Hoạt động Mở đầu (trang 21) GDCD 9 Chân trời sáng tạo Bài 4: Em hãy quan sát các hình ảnh dưới đây và thực hiện yêu cầu.
Hãy cho biết em liên tưởng đến câu thành ngữ nào về khách quan, công bằng và nêu ý nghĩa của câu thành ngữ đó.
Trả lời:
- Tranh 1: liên tưởng đến câu thành ngữ “nhất bên trọng, nhất bên khinh” hoặc “trọng nam khinh nữ” => ý nghĩa: phản ánh sự thiên vụ, không công bằng: một bên coi trọng còn một bên coi khinh.
- Tranh 2: liên tưởng đến câu thành ngữ “nói có sách, mách có chứng” => ý nghĩa: nói điều gì phải có chứng cứ rõ ràng, không được tung tin thất thiệt, bịa đặt dựng chuyện, vu oan giá hoạ để bóp méo, xuyên tạc sự thật hay đổ lỗi cho người khác.
Khám phá
1. Em hãy đọc thông tin sau và thực hiện yêu cầu
- Em hãy xác định các biểu hiện của khách quan và ý nghĩa của những biểu hiện đó trong thông tin trên
- Nêu ví dụ thể hiện sự khách quan, thiếu khách quan trong cuộc sống, công việc và kết quả của mỗi hành động, việc làm đó
- Em hãy cho biết tác hại của những hành vi, việc làm thiếu khách quan
Trả lời:
* Các biểu hiện của khách quan trong thông tin trên là:
+ Các nhà báo trong mọi trường hợp đều phải khen cũng như chê với động cơ trong sáng, khách quan
+ Không viết báo với mục đích vụ lợi, cá nhân, ích kỉ
- Ý nghĩa của những biểu hiện đó là: sẽ giúp chúng ta nhìn nhận sự vật, hiện tượng đúng với bản chất vốn có của nó để xây dựng nên những mối quan hệ đoàn kết, tích cực và tốt đẹp
* Ví dụ thể hiện sự khách quan, thiếu khách quan trong cuộc sống
- Ví dụ về khách quan: Trong một cuộc họp công ty, khi đánh giá hiệu quả công việc của nhân viên, người quản lý dựa trên số liệu thực tế và kết quả công việc cụ thể thay vì cảm tính hay quan hệ cá nhân.
+ Kết quả: Giúp công bằng trong đánh giá, tạo động lực cho nhân viên làm việc hiệu quả hơn, môi trường làm việc trở nên lành mạnh.
- Ví dụ về thiếu khách quan: Trong một bài báo, nhà báo viết bài phê bình một sản phẩm mà không thử nghiệm thực tế, chỉ dựa vào thông tin từ một nguồn duy nhất và không kiểm chứng.
+ Kết quả: Có thể dẫn đến việc cung cấp thông tin sai lệch, làm mất lòng tin của độc giả, gây thiệt hại cho nhà sản xuất và người tiêu dùng.
* Tác hại của những hành vi, việc làm thiếu khách quan:
- Thiếu khách quan sẽ dẫn đến những thiếu sót, sai lầm trong ứng xử, quyết định, có thể ảnh hưởng tiêu cực đến mối quan hệ giữa người với người.
2. Em hãy đọc câu chuyện sau và trả lời câu hỏi
- Chi tiết nào trong câu chuyện thể hiện sự công bằng của Hoàng Thái hậu Từ Dũ?
- Theo em, công bằng được biểu hiện như thế nào trong cuộc sống?
- Ý nghĩa của công bằng là gì? Thiếu công bằng có tác hại như thế nào?
Trả lời:
* Chi tiết thể hiện sự công bằng của Hoàng Thái hậu Từ Dũ:
- Bà từ chối yêu cầu của người họ hàng dựa trên nguyên tắc công bằng, rằng không ai được đặc quyền chỉ vì quan hệ dòng họ mà phải có tài năng và công lao đóng góp thực sự.
* Công bằng được biểu hiện như thế nào trong cuộc sống?
- Công bằng được biểu hiện ở việc đối xử bình đẳng, không thiên vị, không phân biệt đối xử.
- Trong các quan hệ pháp luật, đảm bảo được nguyên tắc như nhau với mọi đối tượng; trong xã hội, đảm bảo điều kiện để mỗi cá nhân đều tiếp cận được với các chính sách an sinh, phúc lợi xã hội.
* Ý nghĩa của công bằng là:
+ Giúp con người có cơ hội được phát triển bình đẳng với nhau
+ Tạo nên mối quan hệ tốt đẹp, đoàn kết giữa người với người, đem lại lợi ích cho cá nhân, tập thể
- Thiếu công bằng có thể dẫn đến mâu thuẫn, bất công, bất bình đẳng trong các mối quan hệ cá nhân và xã hội
3. Em hãy đọc các trường hợp sau và trả lời câu hỏi
- Em có suy nghĩ gì về cách ứng xử của nhân vật trong các trường hợp trên?
