Đọc hiểu
Câu 1 (trang 92) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Chú ý bối cảnh xảy ra câu chuyện.
Trả lời:
- Bối cảnh xảy ra câu chuyện: Trong những ngày hòa bình vừa lập lại: sau kháng chiến chống Pháp, hiệp định Giơ-ne-vơ tháng 7/1954.
Câu 2 (trang 93) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Hình dung cuộc gặp gỡ ban đầu của hai cha con.
Trả lời:
- Người cha vô cùng nhớ mong, khao khát được gặp con, ôm con và nghe con gọi một tiếng ba nhưng đứa con lại xa lạ, sợ hãi, chạy đi.
Câu 3 (trang 93) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Chú ý ngôn ngữ đối thoại trong văn bản.
Trả lời:
- Những câu gọi: “Thu! Con!”, “Ba đây con!” chỉ là lời độc thoại của mình ông Sáu vì không hề có sự đáp lại của bé Thu.
Câu 4 (trang 93) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Chú ý các lời “nói trổng” của bé Thu.
Trả lời:
- Thì má cứ kêu đi!
- Vô ăn cơm!
- Cơm chín rồi!
- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái!
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!
Câu 5 (trang 94) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Lời nói của nhân vật bé Thu được trích dẫn trực tiếp hay gián tiếp?
Trả lời:
- Trích dẫn trực tiếp vì đặt sau dấu hai chấm và đánh dấu bằng dấu gạch ngang thể hiện lượt lời nói.
Câu 6 (trang 94) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Dự đoán xem nhân vật bé Thu sẽ làm gì?
Trả lời:
- Dự đoán bé Thu sẽ thỏa hiệp gọi ba để nhờ chắt nước cơm.
Câu 7 (trang 95) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Thái độ của bé Thu có gì khác với lúc đầu gặp ông Sáu?
Trả lời:
- Vẻ mặt không bướng bỉnh hay nhăn mày cau có nữa mà sầm lại buồn rầu, cái nhìn nghĩ ngợi sâu xa.
Câu 8 (trang 95) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Hình dung tình cảm xúc động trong lòng người cha và con gái.
Trả lời:
- Ông Sáu nghẹn ngào, hạnh phúc, bất ngờ khi nghe được tiếng gọi ba đầu tiên của con; bé Thu xúc động, tiếng ba dồn nén trong lòng vỡ tung ra thành tiếng hét.
Câu 9 (trang 96) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Vì sao bé Thu lúc đầu không nhận ông Sáu là cha mình?
Trả lời:
Vì ông Sáu trở về không giống cái hình chụp chung với má nó bởi có thêm vết thẹo dài bên má phải.
Câu 10 (trang 97) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Chi tiết nào thể hiện sự xúc động của nhân vật “tôi”?
Trả lời:
- Chi tiết thể hiện sự xúc động của nhân vật “tôi”: “tôi bỗng thấy khó thở như có bàn tay ai nắm lấy trái tim tôi”.
Câu 11 (trang 97) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Người cha đã làm gì để thực hiện lời hứa với con?
Trả lời:
- Ông Sáu kiếm được khúc ngà trong rừng, cưa khúc ngà thành từng miếng nhỏ một cách thận trọng và tỉ mỉ.
Câu 12 (trang 98) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Chuyện không may gì đã xảy ra?
Trả lời:
- Ông Sáu bị viên đạn của máy bay Mĩ bắn vào ngực và hi sinh.
Câu 13 (trang 98) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Đoạn tóm tắt này cho biết điều gì?
Trả lời:
- Đoạn tóm tắt cho chúng ta biết tương lai bé Thu trở thành cô giao liên, anh Ba trao tận tay Thu cây lược và tình cảm cha con nảy nở giữa hai người.
Sau khi đọc
Câu hỏi 1 (trang 98) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Tóm tắt câu chuyện trong văn bản. Nhan đề Chiếc lược ngà liên quan đến chi tiết nào trong văn bản?
Trả lời:
Ông Sáu xa nhà đi kháng chiến. Mãi đến khi con gái lên tám tuổi ông mới có dịp về thăm nhà, thăm con. Bé Thu – con ông – không nhận ra cha vì vết thẹo trên mặt làm ông không giống với người cha trong bức ảnh mà em biết. Em đối xử với ba như với người xa lạ. Cho đến lúc em nhận ra cha, tình cha con trỗi dậy mãnh liệt trong em thì cũng là lúc ông Sáu phải ra đi.
Ở khu căn cứ, người cha ấy đã dồn hết tình cảm yêu thương và nỗi nhớ mong con vào một việc làm một chiếc lược bằng ngà voi để tặng cô con gái bé bỏng. Trong một trận càn, ông đã hy sinh. Trước lúc nhắm mắt, ông còn kịp trao cây lược ngà nhờ người bạn gửi về cho con gái của mình.
Nhan đề Chiếc lược ngà liên quan đến chi tiết lời hứa giữa ông Sáu và bé Thu khi ông Sáu phải ra chiến trường, đồng thời cũng xuất hiện trong lúc ông Sáu trao cây lược cho ông Ba.
Câu hỏi 2 (trang 98) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Người kể câu chuyện là ai? Nêu tác dụng của ngôi kể này. Hãy chỉ ra mối quan hệ giữa người kể chuyện và các các nhân nhân vật chính trong văn bản.
Trả lời:
- Người kể chuyện chính là ông Ba, được đứng theo ngôi kể thứ 1. Việc sử dụng ngôi kể thứ 1 sẽ khiến câu chuyện trở nên khách quan, tăng tính chân thực và thể hiện cảm xúc cho câu chuyện.
Câu hỏi 3 (trang 98) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Phân tích sự chuyển biến trong suy nghĩ, hành động của bé Thu trước và sau khi nhận ông Sáu là cha mình. Qua đó, hãy nhận xét về tính cách của nhân vật bé Thu.
Trả lời:
Trước khi bé Thu nhận ông Sáu là ba:
- Là cô bé sinh ra và lớn lên trong chiến tranh nên trong suốt 8 năm trời cô bé không được gặp ba. Cô chỉ biết mặt ba qua 1 tấm ảnh ba chụp chung với má.
- Những tưởng ngày đoàn viên sau 8 năm xa cách phải đầy mừng tủi, hạnh phúc nhưng cô bé lại thể hiện một thái độ khác thường:
+ Trước sự xúc động của ông Sáu, ba bé Thu, thì cô bé ngạc nhiên, hoảng sợ, mặt tái đi, bỏ chạy, cầu cứu má.
+ Những ngày sau đó dù ông dành hết thời gian bên con, yêu thương, chăm sóc nhưng bé Thu vẫn lạnh nhạt, xa lánh thậm chí bướng bỉnh, ngang ngạnh cự tuyệt ông: Cô bé không chịu gọi ông là cha. Cô bé còn từ chối sự chăm sóc của ông rất quyết liệt. Nó hất miếng trứng cá ông gắp cho ra khỏi bát làm đổ cả cơm. Lúc ông Sáu không kìm được nỗi đau khổ nên phạt bé Thu, cô bé ngay lập tức bỏ sang nhà bà ngoại.
- Nhận xét: tác dụng của việc miêu tả thái độ, hành động khác thường của bé Thu
+ Tái hiện được hoàn cảnh éo le của chiến tranh
+ Cho thấy bé Thu hồn nhiên nhưng cũng bướng bỉnh, cá tính. Cô không nhận ông Sáu là ba vì trên mặt ông có vết sẹo, không giống với người ba của cô bé trên tấm hình suốt 8 năm nay.
+ Đặc biệt, cách chối từ tình cảm của ông Sáu chính là cách bé Thu thể hiện tình yêu thương thắm thiết dành cho cha mình.
* Khi bé Thu nhận ông Sáu là ba
- Sau khi nghe bà ngoại giải thích, bé Thu đã trở về nhà trong sáng ngày ông Sáu lên đường về đơn vị. Bé Thu đã thay đổi hoàn toàn thái độ trong sự ngỡ ngàng của ông Sáu và mọi người.
+ Nó không cau có, bướng bỉnh mà buồn rầu và nghĩ ngợi sâu xa.
+ Khi bắt gặp cái nhìn trìu mến, buồn bã của ba đôi mắt nó bỗng xôn xao. Đó là cái xôn xao của sự đồng cảm. Bé Thu nhận ra những tiếc nuối, xót xa, yêu thương trong ánh mắt của ba mình.
+ Đến giây phút cuối cùng, khi ông Sáu cất lời từ biệt con bé mới cất lên tiếng gọi ba xé lòng Tiếng gọi bị kìm nén suốt 8 năm Tiếng gọi chất chứa bao tình yêu thương thắm thiết.
+ Không chỉ vậy, nó xô đến ôm chặt lấy ba, hôn ba, hôn lên vết thẹo: Con bé muốn giữ chặt ba, không cho ba đi. Nó lo sợ ba sẽ đi mất. Nó muốn bày tỏ tất cả tình yêu của mình dành cho ba.
- Nhận xét:
+ Trong khoảnh khắc, mọi khoảng cách với ba bị xóa bỏ. Cô bé đã bộc lộ sự gắn bó và tình cảm của mình dành cho ba -> khiến mọi người xúc động.
+ Miêu tả sự biến đổi tình cảm của bé Thu, tác giả đã một lần nữa tô đậm tình yêu ba tha thiết của cô bé. Khi lạnh nhạt cũng như khi quấn quýt, bé Thu đều hướng đến ba mình.
+ Qua đó, ta thấy bé Thu gan góc, bướng bỉnh nhưng rất giàu tình cảm và dễ xúc động.
Câu hỏi 4 (trang 98) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Phân tích nghệ thuật xây dựng cốt truyện (mở đầu, diễn biến, kết thúc) và nghệ thuật miêu tả nhân vật (hành động, tâm lí, lời đối thoại...) của tác giả qua văn bản Chiếc lược ngà.
Trả lời:
- Xây dựng tình huống truyện bất ngờ mà tự nhiên, hợp lí
- Xây dựng cốt truyện khá chặt chẽ, lựa chọn nhân vật kể chuyện thích hợp. Truyện được kể theo ngôi thứ nhất, đặt vào nhân vật bác Ba, người bạn chiến đấu của ông Sáu và cũng là người chứng kiến, tham gia vào câu chuyện. Với ngôi kể này, người kể chuyện xen vào những lời bình luận, suy nghĩ, bày tỏ sự đồng cảm, chia sẻ với nhân vật, và câu chuyện vẫn mang tính khách quan.
- Miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật tinh tế và sâu sắc, nhất là đối với nhân vật bé Thu.
- Ngôn ngữ truyện mang đậm chất địa phương Nam Bộ
Câu hỏi 5 (trang 98) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Xác định chủ đề của văn bản. Chủ đề ấy còn có ý nghĩa đối với cuộc sống hôm nay như thế nào?
Trả lời:
- Chủ đề: tình cha con thắm thiết, sâu nặng trong hoàn cảnh éo le của chiến tranh.
- Chủ đề ấy có ý nghĩa rất lớn cho cuộc sống hôm nay: bài học về bảo vệ hòa bình, trân trọng tình cảm cha con.
Câu hỏi 6 (trang 98) SGK Ngữ văn 9 Cánh Diều - Soạn bài Chiếc lược ngà: Ấn tượng sâu sắc nhất của em về nhân vật ông Sáu là gì? Vì sao?
Trả lời:
Ấn tượng của em về nhân vật ông Sáu chính là tình yêu thương con vô bờ bến của ông. Tình yêu thương con của ông Sáu thể hiện qua từng hành động, cử chỉ. Khi gặp lại con gái sau tám năm xa cách, ông không kìm nén được niềm vui sướng, muốn ôm con vào lòng, nhưng lại bị con đẩy ra vì bé Thu không nhận ra ba. Tuy nhiên, ông Sáu không hề trách móc con mà chỉ cố gắng tìm cách để gần gũi con, thể hiện tình yêu thương của mình. Dù bị con hắt hủi, ông Sáu vẫn luôn nhẫn nhịn, yêu thương con. Ông không hề trách mắng con mà chỉ mong muốn được gần gũi con, được bù đắp cho những năm tháng xa cách. Khi chia tay con, ông hứa sẽ làm cho con một chiếc lược ngà, nhưng do sự tàn khốc của chiến tranh, cây lược ấy không thể trực tiếp trao tận tay người con gái bé bỏng thân yêu của mình. Sự ân hận tột cùng của ông Sáu thể hiện qua những đêm ông nhớ lại mình đã đánh con. Ông ân hận vì hành động thiếu kiềm chế của mình khiến con gái tổn thương. Tình yêu thương con vô bờ bến và sự ân hận tột cùng vì những tháng ngày xa cách đã khiến ông Sáu trở thành một nhân vật vô cùng xúc động, khiến người đọc không thể nào quên. Hình ảnh ông Sáu tỉ mẩn làm chiếc lược ngà, tưởng tượng đến cảnh chiếc lược trải trên tóc của con để rồi mãi mãi nằm lại nơi chiến đấu khiến ai nấy không khỏi bùi ngùi và xót xa.