Mở đầu
Mở đầu SGK Địa Lí 11 Chân trời sáng tạo Bài 13 (trang 66): Được thành lập vào năm 1967, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á ( ASEAN) ngày càng có vai trò quan trọng trong sự phát triển của các nước thành viên và khu vực Đông Nam Á. Vậy, mục tiêu, cơ chế hoạt động, một số hợp tác cụ thể trong kinh tế, văn hóa của ASEAN là gì?Đâu là những thành tựu và thách thức của ASEAN hiện nay? Vai trò của Việt Nam được thể hiện như thế nào trong ASEAN?Trả lời:
- Mục tiêu chính của ASEAN:
+ Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tiến bộ xã hội
+ Thúc đẩy hòa bình và ổn định trong khu vực
+ Thúc đẩy hợp tác, tích cực và hỗ trợ lẫn nhau
+ Duy trì hợp tác chặt chẽ cùng có lợi giữa ASEAN với các nước hoặc tổ chức quốc tế khác.
- Cơ chế hoạt động của ASEAN tuân theo các nguyên tắc đảm bảo được mục tiêu và được thể hiện qua hoạt động của các cơ quan ASEAN.
- Thành tưu và thách thức:
Thành tựu:
+ Về kinh tế, ASEAN đã xây dựng được các cơ chế hợp tác mở trộng giữa các nước thành viên trong khối , và ngoài khooid.
+ Về xã hội, chất lượng cuộc sống của người dân được nâng cao, các vấn đề y tế, giáo dục không ngừng được cải thiện.
+ Về khai thác tài nguyên môi trường: Các nước thành viên đang chung tau giải quyết các vấn đề quản lí tài nguyên nước, biến đổi khí hậu,..
+ Về giữ gìn chủ quyền và an ninh khu vực: Các nước thành viên đã tạo dựng được môi trường hòa bình, ổn định trong khu vực,..
Thách thức:
+ Về kinh tế. có sự chênh lệch lớn về trình độ giữa một số nước thành viên. Quy mô nền kinh tế trong thành viên vẫn còn nhỏ.
+ Về đời sống xã hội, có sự chênh lệch đáng kể về thu nhập bình quân đầu người giữa các nước thành viên, tình trang thất nghiệp, thiếu việc làm ở khu vực đô thị,..
+ Về khai thác tài nguyên và môi trường, việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên còn chưa hợp lí, tình trạng ô nhiễm môi trường còn xảy ra nhiều ở quốc gia.
- Vai trò của Việt Nam: Thức đẩy sự kết nạp các nước Lào, Mi - an- ma và Cam- pu chia vào ASEAN, Cùng các nước mở rộng quan hệ hợp tác nội khối, khu vục và quốc tế,..
I. Mục tiêu và cơ chế hoạt động của ASEAN
Câu hỏi 1 SGK Địa Lí 11 Chân trời sáng tạo Bài 13 (trang 66): Dựa vào hình 12.4, hình 13.2 và thông tin trong bài, hãy:- Xác định trên bản đồ các quốc gia đã gia nhập ASEAN.
- Trình bày quá trình hình thành và phát triển của ASEAN.
- Trình bày các mục tiêu của ASEAN. So sánh mục tiêu giữa ASEAN và EU.
Trả lời:
* Hiện tại, ASEAN gồm có 10 quốc gia thành viên: Brunei, Campuchia, Lào, Indonesia, Malaysia, Myanmar, Philippines, Singapore, Thái Lan, Việt Nam.
* Quá trình hình thành và phát triển của ASEAN
+ Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) được thành lập vào ngày 8/8/1967 tại Băng Cốc (Thái Lan) với sự tham gia của 5 quốc gia thành viên ban đầu là: Inđônêxia, Malaixia, Philíppin, Xingapo và Thái Lan.
+ Năm 2021, ASEAN gồm 10 thành viên, các thành viên gia nhập sau này gồm: Brunây (1984), Việt Nam (1995), Lào và Mianma (1997), Campuchia (1999).
