Chuẩn bị đọc
Câu hỏi (trang 131) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Thúy Kiều báo ân báo oán: Đọc nhan đề văn bản và quan sát tranh minh họa, dự đoán nội dung văn bản.
Trả lời:
- Qua nhan đề và hình ảnh, em dự đoán trong văn bản này, Thúy Kiều sẽ báo đáp công ơn với những người giúp đỡ mình và những kẻ đã gieo tai họa, gây ra sóng gió trong cuộc đời Kiều.
Trải nghiệm cùng văn bản
Câu 1 (trang 132) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Thúy Kiều báo ân báo oán: Xác định những từ ngữ dùng để miêu tả khung cảnh Kiều thực hiện việc báo ân, báo oán.
Trả lời:
Những từ ngữ được dùng để miêu tả khung cảnh Kiều thực hiện việc báo ân, báo oán: trướng hùm, phu nhân.
Câu 2 (trang 132) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Thúy Kiều báo ân báo oán: Tóm tắt nội dung cuộc đối thoại giữa Từ Hải và Thúy Kiều (từ dòng 2319 đến dòng 2323).
Trả lời:
- Thúy Kiều nói với Từ Hải rằng sẽ xử quyết báo đền ân tình, trả thù với những kẻ giúp đỡ, gây hại nàng.
Câu 3 (trang 133) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Thúy Kiều báo ân báo oán: Đọc đoạn thơ từ dòng 2327 đến dòng 2332, em hình dung như thế nào về tâm trạng, giọng điệu của Kiều?
Trả lời:
Tâm trạng: phức tạp và đau lòng. Dòng thơ này cho thấy sự nghĩa trọng của tình cảm, và cô đặt câu hỏi có phần khẩn cầu, nhắc nhở đối tác của mình về quá khứ chung và những cam kết đã được thể hiện. Tâm trạng của Kiều có thể được mô tả là nghiêm túc và đau đớn. Cô bày tỏ sự lo lắng và hoài nghi về lòng trung thành, và đồng thời nhấn mạnh giá trị của tình cảm và lòng biết ơn.
Giọng điệu của Kiều có thể là sự trầm lặng, nhưng đồng thời cũng chứa đựng một chút sức mạnh và quyết tâm trong việc bảo vệ giá trị và nguyên tắc cá nhân.
Câu 4 (trang 133) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Thúy Kiều báo ân báo oán: Cách dùng từ tiểu thư để xưng hô trong lời thoại thể hiện thái độ gì của người nói đối với người nghe?
Trả lời:
- Kiều vẫn gọi Hoạn Thư là tiểu thư, đưa lời chào thưa, giữ phép cư xử lịch sự, mặc cho bao vùi dập, hành hạ của Hoạn Thư. Lời “chào thưa” cùng danh xưng “tiểu thư” mà Kiều dành cho Hoạn Thư mang một nét mỉa mai, châm chọc vô cùng.
Câu 5 (trang 133) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Thúy Kiều báo ân báo oán: Mục đích của đoạn thoại từ dòng 2365 đến dòng 2372 là gì? Chỉ ra những lí lẽ mà nhân vật đã sử dụng trong đoạn thoại.
Trả lời:
- Đoạn thoại đó là lời tự bào chữa của Hoạn Thư.
- Hoạn Thư khôn khéo đưa Kiều từ vị thế đối lập trở thành người đồng cảnh, cùng chung chút phận đàn bà. Nếu Hoạn Thư có tội thì cũng là do tâm lí chung của giới nữ: Chồng chung chưa dễ ai chiều cho ai. Từ tội nhân, Hoạn Thư đã lập luận để mình trở thành nạn nhân của chế độ đa thê.
Suy ngẫm và phản hồi
Câu hỏi 1 (trang 135) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Thúy Kiều báo ân báo oán: Xác định các sự kiện chính được kể trong văn bản trên và những nhân vật gắn liền với các sự kiện ấy. Từ đó, tìm bố cục và nêu nội dung bao quát của văn bản.
Trả lời:
- Sự kiện chính trong truyện:
+ Thuý Kiều báo ân Thúc Sinh
+ Thuỳ Kiều báo oán Hoạn Thư
- Bố cục:
+ Phần một: 2315 - 2335: Thúy Kiều trả ân, đền nghĩa ân tình Thúc Sinh
+ Phần hai: 2355 đến hết: Thúy Kiều báo oán, trừng trị Hoạn Thư
- Nội dung bao quát của văn bản:
+ Tả cảnh báo ân báo oán đối với hai nhân vật là Thúc Sinh và Hoạn Thư, qua đó làm nổi bật tấm lòng nhân nghĩa, cao thượng của Thúy Kiều.