- Em sẽ góp ý như thế nào với những biểu hiện thiếu khách quan, công bằng trong các trường hợp trên một cách phù hợp nhất?
- Theo em, làm thế nào để thể hiện được thái độ khách quan, công bằng trong cuộc sống hằng ngày?
Trả lời:
* Cách ứng xử của nhân vật trong các trường hợp:
* Góp ý với 2 trường hợp:
- Trường hợp 1. Em sẽ góp ý với anh C rằng:
+ Mỗi người có một đường đi riêng trong cuộc sống và không nên đánh giá người khác dựa trên quá khứ của họ. Anh N có thể đã là một học sinh nghịch ngợm trong quá khứ, nhưng điều đó không có nghĩa là anh ấy không thể thành công trong tương lai.
+ Đôi khi, những người từng có hành vi nghịch ngợm trong tuổi trẻ lại có tiềm năng lớn và có thể trở thành những người dẫn đầu trong lĩnh vực mà họ yêu thích.
=> Vì vậy, anh C hãy mở lòng ra và đánh giá mỗi người dựa trên những gì họ đang làm và đạt được hiện tại, chứ không phải dựa trên quá khứ của họ.
- Trường hợp 2. Em sẽ góp ý với ông T rằng: ông T nên cân nhắc việc dành thời gian và tình cảm cho cả con trai và con gái một cách công bằng hơn.
* Để thể hiện được thái độ khách quan, công bằng trong cuộc sống hằng ngày, cần phải:
+ Rèn luyện thái độ nhìn nhận, đánh giá sự vật, hiện tượng khách quan, công bằng, tôn trọng, bảo vệ lẽ phải
+ Không định kiến, thiên vị trong việc đánh giá bản thân và những người xung quanh
+ Phê phán các biểu hiện thiếu khách quan, công bằng.
Luyện tập
Luyện tập 1 (trang 25) GDCD 9 Chân trời sáng tạo Bài 4: Dựa vào hình ảnh dưới đây, em liên tưởng đến điều gì về khách quan, công bằng? Vì sao?
Lời giải:
- Hình ảnh thể hiện sự khác biệt trong góc nhìn và nhận thức của mỗi người. Hai bạn học sinh cùng nhìn về phía chữ số nhưng do đứng ở vị trí khác nhau nên một người thấy số 6, người còn lại thấy số 9. Điều này cho thấy rằng cùng một sự vật, hiện tượng có thể được hiểu khác nhau tùy thuộc vào góc nhìn của mỗi người.
- Để đảm bảo tính khách quan, công bằng chúng ta cần nhìn nhận và xem xét vấn đề từ nhiều góc độ, khía cạnh khác nhau
Luyện tập 2 (trang 25) GDCD 9 Chân trời sáng tạo Bài 4: Em hãy đọc các tình huống sau và trả lời câu hỏi:
Tình huống 1:
Trong lúc chờ tính tiền tại siêu thị, khi mọi người đang xếp hàng thì anh B lại cố tình chen lấn để vượt lên đầu hàng và đề nghị chị thu ngân thanh toán trước cho mình. Thấy vậy, chị thu ngân và khách hàng không đồng ý, đề nghị anh B quay lại xếp hàng để chờ tới lượt. Tuy nhiên, anh B tỏ thái độ khó chịu, lớn tiếng với chị ấy cùng mọi người.”
Tình huống 2:
Trong cuộc họp nhân dân tại địa bàn dân cư, khi cán bộ đang triển khai về chính sách cấp bảo hiểm y tế miễn phí cho người thuộc diện hộ nghèo thì có những ý kiến xì xào, bàn tán. Bà V nói nhỏ với ông M rằng: “Như vậy là không công bằng. Đã là bảo hiểm y tế thì ai cũng phải đóng như nhau, không nên có sự phân biệt như vậy”.
- Em có nhận xét gì về lời nói, việc làm của nhân vật trong các tình huống trên?
- Theo em, anh B, bà V, ông M nên ứng xử như thế nào để đảm bảo sự công bằng?
