Chuẩn bị đọc
Câu hỏi (trang 15) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Bếp lửa: Nhớ lại một kỉ niệm tuổi thơ với người thân của em.
Trả lời:
- Kỉ niệm tuổi thơ với người thân của em là: mùa hè được về nhà ông bà ngoại chơi, được theo mẹ đi chợ quê, theo bố đi thả diều, cùng ông chăm sóc cây cối trong vườn,…
Trải nghiệm cùng văn bản
Câu 1 (trang 15) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Bếp lửa: Chú ý những từ ngữ thể hiện trực tiếp cảm xúc của tác giả trong ba khổ thơ đầu.
Trả lời:
- Từ ngữ: “chờn vờn”, “ấp iu”, “thương” …
=> Thể hiện sự tảo tần của người bà và tình yêu thương của người cháu dành cho người bà.
Câu 2 (trang 16) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Bếp lửa: Lời dặn cháu thể hiện điều gì về bà?
Trả lời:
Lời bà dặn cháu đinh ninh cho em hiểu thêm về phẩm chất ở người bà: Bà là người yêu nước,bền bỉ,dẻo dai, sẵn sàng hi sinh vì tiền tuyến cho cuộc chiến tranh cứu nước.
Câu 3 (trang 16) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Bếp lửa: Hình ảnh bếp lửa trong khổ thơ này có gì khác so với các khổ thơ trên?
Trả lời:
- Hình ảnh “bếp lửa” ở các khổ trước là tượng trưng cho sự tần tảo, đức hi sinh của người bà, là tình yêu thương về gia đình, về quê hương. Còn hình ảnh “bếp lửa” ở khổ thơ này thể hiện về ước mơ, hi vọng, ngọn lửa thắp lên tương lai cho người cháu.
Suy ngẫm và phản hồi
Câu hỏi 1 (trang 17) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Bếp lửa: Phân tích mối quan hệ giữa hình ảnh bếp lửa và hình ảnh bà trong bài thơ. Hình ảnh bếp lửa có sự thay đổi như thế nào qua các khổ thơ?
Trả lời:
- Hình ảnh bếp lửa xuyên suốt bài thơ. Bếp lửa được nhắc tới 10 lần trong bài cùng với sự thay đổi qua các khổ thơ:
+ Hình ảnh bếp lửa “chập chờn” , “ấp iu” xuất hiện đầu bài gợi lên nỗi nhớ của cháu về bà
+ Hình ảnh bếp lửa có những biến thể: khói, lửa
+ Bếp lửa gắn với kỉ niệm tuổi thơ:cùng bà nhóm lửa, tiếng tu hú kêu
- Bà không chỉ là người nhóm lên ngọn lửa thực tế, mà đó là ngọn lửa của tình yêu thương, hi vọng, tác giả dựa vào đó để gửi gắm tình cảm, cảm xúc của mình
=> Hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh người bà tảo tần, giàu yêu thương
Câu hỏi 2 (trang 17) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Bếp lửa: Nêu một số biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ và làm rõ hiệu quả của chúng.
Trả lời:
- Điệp ngữ “Một bếp lửa” trở thành điệp khúc mở đầu bài thơ với giọng điệu sâu lắng, khẳng định “bếp lửa” như một dấu ấn không bao giờ phai mờ trong tâm tưởng của nhà thơ.
- Thành ngữ "đói mòn đói mỏi” càng gợi cho ta nhận thấy cái đói kéo dài, khiến con người ta mệt mỏi -> càng tạo ra được sự ám ảnh, một quá khứ tang thương.
- Điệp từ: bà - cháu tạo nên hình ảnh quấn quýt, gần gũi và đầy yêu thương của bà cháu.
- Điệp từ "tu hú" thể hiện những cung bậc cảm xúc khác nhau của âm thanh, vừa có sự gần gũi nhưng vẫn thể hiện khoảng không mênh mông. Gợi nhớ về kỉ niệm gắn với tiếng chim tu hú trên đồng quê mỗi độ hè về. Tiếng chim như giục giã, như khắc khoải một điều gì da diết khiến lòng trỗi dậy những hoài niệm nhớ mong.
- Điệp ngữ "một ngọn lửa" với kết cấu song hành đã làm giọng thơ ngân vang lên mạnh mẽ, đầy xúc động, tự hào.
Câu hỏi 3 (trang 17) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Bếp lửa: Sự kết hợp giữa yếu tố biểu cảm với miêu tả, tự sự trong văn bản có tác dụng gì?
Trả lời:
- Sự kết hợp giữa yếu tố biểu cảm với miêu tả, tự sự trong văn bản giúp cho văn bản:
+ Làm cho câu chuyện trở nên sinh động, sâu sắc hơn.
+ Giúp thể hiện được thái độ, tình cảm của nhân vật trong bài thơ trở nên ý nghĩa, gần gũi hơn.
