Mở đầu bài học
Câu hỏi mở đầu SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức Bài 1 (trang 6): Ngày 14 - 7 - 1789 - Ngày phá ngục Ba-xti, mở đầu Cách mạng tư sản Pháp, sau này được chọn là ngày Quốc Khánh của nước Pháp. Vì sao sự kiện này lại được tôn vinh như vậy? Hãy kể tên một số cuộc cách mạng tư sản trong lịch sử nhân loại mà em đã được học. Các cuộc cách mạng tư sản đó có điểm gì chung nổi bật?Trả lời:
- Một số cuộc cách mạng tư sản trong lịch sử: Cách mạng tư sản Anh, Pháp, Hà Lan,...
- Một số điểm chung của các cuộc cách mạng tư sản:
+ Các cuộc cách mạng tư sản bùng nổ dựa trên những tiền đề về kinh tế, chính trị, xã hội và tư tưởng.
+ Các cuộc cách mạng tư sản đều nhằm mục tiêu xóa bỏ những rào cản kìm hãm sự phát triển của nền kinh tế tư bản chủ nghĩa, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển.
+ Lãnh đạo cách mạng tư sản là giai cấp tư sản và đồng minh của họ (chủ nô, quý tộc phong kiến tư sản hóa,…)
+ Trong cách mạng tư sản, giai cấp lãnh đạo và quần chúng nhân dân giữ vai trò là động lực quyết định thắng lợi của cách mạng.
1. Tiền đề của cách mạng tư sản
a. Kinh tế
Câu hỏi mục 1a SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức Bài 1 (trang 7): Khai thác Tư liệu 1 và thông tin trong mục, trình bày tiền đề về kinh tế của các cuộc cách mạng tư sản.
Trả lời:
- Kinh tế tư bản chủ nghĩa ra đời và phát triển trong lòng chế độ phong kiến hoặc chế độ thuộc địa. Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế gặp phải nhiều rào cản của nhà nước phong kiến hoặc chính sách cai trị hà khắc của chính quốc đối với thuộc địa.
=> Để mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển, cần xóa bỏ những rào cản đó.
b) Chính trị
Câu hỏi mục 1b SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức Bài 1 (trang 8): Khai thác Tư liệu 2 và thông tin trong mục, trình bày tiền đề về chính trị của các cuộc cách mạng tư sản.
Trả lời:
- Các chính sách cai trị của nhà nước phong kiến, thực dân gây nhiều bất mãn cho giai cấp tư sản và các tầng lớp khác trong xã hội => Họ đứng dậy đấu tranh xóa bỏ áp bức, bóc lột.
- Ở Anh, nhà vua nắm mọi quyền lực, cai trị độc đoán.
- Tại 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ, chính sách cai trị của thực dân Anh đã tác động tiêu cực đến các tầng lớp trong xã hội. Mọi người dân phải tuân theo đạo luật khắt khe do Anh đề ra.
- Ở Pháp, nhà vua có quyền hành chuyên chế và vô hạn, quyết định mọi công việc đối nội và đối ngoại của quốc gia.
c) Xã hội
Câu hỏi mục 1c SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức Bài 1 (trang 8): Trình bày tiền đề về xã hội của các cuộc cách mạng tư sản.Trả lời:
- Những biến đổi về kinh tế làm cho mâu thuẫn xã hội ở Tây Âu và Bắc Mỹ ngày càng gay gắt.
+ Ở Anh: nông dân là giai cấp đông đảo nhất trong xã hội. Họ không chỉ chịu ách áp bức nặng nề của Nhà nước, quý tộc phong kiến và giáo hội Anh giáo mà còn liên tục bị tước đoạt ruộng đất. Ngoài nông dân, cuộc sống của các giai cấp, tầng lớp khác như công nhân, thợ thủ công... cũng rất khổ cực.
- Ở Pháp
+ Nông dân, công nhân, người bình dân thành thị khác như thợ thủ công, người buôn bán nhỏ… phải chịu nhiều loại tô thuế cũng như nghĩa vụ khác đối với Nhà nước và nhà thờ.
