Trước khi đọc
Câu hỏi 1 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Hải khẩu linh từ (trang 94): Hãy chia sẻ cảm nhận về một số truyện dân gian có yếu tố kì ảo mà bạn từng đọc.
Trả lời:
- Truyện "Con Rồng Cháu Tiên" là một truyền thuyết nổi tiếng của văn học dân gian Việt Nam, nói về nguồn gốc và truyền thống của dân tộc. Câu chuyện bắt đầu khi thần rồng Lạc Long Quân gặp gỡ Âu Cơ - một cô gái xinh đẹp từ xứ núi. Sau khi Âu Cơ sinh ra một bọc trăm trứng, hai vợ chồng quyết định chia tay: Lạc Long Quân dẫn theo năm mươi con xuống biển, Âu Cơ đưa năm mươi con lên núi. Dòng họ Hồng Bàng và Âu Việt, con cháu của họ, từ đó ra đời, góp phần xây dựng và phát triển đất nước Việt Nam.
Câu hỏi 2 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Hải khẩu linh từ (trang 94):Kể tên một số truyện truyền kì có yếu tố kì ảo mà bạn biết. Bạn có ấn tượng với tác phẩm nào nhất? Vì sao?
Trả lời:
- Các truyện có yếu tố kỳ ảo: Từ Thức gặp tiên, Truyện người con gái Nam Xương, An Dương Vương Mị Châu Trọng Thủy, Thánh Gióng,.. Em ấn tượng nhất với truyện Thánh Gióng. Với những giá trị nghệ thuật và nội dung tư tưởng sâu sắc, truyện Thánh Gióng là một tác phẩm có giá trị to lớn trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam. Truyện không chỉ mang đến cho người đọc những giây phút giải trí thú vị mà còn khơi dậy niềm tự hào dân tộc và tinh thần yêu nước trong mỗi người con Việt Nam.
Đọc văn bản
Câu 1 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Hải khẩu linh từ (trang 94): Giới thiệu lai lịch, chân dung nhân vật chính.
Trả lời:
- Lai lịch nhân vật chính:
+ Tên đầy đủ: Nguyễn Cơ (còn được biết đến là Bích Châu, Chế Thắng phu nhân)
+ Quê quán: Nam Định
+ Chồng: Trần Duệ Tông
=> Cung phi nhà Trần là con gái nhà quan
- Chân dung nhân vật chính:
+ Ngoại hình: Bà xinh đẹp, tài sắc vẹn toàn: “mày ngài, mắt phượng, má đào, môi son”, “Dáng người lả lướt, uyển chuyển”.
+ Tính cách: Thông minh, cương trực, mạnh mẽ, yêu nước thương dân
+ Tài năng: Có tài văn chương, thi ca; nữ công gia chánh còn biết binh pháp, thao lược, có khả năng lãnh đạo.
Câu 2 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Hải khẩu linh từ (trang 96): Những chi tiết gợi sự linh thiêng, huyền bí có tác động như thế nào tới cảm xúc của bạn?
Trả lời:
Tác phẩm "Hải Khẩu Linh Từ" của Đoàn Thị Điểm sử dụng nhiều chi tiết gợi sự linh thiêng, huyền bí để tạo nên sức hấp dẫn cho câu chuyện và tác động mạnh mẽ đến cảm xúc của người đọc.
1. Những chi tiết gợi sự linh thiêng:
- Hình ảnh Bích Châu:
+ Nàng xuất hiện trong giấc mơ của vua Trần Duệ Tông.
+ Nàng có nhan sắc phi thường, "dung nhan lộng lẫy, sắc đẹp rạng ngời".
+ Nàng có khả năng tiên tri, báo mộng.
- Cung điện dưới đáy biển:
+ Nơi Bích Châu sinh sống.
+ Cung điện nguy nga, tráng lệ, "bốn bề gấm vóc, muôn vẻ châu ngọc".