+ Thể hiện ước mơ công lí, chính nghĩa theo quan điểm của quần chúng nhân dân: con người bị áp bức sẽ đứng lên cầm cán cân công lí.
Câu hỏi 2 (trang 135) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Thúy Kiều báo ân báo oán: Nhận xét về khung cảnh nơi Thúy Kiều thực hiện việc báo ân, báo oán. Việc khắc họa khung cảnh đó có ý nghĩa gì đối với cuộc đời nàng Kiều?
Trả lời:
Trước công đường uy nghiêm, người là quan tòa đang ngồi trong trướng hùm giữa cành gươm lớn giáo dài.
Câu hỏi 3 (trang 135) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Thúy Kiều báo ân báo oán: Tìm một số chi tiết miêu tả hành động, ngôn ngữ của Thúy Kiểu được thể hiện trong văn bản. Những chi tiết ấy cho thấy Thuý Kiều là người như thế nào?
Trả lời:
- Kiều trao gươm cho Thúc Lang” -> Đúng với phẩm chất nhân hậu vốn có của mình, Thúy Kiều đã nghĩ đến việc trả ơn trước.
- Kiều ân cần nhờ Thúc Sinh trấn an. Hai từ “người cũ” mang sắc thái thân mật, gần gũi thể hiện lòng biết ơn chân thành của cô.
- Thúy Kiều cũng hiểu hoàn cảnh khó khăn và tâm trạng của Thúc Sinh: yêu nàng nhưng không đủ sức để che chở cho nàng. Nàng không oán trách mà đem “Trăm gấm ngàn cân bạc” để đền đáp công ơn của Thúc Sinh nhưng vẫn khiêm tốn bày tỏ: “Nhờ người thì dễ mang ơn” ->Thuý Kiều là người trọng tình nghĩa.
- Trong lúc nói chuyện với Thúc Sinh, Thúy Kiều có nhắc đến Hoạn Thư: Vết thương lòng mà Hoạn Thư gây ra cho nàng vẫn đang rỉ máu, khiến nàng không chỉ đau đớn về thể xác mà còn đau đớn về tinh thần:
- Nói về lòng tốt của Thúc Sinh, cách nói của Kiều rất trang trọng.
=> Thúy Kiều là người có tấm lòng nhân hậu “Chớ quên chút ân nghĩa”.
Câu hỏi 4 (trang 135) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Thúy Kiều báo ân báo oán: Em có suy nghĩ gì về việc Thuý Kiều tha bổng Hoạn Thư? Sự việc ấy thể hiện nét tính cách gì của nhân vật Thúy Kiều?
Trả lời:
- Sau khi nghe xong những lời bào chữa của Hoạn Thư, Thuý Kiều đã tha bổng cho nàng ta dù lúc đầu có khó xử, không biết nên trừng phạt hay tha thứ. Tha bổng Hoạn Thư thể hiện rằng Thúy Kiều là người thấu hiểu lẽ sống ở đời. Những lời của Hoạn Thư không hoàn toàn dối gian, ngoa ngoắt mà sự thật gần như vậy.
- Việc Thúy Kiều dễ dàng tha thứ cho Hoạn Thư thể hiện nàng là người có tấm lòng nhân hậu, vị tha, lối sống cao thượng, luôn sẵn sàng bỏ qua, tha thứ cho kẻ đã làm mình tổn thương sâu sắc. Kiều tha bổng cho Hoạn Thư có lẽ cũng do áy náy vì đã chen chân vào hạnh phúc gia đình hai người, biến Hoạn Thư thành kiếp chung chồng, phải trải qua những tháng ngày bị chồng lạnh bạc. Chồng Hoạn Thư, tức chàng Thúc Sinh cũng là người Kiều mang ơn, do vậy nàng cũng mong muốn ân nhân mình có cuộc sống êm đềm hạnh phúc, sau khi đã trải qua bao sóng gió.
Câu hỏi 5 (trang 135) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Thúy Kiều báo ân báo oán: Hành động, lời nói của Hoạn Thư thể hiện điều gì về tính cách nhân vật này? Theo em, nhân vật Hoạn Thư, Từ Hải có vai trò gì trong việc thể hiện chân dung nhân vật Thúy Kiều?
Trả lời:
Hành động, lời nói của Hoạn Thư thể hiện Hoạn Thư còn thể hiện sự xảo quyệt, đầy cá tính và khôn ngoan. Hoạn Thư đã khéo léo thoát khỏi án tử bằng sự lên tiếng tinh tế, khiến án phạt trở nên vô nghĩa. Thúy Kiều không giữ im lặng, ca ngợi vẻ thông minh: 'Khen cho sự khôn ngoan đến mức nói năng phải lời'.
Theo em, nhân vật Hoạn Thư, Từ Hải có vai trò quan trọng trong việc thể hiện chân dung nhân vật Thuý Kiều. Nếu Hoạn Thư là kẻ đưa Kiều vào tắm tối thì Từ Hải lại kéo Kiều ra khỏi bóng tối cuộc đời, khiến tác giả tạo bước ngoặt cho tâm lý, tính cách của Kiều để thể hiện những phẩm chất tốt đẹp của Kiều.
Câu hỏi 6 (trang 135) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Thúy Kiều báo ân báo oán: Xác định chủ đề của văn bản. Căn cứ vào đâu em có thể xác định như vậy.
Trả lời:
- Chủ đề: ước mơ về công lý.
- Đoạn “Thúy Kiều báo ân báo oán” miêu tả cảnh Kiều đền ơn đáp nghĩa những người đã cưu mang giúp đỡ mình trong cơn hoạn nạn, đồng thời trừng trị những kẻ bất nhân, tàn ác. Chúng ta thấy được tấm lòng nhân nghĩa vị tha của Kiều và ước mơ công lí chính nghĩa của nhân dân: con người bị áp bức đau khổ vùng lên cầm cán cân công lí; “ở hiền gặp lành, ở ác gặp ác”.
Câu hỏi 7 (trang 135) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Thúy Kiều báo ân báo oán: Em có nhận xét gì về nghệ thuật kể chuyện bằng thơ lục bát trong văn bản Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga (Nguyễn Đình Chiểu) và văn bản Thúy Kiều báo ân, báo oán (Nguyễn Du)?
Trả lời:
- Cả hai tác phẩm đều sử dụng thơ lục bát, một hình thức thơ truyền thống của văn hóa Việt Nam. Sự chọn từ ngôn ngữ và cấu trúc câu thơ được chăm chút, tinh tế, giúp tạo ra những hình ảnh đẹp và sâu sắc.
- Nguyễn Du và Nguyễn Đình Chiểu đều thể hiện sự tinh tế và phong phú trong việc sử dụng ngôn ngữ, từ vựng phong phú và hình ảnh mô tả sâu sắc giúp hình dung và thể hiện tâm trạng, tình cảm của nhân vật.
- Thơ lục bát giúp tác giả diễn đạt tâm lý nhân vật một cách chi tiết và sâu sắc. Nhờ vào đối thoại và mô tả trong từng câu thơ, người đọc có thể cảm nhận được những xung đột, tình cảm, và suy nghĩ của nhân vật chính.
Câu hỏi 8 (trang 135) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Thúy Kiều báo ân báo oán: Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của em về cách Thúy Kiều báo ân, báo oán trong văn bản trên so với cách một nhân vật trong truyện cổ dân gian (mà em biết) ứng xử với những ân oán của họ.
Trả lời:
Dân gian ta có câu “Ơn đền oán trả”, quan điểm ấy đã thể hiện một thái độ rạch ròi, dứt khoát trong cách sống của người Việt. Có lẽ cách sống ấy đã có từ ngàn đời nay, được thử thách qua thời gian. Cho đến nay nó vẫn còn nguyên vẹn giá trị, chỉ có điều ơn trả thế nào, oán báo ra sao cho có văn hóa thì thật khó. Trong đoạn trích này thông qua việc báo ân oán của Thúy Kiều, Nguyễn Du đã gián tiếp bộc lộ văn hóa ứng xử của mình, chính ở đây tấm lòng nhân đạo của Nguyễn Du. So với truyện cổ tích “Tấm Cám”, Cám sẵn sàng nghe Tấm dội nước sôi để làm trắng da cũng không cần nghĩ nước sôi làm bỏng da. Mẹ Cám cứ việc ăn mắm làm từ xác con không cần tìm hiểu nguyên nhân, mùi vị... Cô Tấm thực hiện chức năng diệt ác, để cái thiện có môi trường sống yên bình. Tuy nhiên, hành động kết truyện ấy vẫn còn mang nhiều tranh cãi. Nhìn lại truyện “Thúy Kiều báo ân, báo oán”, ta cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của Thúy Kiều, bộc lộ sự nhân hậu, tấm lòng vị tha, lối sống cao thượng, sẵn sàng từ bỏ những ân oán khi xưa để bắt đầu một cuộc sống mới của nhân vật Thúy Kiều.