+ Mâu thuẫn giữa tăng lữ và quý tộc phong kiến với tư sản và các tầng lớp nhân dân ngày càng sâu sắc.
+ Tại 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ: chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Anh đã gây ra mâu thuẫn ngày càng gay gắt giữa các tầng lớp nhân dân thuộc địa với chế độ thực dân.
d) Tư tưởng
Câu hỏi 1 mục 1c SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức Bài 1 (trang 9): Trình bày tiền đề về tư tưởng của các cuộc cách mạng tư sản.Trả lời:
- Để tập hợp quần chúng nhân dân, giai cấp tư sản cần có hệ tư tưởng để chống lại hệ tư tưởng phong kiến bảo thủ.
- Với các cuộc cách mạng nổ ra sớm (Nê-đéc-lan, Anh), giai cấp tư sản, quý tộc mới đã mượn “ngọn cờ” tôn giáo cải cách để tập hợp quần chúng.
- Ở Pháp, nền tảng của hệ tư tưởng dân chủ tư sản chính là Triết học Ánh sáng với các đại diện tiêu biểu là S. Mông-te-xki-ơ, Ph. Vôn-te, G. G. Rút-xô.
Câu hỏi 2 mục 1c SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức Bài 1 (trang 9): Lựa chọn một cuộc cách mạng tư sản mà em đã học, nêu tiền đề của cuộc cách mạng đó.
Trả lời:
- Lựa chọn: tiền đề về tư tưởng của cách mạng tư sản Pháp (cuối thế kỉ XVIII)
- Trình bày:
+ Trào lưu Triết học Ánh sáng (với các đại diện tiêu biểu là: Mông-te-xki-ơ, Vôn-te, Rút-xô) đã kịch liệt phê phán tình trạng mục nát, lỗi thời của chế độ phong kiến chuyên chế và Giáo hội đương thời; đưa ra những lý thuyết về việc xây dựng nhà nước mới.
+ Những quan điểm tiến bộ của trào lưu Triết học Ánh sáng đã tấn công vào hệ tư tưởng của chế độ phong kiến, dọn đường cho cuộc cách mạng tư sản bùng nổ và thúc đẩy cách mạng phát triển đi lên.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ, giai cấp lãnh đạo, động lực của các cuộc cách mạng tư sản
a) Mục tiêu và nhiệm vụ
Câu hỏi mục 2a SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức Bài 1 (trang 9): Phân tích mục tiêu và nhiệm vụ của các cuộc cách mạng tư sản.Trả lời:
* Mục tiêu: Xóa bỏ những rào cản kìm hãm sự phát triển kinh tế TBCN, mở đường cho CNTB phát triển.
* Nhiệm vụ: CMTS gồm hai nhiệm vụ cơ bản là dân tộc và dân chủ.
- Nhiệm vụ dân tộc nhằm xóa bỏ tình trạng phong kiến cát cứ, hình thành thị trường dân tộc thống nhất hoặc giải phóng dân tộc.
- Nhiệm vụ dân chủ nhằm xóa bỏ chế độ phong kiến chuyên chế, xác lập nền dân chủ.
b) Giai cấp lãnh đạo và động lực của các cuộc cách mạng tư sản
Câu hỏi mục 2b SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức Bài 1 (trang 10): Phân tích giai cấp lãnh đạo và động lực của các cuộc cách mạng tư sảnTrả lời:
- Giai cấp lãnh đạo: Lãnh đạo cách mạng tư sản là giai cấp tư sản và đồng minh của họ (chủ nô, quý tộc phong kiến tư sản hoá,...).
- Động lực của cách mạng tư sản.
+ Giai cấp lãnh đạo và quần chúng nhân dân giữ vai trò quan trọng và là động lực của cách mạng.
+ Khi quần chúng nhân dân tham gia đông đảo, liên tục thì thắng lợi của cách mạng càng lớn, tiêu biểu như Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII.