+ Có nhiều điều kỳ lạ, "cá chép hóa rồng, vượn biến thành người".
- Sự trợ giúp của thần linh:
+ Long Quân giúp vua Trần Duệ Tông đánh tan quân Chiêm Thành.
+ Bích Châu giúp vua Trần Duệ Tông tìm được con trai.
2. Tác động đến cảm xúc:
- Kích thích trí tò mò, ham muốn khám phá:
+ Những chi tiết kỳ ảo, huyền bí khiến người đọc tò mò muốn biết điều gì sẽ xảy ra tiếp theo.
+ Khơi gợi trí tưởng tượng, giúp người đọc hình dung về thế giới kỳ diệu dưới đáy biển.
- Gây ấn tượng mạnh mẽ:
+ Hình ảnh Bích Châu đẹp lộng lẫy, cung điện nguy nga tráng lệ,... tạo ấn tượng khó phai trong lòng người đọc.
+ Câu chuyện thêm ly kỳ, hấp dẫn nhờ những chi tiết kỳ ảo.
- Gợi cảm giác thiêng liêng, tôn kính:
+ Hình ảnh Long Quân, Bích Châu thể hiện sức mạnh phi thường của thần linh.
+ Khơi gợi niềm tin vào thế giới tâm linh, vào sự trợ giúp của thần linh.
- Gây xúc động, đồng cảm:
+ Số phận oan nghiệt của Bích Châu khiến người đọc thương cảm.
+ Niềm tin vào công lý được khẳng định khi Bích Châu được minh oan.
Câu 3 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Hải khẩu linh từ (trang 98): Dự đoán về hành động ứng xử của nhân vật Bích Châu.
Trả lời:
- Dự đoán về hành động ứng xử của nhân vật Bích Châu.
Câu 4 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Hải khẩu linh từ (trang 99): Dự đoán về diễn biến câu chuyện.
Trả lời:
- Bích Châu sẽ báo mộng cho vua biết về những nguy hại mà sắp tới đất nước sẽ gặp phải. Nhà vua làm theo và tránh được đại họa. Vua ghi nhớ công ơn của bà và lập đền thờ để nhân dân đời đời tưởng nhớ công lao của bà.
Câu 5 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Hải khẩu linh từ (trang 101): Chú ý: nội dung đối thoại qua thư trao đổi giữa Quảng Lợi vương và Lê Thánh Tông.
Trả lời:
1. Thư của Quảng Lợi vương:
- Gửi lời chúc mừng Lê Thánh Tông lên ngôi vua.
- Bày tỏ sự tôn kính và lòng trung thành với triều đình.
- Mong muốn được giữ gìn hòa bình và ổn định biên giới.
2. Thư của Lê Thánh Tông:
- Cảm ơn lời chúc mừng của Quảng Lợi vương.
- Khẳng định chủ quyền của Đại Việt đối với vùng đất Lạng Sơn.
- Yêu cầu Quảng Lợi vương tuân theo mệnh lệnh của triều đình.
Câu 6 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Hải khẩu linh từ (trang 103): Chú ý: những chi tiết miêu tả việc thực thi luật pháp ở thủy cung.
Trả lời:
- Luật pháp ở thủy cung dựa trên sự công bằng và chính nghĩa
- Áp dụng cho tất cả mọi người, không phân biệt địa vị, danh phận
Câu 7 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Hải khẩu linh từ (trang 103): Chú ý: sự lặp lại của yếu tố “giấc mộng” trong diễn biến của câu chuyện.
Trả lời:
- Đóng vai trò nhấn mạnh sự kỳ ảo của câu chuyện, khi qua “giấc mộng” có thể làm sáng tỏ “một phần” câu chuyện.
Sau khi đọc
Câu hỏi 1 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Hải khẩu linh từ (trang 105): Lập bảng thống kê các sự kiện, nhân vật, chi tiết,… có tính chất linh thiêng, kì ảo xuất hiện trong văn bản.