Câu hỏi 4 (trang 17) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Bếp lửa: Xác định mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo của văn bản.
Trả lời:
- Mạch cảm xúc của bài thơ rất tự nhiên, đi từ hồi tưởng đến hiện tại, từ kỉ niệm đến suy ngẫm: hình ảnh bếp lửa gợi về những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà tám năm ròng, làm hiện lên hình ảnh bà với bao vất vả và tình yêu thương trìu mến dành cho đứa cháu; từ kỉ niệm, đứa cháu nay đã trưởng thành suy ngẫm và thấu hiểu về cuộc đời bà, về lẽ sống giản dị mà cao quý của bà; cuối cùng, người cháu muốn gửi niềm nhớ mong về bà.
- Nhà thơ Bằng Việt lúc này đang ở xa quê hương, sinh sống và học tập tại nước ngoài. Mỗi buổi dậy sớm đi học, Bằng Việt hay nhớ đến khung cảnh một bếp lửa thân quen, nhớ lại hình ảnh bà nội lụi cụi dậy sớm nấu nồi xôi, luộc củ khoai củ sắn cho cả nhà”.
Trong hoàn cảnh đó nhà thơ Bằng Việt nhớ lại thói quen bao nhiêu năm của bà; những kỷ niệm ấu thơ như một cuốn phim cứ lần lần hiện lại, từ những năm nhà còn nhỏ xíu, đi tản cư kháng chiến, rồi xa hơn nữa, là thời cả gia đình ông từ Huế đi ra Bắc trên chuyến tàu gần như cuối cùng trước thời tiêu thổ kháng chiến. Tất cả những điều đó đã gợi cảm hứng cho nhà thơ Bằng Việt viết nên bài thơ “Bếp lửa”.
Câu hỏi 5 (trang 17) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Bếp lửa: Hãy chỉ ra một vài nét đặc sắc về kết cấu của bài thơ.
Trả lời:
- Thơ tự do: 8 tiếng/ câu
- Gieo vần: Vần chân và vần liền - theo cặp câu.
- Kết hợp nhuần nhuyễn giữa biểu cảm với miêu tả, tự sự và bình luận.
=> Góp phần thể hiện lòng kính yêu trân trọng và biết ơn của người cháu đối với bà và cũng là đối với gia đình, quê hương, đất nước.
Câu hỏi 6 (trang 17) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Bếp lửa: Theo em, tác giả muốn gửi đến người đọc thông điệp gì qua văn bản này?
Trả lời:
- Gia đình là cội nguồn của sức mạnh và chú trọng cuộc sống bình dị. Tác giả muốn nhấn mạnh rằng trong cuộc sống đầy bộn bề, gia đình và những khoảnh khắc đơn giản như nấu ăn có thể mang lại hạnh phúc và sự thỏa mãn. Bài thơ này thể hiện lòng biết ơn và trân trọng những điều tưởng chừng như bình thường nhưng lại quý báu.
Câu hỏi 7 (trang 17) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Bếp lửa: Bài thơ thể hiện tư tưởng gì? Các động từ “nhóm”, “nhen” và hình ảnh “bếp lửa” đã góp phần như thế nào vào việc thể hiện tư tưởng đó?
Trả lời:
- Bài thơ thể hiện tư tưởng về tình cảm bà cháu, tình yêu quê hương, đất nước.
- Các động từ “nhóm”, “nhen” góp phần thể hiện thái độ nâng niu, trân trọng trong tình cảm của hai bà cháu; đặc biệt hình ảnh “bếp lửa” đã thể hiện tình yêu và hi vọng về một tương lai tươi đẹp.
Câu hỏi 8 (trang 17) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Bếp lửa: Viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) thể hiện tình cảm với người có ảnh hưởng lớn đến em.
Đoạn văn tham khảo
Chủ tịch Hồ Chí Minh là một biểu tượng vĩ đại của lòng yêu nước, trí tuệ và sự hy sinh vì dân tộc Việt Nam. Cuộc đời và sự nghiệp của Người đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lịch sử, không chỉ đối với đất nước mà còn với từng người dân Việt Nam. Em luôn kính trọng và biết ơn Bác Hồ vì những cống hiến to lớn của Người cho sự nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước. Những lời dạy của Bác, như tinh thần đoàn kết, lòng nhân ái và sự kiên trì, đã trở thành kim chỉ nam cho bao thế hệ. Hình ảnh Bác với nụ cười hiền hậu, bộ quần áo giản dị nhưng ánh mắt tràn đầy niềm tin vào tương lai đất nước khiến em vô cùng xúc động. Em học được từ Bác tinh thần trách nhiệm, lòng yêu thương con người và sự quyết tâm trong mọi việc. Dù Bác đã đi xa, nhưng tư tưởng và tấm lòng của Người vẫn luôn sống mãi trong trái tim em và hàng triệu người Việt Nam.