1. Sự thành lập nhà Trần
- Cuối thế kỉ XII: Nhà Lý suy yếu, phải dựa vào họ Trần để đánh dẹp các thế lực chống đối.
- Tháng 1/1226: Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh, nhà Trần được thành lập.
2. Tình hình chính trị
a. Tổ chức bộ máy nhà nước
- Củng cố chế độ trung ương tập quyền, thực hiện cai trị khoan hòa, gần gũi với dân.
- Hệ thống chính quyền quy củ, hoàn thiện hơn nhà Lý.
- Chia cả nước thành 12 lộ, phủ, đơn vị hành chính ở địa phương phổ biến là xã.
b. Quân đội và luật pháp
- Quân đội:
+ Gồm quân triều đình, quân lộ phủ, quân vương hầu, dân binh làng xã.
+ Duy trì chính sách “Ngụ binh ư nông”.
- Luật pháp:
+ Năm 1341: Ban hành Quốc triều hình luật.
+ Hệ thống pháp luật được tăng cường, hoàn thiện.
c. Chính sách đối nội, đối ngoại
- Đối nội: Quản lí chặt các địa phương, nhất là miền núi, biên viễn.
- Đối ngoại:
+ Giữ quan hệ hòa hiếu với các nước láng giềng.
+ Kiên quyết bảo vệ độc lập trước ngoại xâm.
3. Tình hình kinh tế - xã hội
a. Kinh tế
- Nông nghiệp:
+ Khuyến khích khai hoang, lập điền trang.
+ Đắp đê phòng lụt, xây dựng thủy lợi.
+ Miễn giảm tô thuế, nhiều năm mùa màng bội thu.
- Thủ công nghiệp:
+ Nhà nước quản lí các xưởng đúc tiền, chế vũ khí, đóng thuyền...
+ Làng nghề, phường nghề trong nhân dân phát triển mạnh.
- Thương nghiệp:
+ Buôn bán nội địa nhộn nhịp.
+ Giao thương với nước ngoài được đẩy mạnh.
b. Xã hội
- Phân hóa xã hội rõ rệt: Giai cấp thống trị: Vua, quan lại có đặc quyền.
- Giai cấp bị trị:
+ Nông dân chiếm đa số, ngày càng nhiều người phải lĩnh canh ruộng địa chủ.
+ Thợ thủ công, thương nhân tăng nhanh.
+ Nông nô, nô tì đông đảo, phục vụ gia đình quý tộc.
4. Tình hình văn hóa
a. Tư tưởng - văn hóa
- Nho giáo ngày càng có vị thế quan trọng.
- Phật giáo phát triển mạnh, Trần Nhân Tông sáng lập Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử.
- Đạo giáo hòa nhập với tín ngưỡng dân gian.
b. Giáo dục
- Quốc Tử Giám được mở rộng.
- Trường công, trường tư xuất hiện ở nhiều địa phương.
- Khoa cử được tổ chức quy củ, thường xuyên.
c. Khoa học - Kỹ thuật
- Sử học:
+ Lê Văn Hưu viết Đại Việt sử ký, bộ sử đầu tiên của nước ta.
+ Một số bộ sử khác: Việt sử lược, Việt sử cương mục, Việt Nam thế chí.
- Quân sự: Trần Quốc Tuấn biên soạn Binh thư yếu lược, Vạn Kiếp tông bí truyền thư.
- Y học: Xuất hiện nhiều danh y nổi tiếng như Tuệ Tĩnh.
d. Văn học - Nghệ thuật
- Văn học:
+ Văn học chữ Hán ca ngợi lòng yêu nước, cuộc kháng chiến chống ngoại xâm.
+ Văn học chữ Nôm phản ánh cuộc sống bình dân.
- Kiến trúc - Điêu khắc:
+ Các công trình lớn như kinh đô Thăng Long, thành Tây Đô.
+ Trình độ điêu khắc tinh tế.
+ Nghệ thuật diễn xướng: Chèo, tuồng, hát xẩm, múa rối phát triển mạnh.