Trả lời:
Câu hỏi 2 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Hải khẩu linh từ (trang 105): Thông qua lời can gián, suy nghĩ và hành động của nàng Bích Châu, bạn có nhận xét gì về phẩm chất, đức tính của mẫu hình người phụ nữ mà tác giả đã xây dựng trong truyện?
Trả lời:
- Mẫu hình người phụ nữ mà tác giả xây dựng trong truyện Hải Khẩu Linh Từ là một người phụ nữ hội tụ đầy đủ những phẩm chất tốt đẹp: nết na, đức hạnh, chung thủy, son sắt, cương trực, mạnh mẽ, thông minh, trí tuệ, dung dị, mộc mạc. Ngoài những phẩm chất trên, nàng Bích Châu còn thể hiện lòng dũng cảm, tinh thần hy sinh và lòng nhân ái. Nàng là một người phụ nữ tiêu biểu cho phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ Việt Nam thời phong kiến.
Câu hỏi 3 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Hải khẩu linh từ (trang 105): Sự đan xen giữa yếu tố lịch sử và yếu tố kì ảo trong câu chuyện đã đóng vai trò như thế nào trong việc thể hiện thông điệp của tác phẩm?
Trả lời:
- Sự đan xen giữa yếu tố lịch sử và yếu tố kì ảo trong câu chuyện đã đóng vai trò rất quan trọng trong việc thể hiện thông điệp của tác phẩm. Nhờ có sự đan xen đó mà câu chuyện có sự hấp dẫn, lôi cuốn đối với người đọc, giúp những thông tin lịch sử không bị khô khan mà lại vô cùng ly kỳ.
Câu hỏi 4 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Hải khẩu linh từ (trang 105): Trong số các chi tiết, sự việc kì ảo trong Đền thiêng cửa bể, theo bạn, chi tiết hoặc sự việc nào hấp dẫn hơn cả? Vì sao?
Trả lời:
- Con rùa vàng xuất hiện một cách đột ngột, không ai báo trước, mang đến yếu tố bất ngờ, ly kỳ cho câu chuyện. Kích thước khổng lồ của nó khác biệt hoàn toàn so với những con rùa bình thường, khơi gợi trí tò mò và ấn tượng mạnh mẽ cho người đọc. Sự phi thường của rùa vàng được thể hiện qua khả năng nói tiếng người, thể hiện trí tuệ phi thường, vượt qua giới hạn của tự nhiên. Hơn nữa, rùa vàng còn đóng vai trò quan trọng trong việc giúp đỡ nhân vật chính vượt qua nguy hiểm, hoàn thành nhiệm vụ, thể hiện lòng nhân ái và sức mạnh siêu nhiên. Sự xuất hiện của con rùa vàng không chỉ đơn thuần là một chi tiết kỳ ảo, mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Rùa vàng là biểu tượng của sự linh thiêng, trường thọ, và trí tuệ. Sự xuất hiện của nó thể hiện niềm tin vào sức mạnh siêu nhiên, vào sự hỗ trợ của thần linh cho những người có ý chí tốt đẹp. Hình ảnh con rùa vàng còn tượng trưng cho hy vọng, niềm tin vào chiến thắng của cái thiện trước cái ác.
Câu hỏi 5 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Hải khẩu linh từ (trang 105): Nêu suy nghĩ của bạn về quan điểm hiện thực của tác giả thể hiện qua:
a. Việc miêu tả “bộ máy nhà nước” của Quảng Lợi vương
b. Nội dung hai bức thư trao đổi của vua Lê Thánh Tông và Quảng Lợi vương.