3. Kết quả và ý nghĩa của các cuộc cách mạng tư sản
Câu hỏi 1 mục 3 SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức Bài 1 (trang 11): Trình bày kết quả, ý nghĩa của các cuộc cách mạng tư sản.Trả lời:
- Thắng lợi của các cuộc cách mạng tư sản giúp lật đổ nền quân chủ chuyên chế hoặc giành độc lập dân tộc, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển.
Câu hỏi 2 mục 3 SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức Bài 1 (trang 11): Lựa chọn một cuộc cách mạng tư sản mà em đã học, nêu kết quả, ý nghĩa của cuộc cách mạng đó.
Trả lời:
* Lựa chọn: cách mạng tư sản Pháp (cuối thế kỉ XVIII)
* Trình bày:
- Kết quả:
+ Lật đổ chế độ phong kiến chuyên chế tồn tại lâu đời ở Pháp.
+ Thành lập chế độ cộng hòa, đưa giai cấp tư sản lên cầm quyền, xóa bỏ nhiều trở ngại trên con đường phát triển của chủ nghĩa tư bản.
- Ý nghĩa:
+ Mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở Pháp.
+ Làm lung lay chế độ phong kiến khắp châu Âu.
+ Để lại nhiều bài học kinh nghiệm cho phong trào cách mạng các nước.
+ Tư tưởng Tự do, Bình đẳng, Bác ái được truyền bá rộng rãi.
Luyện tập
Luyện tập 1 SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức Bài 1 (trang 11): Lập bảng tóm tắt những nét chính về mục tiêu, nhiệm vụ, giai cấp lãnh đạo, động lực cách mạng, kết quả, ý nghĩa của các cuộc cách mạng tư sản.Trả lời:
Luyện tập 2 SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức Bài 1 (trang 11): Vì sao trong các cuộc cách mạng tư sản, Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVII được coi là “đại cách mạng”?
Trả lời:
– Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII được coi là “đại cách mạng” vì:
+ Sự ảnh hưởng của cuộc cách mạng cũng góp phần làm cho chế độ phong kiến bị lung lay ở khắp Châu Âu.
+ Giai cấp tư sản được lên nắm quyền và là điểm khởi đầu cho sự phát triển của tất cả các hệ tư tưởng chính trị hiện đại
+ Thể hiện tinh thần dũng cảm, kiên cường của đông đảo quần chúng nhân dân.
+ Mở ra được 1 thời đại mới trong lịch sử nhân loại.
+ Để lại dấu ấn sâu sắc trong lịch sử thế giới suốt thế kỉ XIX và XX, thời đại thắng lợi và củng cố chủ nghĩa tư bản ở những nước như Châu Âu, Châu Mĩ.
Vận dụng
Vận dụng SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức Bài 1 (trang 11): Sưu tầm tư liệu từ sách, báo, internet về một cuộc cách mạng tư sản mà em ấn tượng nhất và việt một đoạn văn ngắn (khoảng 200 chữ) giới thiệu về cuộc cách mạng tư sản đó.Trả lời:
- Cuộc cách mạng Mỹ là cuộc chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa ở Bắc Mỹ chống lại đế quốc Anh. Cuộc chiến diễn ra từ 1775 đến năm 1783, khởi đầu chỉ là cuộc giao tranh nhỏ giữa quân đội Anh và nhân dân thuộc địa có vũ trang ngày 19 tháng 4 năm 1775. Kết quả là thắng lợi của nghĩa quân, buộc Anh phải ký Hiệp định Paris 1783 rút quân khỏi Bắc Mỹ và 13 thuộc địa được độc lập.
- Cuốc chiến đấu có ý nghĩa to lớp, giúp giải phóng Bắc Mĩ khỏi chính quyền Anh, thành lập quốc gia tư sản, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản. Không chỉ vậy, nó còn có ảnh hưởng đến phong trào đấu tranh giành độc lập của nhiều nước cuối thế kỉ XVIII – đầu thế kỉ XIX, góp phần thúc đẩy cách mạng chống phong kiến ở châu Âu, phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở Á – Phi- La tinh.