca, của nghệ thuật, của cái đẹp. Tất cả những điều đó là sự cộng hưởng diệu kì để tạo nên một thi phẩm có sức lay động lòng người xứng đáng là “một phát minh về hình thức và một khám phá về nội dung”.