+ Ngày 22/11/2015, trong cuộc họp thượng đỉnh tại thủ đô Cuala Lămpơ (Malaixia), lãnh đạo các quốc gia ASEAN đã kí kết tuyên bố chung, chính thức thành lập Cộng đồng ASEAN.
+ Cộng đồng ASEAN đã chính thức trở thành một thực thể pháp lí vào ngày 31/12/2015.
* Mục tiêu của ASEAN
+ Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tiến bộ xã hội và phát triển văn hoá các nước thành viên, thu hệp khoảng cách phát triển.
+ Thúc đẩy hoà bình và ổn định khu vực, duy trì một khu vực không có vũ khí hạt nhân và vũ khí huỷ diệt hàng loạt.
+ Thúc đẩy hợp tác, tích cực và hỗ trợ lẫn nhau giữa các nước thành viên về vấn đề cùng quan tâm (kinh tế, văn hoá, xã hội, giáo dục, khoa học,…).
+ Duy trì hợp tác chặt chẽ cùng có lợi giữa ASEAN với các nước hoặc tổ chức quốc tế khác.
=> Mục tiêu chung là đoàn kết và hợp tác vì một ASEAN hoà bình, an ninh, ổn định, cùng phát triển.
* So sánh mục tiêu giữa ASEAN và EU:
- Giống nhau: thúc đẩy sự hợp tác giữa các quốc gia thành viên trên nhiều lĩnh vực, như: kinh tế, văn hóa, an ninh - quốc phòng,…
- Khác nhau:
+ EU: sự thống nhất, liên kết giữa các nước thành viên xuất phát từ lĩnh vực kinh tế, thương mại.
+ ASEAN: động cơ liên kết ban đầu của các nước là hợp tác về chính trị - an ninh (do chịu ảnh hưởng sâu sắc từ bối cảnh thế giới và khu vực lúc bấy giờ).
Câu hỏi 2 SGK Địa Lí 11 Chân trời sáng tạo Bài 13 (trang 67): Dựa vào thông tin trong bài, hãy trình bày cơ chế hoạt động của ASEAN.
Trả lời:
- Cơ chế của hoạt động ASEAN tuân theo các nguyên tắc bảo đảm được mục tiêu và được thể hiện qua hoạt động của các cơ quan ASEAN.
+ Cấp cao ASEAN: Là cơ quan hoạch định chính sách cao nhất của ASEAN.
+ Hội đồng điều phối ASEAN: Hội đồng bao gồm các Bộ trưởng ngoại giao ASEAN; điều phối việc thực hiện thỏa thuận và quyết định của hội nghị cấp cao.
+ Các cơ quan chuyên ngành cấp Bộ trưởng ASEAN: các cơ quan này thực hiện những thỏa thuận và quyết định của Cấp cao ASEAN trong phạm vi phụ trách.
II. Một số hợp tác trong ASEAN
Câu hỏi mục II SGK Địa Lí 11 Chân trời sáng tạo Bài 13 (trang 68): Dựa vào thông tin trong bài, hãy trình bày một số hợp tác về kinh tế, văn hoá trong ASEANTrả lời:
* Hợp tác về kinh tế
- Các cơ chế về phát triển kinh tế trong khối ASEAN rất đa dạng:
+ Thông qua các diễn đàn như diễn đàn kinh tế ASEAN
+ Thông qua các hiệp ước, hiệp định như Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).
+ Thông qua các cuộc hội nghị như Hội nghị Bộ trường Kinh tế ASEAN
+ Thông qua các chương trình, dự án như hợp tác giữa các nước thành viên về phát triển giao thông vận tải.