Lời giải:
- Trong tình huống 1, việc làm của anh B đã sai khi chen lấn, đòi thanh toán trước, khi được nhắc nhở thì anh lại khó chịu, lớn tiếng với chị thu ngân
- Trong tình huống 2, lời nói của bà V chưa đúng khi cho rằng chính sách cấp bảo hiểm y tế miễn phí cho những người thuộc hộ nghèo là không công bằng
- Theo em, anh B không nên chen lấn để được thanh toán trước mà phải xếp hàng theo thứ tự, đến lượt mới được thanh toán
- Theo em, bà V không nên có suy nghĩ ích kỉ như vậy còn ông M nên giải thích cho bà V rằng những người thuộc hộ nghèo, có hoàn cảnh khó khăn nên nhận được sự trợ cấp miễn phí bảo hiểm y tế
Luyện tập 3 (trang 26) GDCD 9 Chân trời sáng tạo Bài 4: Em hãy quan sát hình ảnh sau và thực hiện yêu cầu:
- Em hãy tìm hiểu và kể lại nội dung câu chuyện ngụ ngôn được thể hiện trong hình ảnh trên
- Em hãy tìm các biểu hiện thể hiện sự thiếu khách quan trong câu chuyện đó và rút ra bài học cho bản thân
Lời giải:
* Kể lại nội dung câu chuyện “Thầy bói xem voi”
Nhân buổi ế hàng, năm ông thầy bói nói chuyện với nhau. Thầy nào cũng phàn nàn không biết hình thù con voi nó như thế nào. Chợt nghe người ta nói có voi đi qua, năm thầy chung nhau tiền biếu người quản voi, xin cho voi dừng lại để cùng xem.
Thầy thì sờ voi, thầy thì sờ ngà, thầy thì sờ tai, thầy thì sờ chân, thầy thì sờ đuôi.
Đoạn, năm thầy ngồi bàn tán với nhau
Thầy sờ vòi bảo: “Tưởng con voi nó thế nào, hoá ra nó sun sun như con đỉa”.
Thầy sờ ngà bảo: “Không phải! Nó dài dài như cái đòn càn”
Thầy sờ tai bảo: “Đâu có! Nó bè bè như cái quạt thóc”
Thầy sờ chân cãi: “Ai bảo? Nó sừng sững như cái cột đình”
Thầy sờ đuôi lại nói: “Các thầy nói sai cả. Chính nó tua tủa như cái chổi xể cùn”.
Năm thầy, thầy nào cũng cho mình nói đúng, không ai chịu ai, thành ra xô xát.
* Các biểu hiện thể hiện sự thiếu khách quan trong câu chuyện:
- Biểu hiện của sự thiếu khách quan trong câu chuyện
+ Các thầy bói đánh giá dựa trên kinh nghiệm hạn chế, mỗi người chỉ sờ một phần nhỏ rồi đưa ra kết luận
+ Các thầy bói trong câu chuyện chủ quan và bảo thủ, đều cho rằng mình đúng và không chịu lắng nghe hoặc xem xét ý kiến của người khác
+ Thiếu sự hợp tác và thảo luận, không chịu cùng nhau chia sẻ và thảo luận để đưa ra kết luận chính xác nhất
- Bài học rút ra:
+ Trước khi đưa ra kết luận hay đánh giá, cần đảm bảo rằng mình đã thu thập đủ thông tin từ nhiều nguồn khác nhau.
+ Trong quá trình thảo luận và làm việc nhóm, cần lắng nghe và tôn trọng ý kiến của người khác.
+ Tránh việc bảo thủ và luôn cởi mở với những quan điểm, ý kiến mới.
+ Trong bất kỳ tình huống nào, tinh thần hợp tác và làm việc nhóm là rất quan trọng.
Vận dụng
Vận dụng 1 (trang 26) GDCD 9 Chân trời sáng tạo Bài 4: Em hãy tìm ví dụ về sự khách quan, công bằng ở các lĩnh vực trong đời sống. Từ đó, xác định những việc làm phù hợp của bản thân để góp phần khuyến khích sự khách quan, công bằng.
Lời giải:
+ Ví dụ: H sinh ra và lớn lên ở một vùng cao hẻo lánh. Học hết Tiểu học, H định nghỉ học vì điểm trường Trung học cơ sở cách rất xa nhà em. Nếu muốn đi học, H phải dậy từ 4 giờ sáng để kịp vào học lúc 7 giờ. Nhưng may mắn, H trúng tuyển vào học ở trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh, được hưởng những chính sách ưu đãi của Nhà nước dành cho học sinh dân tộc thiểu số. Nhờ vậy, H đã thực hiện được mong muốn tiếp tục học tập của mình.
- Để thực hiện khách quan và công bằng, mỗi người cần:
+ Rèn luyện thái độ nhìn nhận, đánh giá sự vật, hiện tượng khách quan, công bằng, tôn trọng, bảo vệ lẽ phải;
+ Không định kiến, thiên vị trong việc đánh giá bản thân và những người xung quanh;
+ Phê phán các biểu hiện thiếu khách quan, công bằng.
Vận dụng 2 (trang 26) GDCD 9 Chân trời sáng tạo Bài 4: Em hãy tìm và chia sẻ các hành vi của bản thân, bạn bè hoặc người thân chưa thể hiện sự khách quan, công bằng và đề xuất những cách khắc phục phù hợp
Lời giải:
