Chuẩn bị đọc
Câu hỏi (trang 12) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Quê hương: Hình ảnh sâu đậm nhất về quê hương trong em là gì?
Trả lời:
- Quê hương chính là nơi em sinh ra và lớn lên, nơi mà em có nhiều kỉ niệm gắn liền với những kí ức và tâm hồn. Nơi đó có gia đình, người thân, bạn bè thủa ấu thơ, bà con họ hàng làng xóm. Những hình ảnh có thể in sâu đậm trong tâm hồn em như dòng sông, bến nước, con đò, lũy tre, cánh đồng, con đường làng, cảnh thuyền cá về bến, cảnh ra khơi,…
Trải nghiệm cùng văn bản
Câu 1 (trang 13) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Quê hương: Hãy hình dung cảnh được gợi tả trong khổ thơ thứ hai.
Trả lời:
- Bầu trời rộng lớn, thoáng đãng, gió thổi nhè nhẹ với ánh mặt trời vừa nhú lên ửng “hồng”, dân trai tráng trong làng lại ra khơi đánh bắt cá. Chiếc thuyền lướt nhẹ trên mặt biển, mang theo ước mơ, hi vọng về một mùa cá bội thu.
→ Khung cảnh tuyệt đẹp, yên bình. Khung cảnh đó thật hào hùng, thật tráng lệ.
Câu 2 (trang 13) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Quê hương: Em hiểu thế nào về nội dung của khổ thơ cuối?
Trả lời:
- Nỗi nhớ quê hương thiết tha của tác giả trong hoàn cảnh xa cách.
Suy ngẫm và phản hồi
Câu hỏi 1 (trang 14) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Quê hương: Tìm những từ ngữ thể hiện hình ảnh dân chài và cuộc sống làng chài trong bài thơ.
Trả lời:
- Hình ảnh dân chài:
+ Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá;
+ Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng.
+ Thân hình: nồng thở vị xa xăm
- Cuộc sống làng chài:
+ ồn ào
+ tấp nập
+ “Nhờ ơn trời biển lặng cá đầy ghe”
Câu hỏi 2 (trang 14) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Quê hương: Phân tích hiệu quả của việc sử dụng một số biện pháp tu từ trong các câu thơ:
- Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng
Rướn thân trắng bao la thâu góp gió…
- Dân chài lưới, làn da ngăm rám nắng,
Cả thân hình nồng thở vị xa xăm;
Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm
Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ.
Trả lời:
- Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng
Rướn thân trắng bao la thâu góp gió…
=> Biện pháp tu từ so sánh: Cánh buồm vô tri đã được người thi sĩ thổi vào một tâm hồn. Đó chính là cái hồn thiêng liêng (trong tâm khảm nhà thơ) của ngôi làng ấy. Nhà thơ đã lấy cái đặc trưng nhất (những cánh buồm) để mà gợi ra bao ước mơ khao khát về một cuộc sống no ấm, đủ đầy.
- Dân chài lưới, làn da ngăm rám nắng,
Cả thân hình nồng thở vị xa xăm;
+ Thân hình: nồng thở vị xa xăm
BPTT: Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
=> Hình ảnh người dân chài: khoẻ mạnh, rắn rỏi, vẻ đẹp lãng mạn phi thường.
- Chiếc thuyền im bến mỏi trở về năm
Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ.
Hình ảnh đặc sắc:
+ im, bến mỏi … nằm
+ nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ
BPTT: nhân hoá, ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
=> Con thuyền như một cơ thể sống, như một phần sự sống lao động ở làng chài, gắn bó mật thiết với con người nơi đây.
Câu hỏi 3 (trang 14) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Quê hương: Phân tích cách gieo vần và cách ngắt nhịp trong bài thơ.
Trả lời:
- Cách gieo vần: vần liền (sông-hồng, giang-làng)
- Ngắt nhịp: ¾
=> Nhận xét: Cách gieo vần và ngắt nhịp như vậy không chỉ tạo nhạc điệu cho lời thơ mà nó còn thể hiện rõ tình cảm của tác giả đối với quê hương một cách bình dị, chân thực, đã phần nào thể hiện được nhịp sống hối hả của một làng chài ven biển. Hơn nữa khiến bài thơ như mang âm thanh của biển khơi vào lời thơ, tạo cảm giác cho độc giả.
Câu hỏi 4 (trang 14) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Quê hương: Tìm yếu tố miêu tả và biểu cảm trong bài thơ. Việc kết hợp hai yếu tố này có tác dụng gì?
Trả lời:
- Yếu tố miêu tả: “Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới”, “nước bao vây, cách biển nửa ngày sông”, “trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng” …
- Yếu tố biểu cảm: “cánh buồm giương to như mảnh hồn làng”, “cả thân hình nồng thở vị xa xăm”, “Tôi thấy nhớ cía mùi nồng mặn quá!”, …
=> Tác dụng: Yếu tố miêu tả kết hợp với biểu cảm giúp cho bài thơ trở nên giàu hình ảnh, trực quan và sinh động hơn. Đồng thời giúp thể hiện thái độ và tình cảm của tác giả.
Câu hỏi 5 (trang 14) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Quê hương: Xác định mạch cảm xúc của người viết thể hiện qua các khổ thơ và cảm hứng chủ đạo của bài thơ.
Trả lời:
Cảm hứng chủ đạo:
Tác giả đã viết:
Mười lăm tuổi xa nhà ra Huế học
Tôi bắt đầu theo các bạn làm thơ
Những vần điệu đầu tiên gửi về quê mẹ
Bài “Quê hương” muối mặn đến bây giờ
Cảm giác nhớ nhung da diết và cháy bỏng của một chàng thanh niên 18 tuổi. Nỗi nhớ cái mùi nồng mặn của biển khơi. Cái vị mặn đặc trưng đó đã theo nhà thơ suốt cả cuộc đời.
=> Cảm hứng ở đây có thể xác định là tình yêu quê hương da diết của một con người đang xa quê hương
- Mạch cảm xúc bao trùm của bài thơ " Quê hương" của Tế Hanh là hình ảnh quê hương qua nỗi nhớ nhà, nhớ quê hương da diết của nhà thơ.
Câu hỏi 6 (trang 14) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Quê hương: Phân tích một số nét đặc sắc của kết cấu bài thơ (cách sắp xếp bố cục, cách triển khai mạch cảm xúc…)
Trả lời:
- Cách sắp xếp bố cục: Mở đầu bằng việc giới thiệu ngắn gọn về làng chài và công việc chính của người dân làm nghề chài, tạo nền cho bức tranh sắc màu của làng, từ đó làm nổi bật lên tình yêu quê hương sâu sắc, tha thiết của tác giả
- Cách triển khai mạch cảm xúc:
+ Đoạn đầu tiên mô tả hình ảnh hùng vĩ của biển, làn sóng và những chiếc thuyền nhỏ của dân chài. Mô tả về trời trong, gió nhẹ và màu sắc hồng của bình minh tạo nên không khí hòa mình vào cảnh đẹp.
+ Đoạn sau mang lại hình ảnh của ngày mới, với sự tưng bừng và háo hức khi ghe về và mang theo lượng cá đầy đủ. Mô tả về nụ cười, niềm vui của người dân làm nghề chài khi trở về thành công.
+ Cảm xúc của người viết thể hiện qua việc tưởng nhớ và giữ gìn trong trí nhớ về làng chài và những hình ảnh sống động của biển cả, cái mùi mặn mà người viết không quên.
=> Bài “Quê hương” được viết theo thể thơ 8 tiếng (thơ mới) vừa có vần trắc và vần bằng (chuyển đổi từng cặp câu, từ bằng qua trắc), thuận lợi trong việc thể hiện tình cảm của tác giả đối với quê hương mà không bị gò bó.
Câu hỏi 7 (trang 14) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Quê hương: Nêu chủ đề bài thơ và một số căn cứ giúp em xác định được chủ đề.
Trả lời:
- Chủ đề: Bài thơ thể hiện lòng yêu mến, tình thương nhớ của đứa con đi xa đối với quê hương thân thiết.
=> Căn cứ vào nội dung bài thơ; các từ ngữ, hình ảnh trong bài thơ: Làng tôi ở, dân chài, con thuyền, cánh buồm,…
Câu hỏi 8 (trang 14) SGK Ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo - Soạn bài Quê hương: Ấn tượng sâu đậm nhất mà bài thơ để lại trong em là gì?
Trả lời:
Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới:
Nước bao vây, cách biển nửa ngày sông.
Bài thơ Quê hương được viết khi tác giả đang học ở Huế, viết về quê mình là viết bằng nỗi nhớ, bằng tâm tưởng. Quê hương trong tâm tưởng của Tế Hanh là một làng chài nằm trên cù lao giữa sông và biển, một làng chài sóng nước bao vây, khoảng cách cũng được đo bằng nước. Không gian được tính bằng thời gian- một cách tính mang đặc trưng rất riêng của người dân vùng sông nước. Lời giới thiệu: làng tôi như ngân lên một cảm xúc tự hào, một nỗi nhớ khôn nguôi của tác giả đối với quê hương mình.