Trả lời:
- Trong tác phẩm, tác giả đã miêu tả bộ máy nhà nước của Quảng Lợi vương một cách chân thực, khách quan, thể hiện quan điểm hiện thực của mình. Bộ máy nhà nước của Quảng Lợi vương còn đơn giản, sơ khai, chưa có sự phân chia chức quyền rõ ràng. Vua trực tiếp nắm giữ mọi quyền lực, từ việc cai trị đất nước đến việc xét xử các vụ án. Việc tổ chức quân đội cũng còn thô sơ, chủ yếu dựa vào các đội quân địa phương. Hai bức thư trao đổi giữa vua Lê Thánh Tông và Quảng Lợi vương hé mở bức tranh sinh động về mâu thuẫn chính trị giữa Đại Việt và Chiêm Thành thời bấy giờ. Nội dung chính của hai bức thư xoay quanh đề tài chủ quyền lãnh thổ và quan hệ bang giao giữa hai nước. Vua Lê Thánh Tông, với tư thế là người đứng đầu triều đình Đại Việt hùng mạnh, đã ra lời đề nghị Quảng Lợi vương quy phục, thừa nhận quyền thống trị của Đại Việt đối với Chiêm Thành. Tuy nhiên, Quảng Lợi vương, với ý chí bảo vệ độc lập, đã kiên quyết bác bỏ yêu cầu này, khẳng định vị thế tự chủ của Chiêm Thành
Câu hỏi 6 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Hải khẩu linh từ (trang 105): Trình bày nhận xét về nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ đối thoại trong văn bản.
Trả lời:
- Việc khéo léo áp dụng ngôn ngữ đối thoại trong văn bản Hải Khẩu Linh Từ không chỉ làm tăng sức hấp dẫn của tác phẩm mà còn đóng góp vào sự giàu có về ý tưởng và nghệ thuật, tạo nên một công trình văn học đáng giá và đầy tính chất nghệ thuật.
Câu hỏi 7 SGK Ngữ văn 12 Kết nối tri thức - Soạn bài Hải khẩu linh từ (trang 105): Bình luận về chi tiết nàng Bích Châu hiển linh giúp vua thắng trận và việc nàng được lập đền thờ.
Trả lời:
- Đề cao niềm tin vào tâm linh của người dân Việt Nam và đồng thời cũng đề cao tinh thần bày tỏ lòng biết ơn của nhân dân với những người có công lao với đất nước. Đây là chi tiết quan trọng và là điểm sáng trong tác phẩm, giúp làm nổi bật được chủ đề và thể hiện được quan niệm của tác giả về cuộc sống.
Kết nối đọc - viết
Đề bài: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu cảm nhận của bạn về hình tượng nhân vật Bích Châu trong tác phẩm.
Đoạn văn tham khảo
Như một đóa hoa sen thanh tao vươn lên từ bùn lầy, nàng Bích Châu trong "Hải Khẩu Linh Từ" hiện lên với vẻ đẹp kiêu sa, rực rỡ, đồng thời ẩn chứa nội lực mạnh mẽ, phi thường. Nàng không chỉ là một người con gái xinh đẹp, nết na mà còn là một biểu tượng cho lòng yêu nước và tinh thần dũng cảm của người phụ nữ Việt Nam. Bích Châu xuất thân là một cô gái bình thường, nhưng vì lòng yêu nước và căm thù giặc ngoại xâm, nàng đã dũng cảm hy sinh bản thân để bảo vệ quê hương. Sau khi chết, nàng hóa thành vị nữ thần linh thiêng, luôn âm thầm giúp đỡ và phù trợ cho vua và quân dân ta trong cuộc chiến chống giặc. Hình tượng Bích Châu trong "Hải Khẩu Linh Từ" là một biểu tượng cao đẹp cho lòng yêu nước và tinh thần dũng cảm của người phụ nữ Việt Nam. Nàng là minh chứng cho sức mạnh phi thường của ý chí và nghị lực, sẵn sàng hy sinh bản thân vì độc lập tự do của quê hương. Nàng là nguồn cảm hứng bất tận cho thế hệ mai sau noi theo, tiếp nối truyền thống yêu nước, dựng xây và bảo vệ đất nước.