=> Ngoài hợp tác với các nước trong khối, ASEAN còn thực hiện hợp tác ngoại khối, như Diễn đàn Biển ASEAN mở rộng, Hiệp định khung về hợp tác kinh tế toàn diện ASEAN – Trung Quốc, Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện ASEAN – Nhật Bản, Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN – EU,…
* Hợp tác về văn hoá
- Các cơ chế về phát triển văn hoá trong khối ASEAN cũng rất đa dạng:
+ Thông qua các diễn đàn như Diễn đàn Văn hoá Thanh niên ASEAN
+ Thông qua các cuộc hội nghị như Hội nghị Bộ trưởng Văn hoá ASEAN, Hội nghị Hội đồng Cộng đồng Văn hoá – Xã hội ASEAN (ASCC)
+ Thông qua các dự án hợp tác như Dự án hợp tác văn hoá đa dân tộc ASEAN
+ Thông qua các chương trình, dự án như các chương trình, dự án hợp tác trong lĩnh vực bảo tồn, phát huy di sản văn hoá
+ Thông qua các hoạt động giao lưu văn hoá như Liên hoan Âm nhạc truyền thống các nước ASEAN, Liên hoan Phim ASEAN,…
=> Ngoài ra, ASEAN còn thực hiện hợp tác ngoại khối như Hội nghị ASEAN – Nhật Bản, ASEAN – Hàn Quốc ở cấp Bộ trưởng trong lĩnh vực văn hoá - nghệ thuật, Lễ hội Văn hoá ASEAN – EU
III. Thành tựu và thách thức của ASEAN
Câu hỏi mục III SGK Địa Lí 11 Chân trời sáng tạo Bài 13 (trang 69): Dựa vào thông tin cho bài này trình bày một số thành tựu và thách thức của ASEAN.Trả lời:
* Thành tựu của ASEAN:
- Về kinh tế:
+ ASEAN đã xây dựng được các cơ chế hợp tác, mở rộng hợp tác giữa các nước thành viên trong khối, cũng như giữa ASEAN với các nước ngoài khối.
+ Các nền kinh tế trong khu vực đã có sự liên kết, hợp tác đa ngành, đa lĩnh vực.
+ Trong giai đoạn 2000 - 2020, tổng GDP của khu vực tăng từ 614,7 tỉ USD lên 3083,3 tỉ USD, tăng trưởng GDP trung bình năm đạt 5,3%.
- Về xã hội:
+ Chất lượng cuộc sống của người dân được nâng cao. Một số nước có HDI ở mức rất cao, như Xingapo, Brunây, Malaixia, Thái Lan,...
+ Các vấn đề giáo dục, y tế cũng không ngừng được cải thiện. Năm 2021, số năm đi học trung bình của người dân từ 25 tuổi trở lên là 8,3 năm. Vấn đề việc làm cho người lao động từng bước được giải quyết.
- Về khai thác tài nguyên và môi trường: các nước thành viên đang chung tay giải quyết các vấn đề về quản lí tài nguyên nước, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và đa dạng sinh học, ô nhiễm môi trường biển, biến đổi khí hậu,...
- Về giữ vững chủ quyền và an ninh khu vực:
+ Các nước thành viên đã tạo dựng được môi trường hòa bình, ổn định trong khu vực.
+ Các nước cũng đã đạt được thoả thuận Tuyên bố về ứng xử của các Bên ở Biển Đông (DOC).
* Thách thức của ASEAN:
- Về kinh tế:
+ Có sự chênh lệch lớn về trình độ phát triển kinh tế giữa một số nước thành viên.
+ Quy mô nền kinh tế của từng nước trong ASEAN vẫn còn nhỏ, gây khó khăn trong cạnh tranh với các trung tâm kinh tế khác trên thế giới.
- Về đời sống xã hội:
+ Có sự chênh lệch đáng kể về thu nhập bình quân đầu người giữa các nước.
+ Tình trạng thất nghiệp, thiếu việc làm ở khu vực đô thị.
- Về khai thác tài nguyên và môi trường:
+ Việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên còn chưa hợp lí;
+ Tình trạng ô nhiễm môi trường còn xảy ra ở nhiều quốc gia.
- Việc giữ vững chủ quyền và an ninh khu vực, vấn đề giải quyết tranh chấp ở Biển Đông vẫn còn tồn tại.
IV. Việt Nam trong quá trình hộp nhập ASEAN
Câu hỏi mục IV SGK Địa Lí 11 Chân trời sáng tạo Bài 13 (trang 70): Dựa vào bảng 13 và thông tin trong bài, hãy:- Chứng minh Việt Nam có sự hợp tác đa dạng trong ASEAN.
- Trình bày vai trò của Việt Nam trong ASEAN.
Trả lời:
- Việt Nam có sự hợp tác đa dạng: năm 1995 Việt Nam chính thức ra nhập ASEAN. Việt Nam đã tham gia hợp tác tất cả các lĩnh vực của ASEAN như: kinh tế , văn hóa,...
- Vai trò của Việt Nam trong ASEAN mở rộng khối thúc đẩy sự kết nạp các nước mở rộng quan hệ hợp tác nội khối và quan hệ quốc tế, thúc đẩy sự hợp tác phát triển kinh tế, văn hóa,...
Luyện tập
Luyện tập 1 SGK Địa Lí 11 Chân trời sáng tạo Bài 13 (trang 71): Tại sao mục tiêu của ASEAN lại nhấn mạnh đến sự hòa bình, ổn định trong khu vực.Lời giải:
- Mục tiêu của ASEAN nhấn mạnh đến sự hòa bình, ổn định vì:
+ Trong lịch sử, các nước Đông Nam Á từng bị chiến tranh xâm lược, nên nd Đông Nam Á rất trân trọng giá trị của hòa bình.
+ Hòa bình, ổn định là xu thế phát triển chung của thế giới hiện nay.
+ Trong lịch sử cũng như ở thời điểm hiện tại, giữa một số nước Đông Nam Á vẫn tồn tại sự tranh chấp, phức tạp về chủ quyền lãnh thổ, lãnh hải,…
+ Đông Nam Á là nơi giao thoa của nhiều nền văn hóa lớn trên thế giới, các tôn giáo và phong tục tập quán đa đa dạng.
+ Các nước Đông Nam Á có nhiều dân tộc, một số dân tộc phân bố không theo biên giới quốc gia gây khó khăn trong quản lí, ổn định chính trị, xã hội.
Luyện tập 2 SGK Địa Lí 11 Chân trời sáng tạo Bài 13 (trang 71): Hãy hoàn thành thông tin về một số thành tựu và thách thức của ASEAN theo bảng sau:
Lời giải:
Vận dụng
Đề bài: Sưu tầm tài liệu và trình bày về cơ hội, thách thức của Việt Nam khi gia nhập Cộng đồng Kinh tế ASEANThông tin tham khảo:
- Cơ hội:
+ Nền kinh tế Việt Nam được hội nhập với nền kinh tế trong khu vực;
+ Tạo điều kiện để nền kinh tế nước ta thu hẹp khoảng cách phát triển với các nước trong khu vực;
+ Tiếp thu những thành tựu về khoa học kĩ thuật tiên tiến nhất của thế giới để phát triển kinh tế;
+ Có điều kiện để thu hút nguồn vốn đầu tư; tiếp thu, học hỏi trình độ quản lí của các nước trong khu vực;
+ Giao lưu về văn hóa, giáo dục, khoa học - kĩ thuật, y tế, thể thao với các nước trong khu vực.
- Thách thức:
+ Nếu không tận dụng cơ hội để phát triển thì nền kinh tế nước ta có nguy cơ tụt hậu với các nước trong khu vực.
+ Sự cạnh tranh quyết liệt giữa Việt Nam với các nước trong khu vực;
+ Hội nhập dễ bị “hòa tan”, đánh mất bản sắc và truyền thống của dân tộc.