Mở đầu
Mở đầu SGK Địa Lí 11 Chân trời sáng tạo Bài 15 (trang 74): Tây Nam Á là khu vực nằm ở ngã ba châu lục, tài nguyên dầu mỏ dồi dào, Khí hậu khô hạn và nhiều hoang mạc, một trong những cái nôi của nền văn minh cổ đại, có nhiều tôn giáo trên thế giới. Những đặc điểm tự nhiên và xã hội đó ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển kinh tế - xã hội của các nước trong khu vực?Trả lời:
- Với nguồn tài nguyên giàu có, lại có vị trí địa lí chiến lược quan trọng nên khu vực Tây Nam Á có điều kiện vô cùng thuận lợi để phát triển kinh tế, giao lưu qua lại giữa các nước. Tuy nhiên, đây cũng là nguyên nhân chủ yếu gây ra những tranh chấp gay gắt giữa các dân tộc trong và ngoài khu vực.
- Sự không ổn định về chính trị này là nguyên nhân chủ yếu kìm hãm sự phát triển kinh tế của Tây Nam Á.
I. Vị trí địa lí
Câu hỏi mục I SGK Địa Lí 11 Chân trời sáng tạo Bài 15 (trang 74): Dựa vào hình 15.1 và thông tin trong bài, hãy cho biết:- Những đặc điểm nổi bật về vị trí địa lí của Tây Nam Á.
- Đặc điểm vị trí địa lí có ảnh hưởng như thế nào đến phát triển kinh tế - xã hội của khu vực.
Trả lời:
* Vị trí địa lí:
+ Tây Nam Á nằm giữa các vĩ tuyến: khoảng từ 12°B - 42°B; kinh tuyến: 26°Đ - 73°Đ.
+ Tiếp giáp vịnh Péc-xích, biển Ả-Rập, Biển Đỏ, Địa Trung Hải, Biển Đen, biển Ca-xpi và khu vực Nam Á, Trung Á.
- Đặc điểm vị trí địa lí:
+ Tây Nam Á thuộc các đới khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt, được bao bọc bởi một số biển và vịnh biển.
+ Vị trí nằm trên đường giao thông quốc tế và giữa ba châu lục Á, Âu, Phi.
* Ảnh hưởng: Tây Nam Á có nhiều thuận lợi để giao thương với các nước, đẩy mạnh hoạt động kinh tế biển;có vị trí chiến lược về mặt chính trị trong khu vực và trên thế giới.
II. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên
Câu hỏi mục II SGK Địa Lí 11 Chân trời sáng tạo Bài 15 (trang 75): Dựa vào hình 15.1, hình 15.2 và thông tin trong bài, hãy cho biết đặc điểm về tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của khu vực Tây Nam Á. Đặc điểm này có ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế - xã hội như thế nào?
Trả lời:
- Tây Nam Á rộng trên 7 triệu km2, là một khu vực nhiều núi và cao nguyên.
+ Phía đông bắc có các dây núi cao chạy từ bờ Địa Trung Hải nối hệ thống An-pi với hệ thống Hi-ma-lay-a, bao quanh sơn nguyên Thổ Nhĩ Kì và sơn nguyên I-ran.
+ Phía tây nam là sơn nguyên A-rap chiếm gần toàn bộ diện tích của bán đảo A-rap. Ở giữa là đồng bằng Lưỡng Hà được phù sa của hai sông Ti-grơ và Ơ-phrát bồi đắp.
+ Khí hậu Tây Nam Á có khí hậu cận nhiệt và nhiệt đới lục địa, nóng về mùa hè và lạnh về mùa đông.
+ Nguồn tài nguyên quan trọng nhất của khu vực là dầu mỏ, trữ lượng rất lớn và phân bố chủ yếu ở đồng bằng Luỡng Hà, các đồng bằng của bán đảo A-rap và vùng vịnh Péc-xích. Những nước có nhiều dầu mỏ nhất là A-rập Xê-Út, I-ran. I-rắc, Cô-oét.
- Những đặc điểm này tạo thuận lợi cho người dân sản xuất nong nghiệp, phát triern công nghiệp, giao lưu và buôn bán với các nước trong khu vực.
III. Dân cư và xã hội
Câu hỏi 1 SGK Địa Lí 11 Chân trời sáng tạo Bài 15 (trang 77): Dựa vào hình 15.3, hình 15.4 và thông tin trong bài, hãy:- Trình bày đặc điểm dân cư của Tây Nam Á.
- Phân tích tác động của đặc điểm dân cư đến phát triển kinh tế - xã hội của khu vực.
Trả lời:
* Đặc điểm dân cư Tây Nam Á
- Dân số: 313 triệu người (năm 2005)
- Mật độ dân số trung bình khá thấp và phân bố không đều, tập trung chủ yếu ở vùng ven biển, đồng bằng Lưỡng Hà, nơi có nước ngọt
- Phần lớn dân cư là người Ả - Rập. Ngoài ra, còn các dân tộc khác như Thổ Nhĩ Kỳ, Ba Tư, Do Thái,…
- Tỉ lệ dân thành thị cao chiếm khoảng 80 - 90% dân số, nhất là ở I-xra-en, I-xta-bun, Tê-hê-ran,…
* Ảnh hưởng của đặc điểm dân cư đến phát triển kinh tế Tây Nam Á
- Hiện nay, dân cư Nam Á chủ yếu theo Ấn Độ giáo, Hồi giáo, Thiên chúa giáo, Phật giáo,…
- Tôn giáo ảnh hưởng lớn đến tình hình kinh tế - xã hội ở Tây Nam Á.
