Soạn bài Đi trong hương tràm - Ngữ văn 10 Cánh Diều

- Không gian: trong gió, mây.

- Thời gian: buổi sáng.

- Hình ảnh hoa tràm: e ấp trong vòm lá, khắp trời hương tỏa bay.

- Biện pháp tu từ:

+ Điệp từ: “dù” nhắc lại 3 lần

+ Điệp từ “thổi” nhấn mạnh 2 lần

+ Biện pháp đối: “Bầu trời thì cao, cánh đồng thì rộng”/ “Hương tràm bên anh, mà em đi đâu”: hai vế đăng đối nhau

- Cách diễn đạt của khổ thơ này: kết thúc bằng một điệp khúc khẳng định Anh vẫn... giống như tiếng vọng của một lời thề giao hòa giữa hai người.

– Nhân vật trữ tình là nhân vật người con trai (anh). 

– Vì xuyên suốt bài thơ giống như một lời độc thoại triền miên không dứt. Những hồi ức, những kỉ niệm về một tình yêu da diết, nỗi buồn nhớ mênh mông… của người con trai với nỗi nhớ “em” da diết.

- Các hình ảnh thiên nhiên trong bài thơ:

+ Hoa tràm: e ấp, là biểu tượng của cái đẹp, nhưng rất phù du.

+ Lá tràm: vòm lá xum xuê, bao bọc lấy hoa, là biểu tượng của tuổi xuân, của sự sống nhưng không thể vĩnh cửu.

+ Hương tràm: thoáng → thoảng qua của gió, của hương mơn man dịu dàng.

- Những hình ảnh thể hiện tâm trạng trống trải, cô đơn của nhân vật trữ tình khi vắng “em":

+ Hương tràm: nghe hương tràm khiến tác giả hồi tưởng lại dư vị của một mối tình dang dở.

+ Hương tràm thì vô hình, không thể nhìn thấy, nhưng có thể cảm nhận bằng linh giác của tình yêu. Hương tràm cũng tồn tại vĩnh cửu như bầu trời và cánh đồng. Như vậy, tất cả vẫn đang hiện hữu, chỉ trừ em.

→ Câu hỏi tu từ “Hương tràm bên anh, mà em đi đâu?” thể hiện nỗi nhớ thương của nhân vật trữ tình, bâng khuâng, đau đáu…

– Cảm xúc của nhân vật trữ tình mỗi lần nhắc đến “hương tràm” trong các khổ thơ đều thổn thức, về những hồi ức, những kỉ niệm về một tình yêu da diết, nỗi buồn nhớ mênh mông.

+ Hương tràm ở khổ 2 nói về tình yêu với sự thủy chung. (“Một thoáng hương tràm”: Hương tràm thoảng nhẹ, khiến “anh” nhớ về những kỉ niệm bên nhau)

+ Hương tràm ở khổ 3 nói về nỗi cô đơn của tác giả khi “em” không còn ở đây nữa. (“Hương tràm bên anh, mà em đi đâu?”: Bơ vơ, lạc lõng khi mất “em”.)

+ Hương tràm ở khổ cuối nói về sự khẳng định một lần nữa về tình yêu này sẽ còn mãi, không phôi phai. (“Hương tràm xôn xao”: Tình yêu hiện hữu, gần gũi, thiên liêng.)

=> Từ đó, nhan đề Đi trong hương tràm được hiểu là tình yêu của nhân vật trữ tình “anh” đắm say trong hương tràm, trong “tình em”. Mỗi lần “đi trong hương tràm” là mỗi lần hình bóng “em” lại ùa về trong nỗi nhớ của “anh”. Bởi hương tràm luôn gắn bó với “em”, nên nhìn cảnh lại nhớ đến người. Và dù “em” có xa “anh” vời vợi, nhưng chỉ cần một thoáng hương tràm cũng đủ để “ta bên nhau”.

Một loạt các mệnh đề phủ định, sử dụng biện pháp điệp từ được dùng để khẳng định lòng chung thủy của tình yêu:

Dù cuộc chia li là vĩnh viễn, dù thiên nhiên đổi thay thất thường, dù trái tim em đã thuộc về một thế giới khác vô hình vô ảnh… ; nhưng sức mạnh bí ẩn của tình yêu đã biến tất cả những cái không thể ấy thành cái có thể:

Một thoáng hương tràm cho ta bên nhau!

- Hình ảnh: gió mây đổi hướng thay màu, hương tràm

- Từ ngữ: đi đâu, xa cách, đổi hướng, thay màu, bên nhau

- Biện pháp điệp cấu trúc “Dù...”

→ Nhằm khẳng định dù có bao cách trở, dù tình em đổi thay nhưng anh vẫn một lòng trao trọn trái tim cho em, luôn thuỷ chung trong tình yêu anh dành cho em.

* Khổ 4

- Hình ảnh: bóng em, bóng tràm, mắt em, lá tràm, tình em, hương tràm

- Từ ngữ: bát ngát, xanh ngát, xôn xao

- Biện pháp: điệp cấu trúc “anh vẫn”

→ Khổ cuối là lời thề về tình yêu mà anh dành cho em sẽ không bao giờ thay đổi.

     Trong bài thơ “Đi trong Hương Tràm,” Hoài Vũ sử dụng hình tượng “tràm” để liên tục thể hiện mối gắn bó với ký ức về “em,” thể hiện tình yêu đẹp mối quan hệ với quê hương và đất nước.

     Tác giả lựa chọn cây tràm, một biểu tượng quen thuộc với cư dân miền sông nước, để làm hình ảnh chủ đạo. Bài thơ như một đoạn hồi ký vô tận, không ngừng kể về quá khứ, với những ký ức và kỉ niệm về tình yêu sâu sắc, nỗi buồn mênh mông. Nỗi buồn này như làm mờ đi ranh giới giữa quá khứ và hiện tại, lan tỏa trên không gian và thời gian.

     Sự đẹp của tình yêu được gắn bó với vẻ đẹp của cây tràm, một vẻ đẹp giản dị, mộc mạc từ loài cây quen thuộc với mọi người. Nhờ vào hình ảnh này, tác giả diễn đạt tình cảm trữ tình của nhân vật “anh,” người đắm chìm, hòa mình trong “tình em.” Bức tranh của thiên nhiên, phản ánh qua hình ảnh cây tràm, thể hiện sự tinh tế, tự do, và mang đầy đủ vẻ đẹp của quê hương và đất nước.

     Hình bóng của “em” hòa quyện trong vẻ đẹp thiên nhiên tràn ngập này, làm cho tình yêu của “anh” trở nên sâu sắc hơn. Qua đó, chúng ta nhận thức được rằng tình yêu của anh đối với em luôn kết nối chặt chẽ với hình ảnh quê hương và đất nước, tạo nên một bức tranh hài hòa của tình cảm và vẻ đẹp thiên nhiên.