Câu hỏi 2 SGK Địa Lí 11 Chân trời sáng tạo Bài 15 (trang 78): Dựa vào hình 15.5 và thông tin trong bài, hãy phân tích ảnh hưởng của đặc điểm xã hội đến sự phát triển kinh tế xã hội của khu vực Tây Nam Á.
Trả lời:
- Nhiều quốc gia có GNI/người khá cao như: A-rập Xê-út, I-xra-en, Thổ Nhĩ Kỳ,…
- Chất lượng cuộc sống của người dân được cải thiện; tuy nhiên, có sự chênh lệch khá lớn giữa các quốc gia trong khu vực: I-xra-en, các Tiểu vương quốc A-rập Thống Nhất có chỉ số HDI rất cao (trên 0,9), trong khi HDI của Áp-ga-ni-xtan, Y-ê-men chưa đến 0,5 (năm 2020).
- Khu vực Tây Nam Á có bề dày về lịch sử và nền văn hóa phong phú, độc đáo:
+ Đồng bằng Lưỡng Hà là một trong những cái nôi của nền văn minh cổ đại. Đây cũng là nơi ra đời của nhiều tôn giáo lớn như Hồi giáo, Do Thái giáo, Thiên chúa giáo.
+ Với lịch sử lâu đời, nhiều nước trong khu vực đã từng có nhiều công trình giá trị vẫn còn được lưu giữ đến ngày nay. Nơi đây còn duy trì nhiều nghề thủ công truyền thống, các lễ hội và phong tục tập quán đặc sắc.
+ Các nước trong khu vực đã có nhiều di sản thế giới được UNESCO công nhận.
=> Đây là nguồn tài nguyên rất quan trọng để thúc đẩy du lịch ngày càng phát triển.
IV. Tình hình phát triển kinh tế
Câu hỏi mục IV SGK Địa Lí 11 Chân trời sáng tạo Bài 15 (trang 79): Dựa vào các hình, bảng số liệu và thông tin trong bài, hãy trình bày và giải thích tình hình phát triển kinh tế chung của khu vực Tây Nam Á.Trả lời:
- Khu vực Tây Nam Á CHIẾM 3,7% GDP của toàn thế giới. Giai đoạn 1965-1985 là giai đoạn phát triển kinh tế vượt bậc của khu vực Tây Nam Á. Giai đoạn 2010-2020 tăng trưởng kinh tế của khu vực thiếu ổn định.
- Kinh tế nhiều nước phụ thuộc vào khai thác, chế biến, xuất khẩu, dầu mỏ.
Luyện tập
Luyện tập 1: Hãy lựa chọn và trình bày ảnh hưởng của một điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên khu vực Tây Nam Á đối với sự phát triển kinh tế xã hội của khu vực.Lời giải:
Luyện tập 2: Xác định các trung tâm công nghiệp trong hình 15.8. Hãy kể tên các ngành công nghiệp ở ít nhất ba trung tâm công nghiệp
Lời giải:
- Trung tâm công nghiệp : Thỏ Nhĩ Kỳ, I -xra-en, Cô oét
- Một số ngành: Khai thác dầu mỏ, Than, sắt,...
Vận dụng
Đề bài: Hãy sưu tầm thông tin về một số di sản văn hóa thế giới được UNESCO công nhận tại khu vực Tây Nam Á.Thông tin tham khảo:
- Thành phố Baku được xây dựng trên một ngọn đồi cao kiểu nhà hát vòng tròn La Mã với ba lớp tường thành bao quanh, mặt nước biển ở dưới chân và gối đầu lên dãy núi Caucasus.
- Tất cả các công trình xây dựng trong thành cổ này đều có chức năng phòng thủ, là biểu tượng của lòng yêu nước và là niềm tự hào lớn lao của quốc gia. Những chữ viết trên vách đá ở Absheron và Gobustan, những văn bản trên đá của August Guy Octavi nói về các doanh trại mà Hoàng đế Pompeii và Lukul thời La Mã đã cho dựng nên để chiếm đóng vùng Caucasus thế kỷ I trước Công nguyên đã khẳng định Baku có lịch sử hơn 5.500 năm tuổi.
- Baku từng là thủ phủ của nước Shirvanshahs (thế kỷ XII), nước Safavid (thế kỷ XVI), đế chế Ottoman (thế kỷ XVII) và công quốc Baku (thế kỷ XVIII). Hàng loạt công trình độc đáo bao gồm cung điện, pháo đài, đền tháp, những tàn tích của các khu nhà trọ và phòng tắm hơi... tạo nên danh sách dài di sản từ thời trung cổ của Baku.
- Năm 2000, thành cổ Baku, cùng với cung điện Shirvanshahs và tháp Maiden đã trở thành địa điểm đầu tiên ở Azerbaijan được UNESCO xếp hạng Di sản thế giới. Điểm xuyết cho những công trình cổ là những con ngõ cong hẹp cùng những căn nhà có mái bằng hoặc mái vòm, cửa sổ nhỏ khiến du khách như lạc trôi về quá khứ.
- Baku vào thế kỷ XIX và thế kỷ XX là một trong những trung tâm sản xuất dầu chính của thế giới. Dầu mỏ là thế mạnh và cũng là nguồn kinh tế chủ yếu của thành cổ Baku. Nhiều tòa nhà lớn được xây dựng hoành tráng chứng tỏ sự giàu có của thành phố này.