1. Nhà Lê Sơ thành lập
- Tháng 4/1428, sau chiến thắng khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi lên ngôi, khôi phục quốc hiệu Đại Việt, thành lập nhà Lê Sơ, đóng đô Thăng Long.
- Tổ chức bộ máy chính quyền:
+ Hoàn thiện từ trung ương đến địa phương, đặc biệt dưới Lê Thánh Tông.
+ Hoàng đế nắm toàn quyền, kể cả chỉ huy quân đội.
+ Cả nước chia thành 13 Đạo thừa tuyên, dưới đạo có phủ, châu, xã.
+ Ba ti phụ trách các lĩnh vực: quân sự, luật pháp, hành chính.
- Luật pháp
+ Năm 1483, Lê Thánh Tông ban hành Quốc triều hình luật (Luật Hồng Đức).
+ Nội dung: Bảo vệ quyền lợi vua, chủ quyền quốc gia, khuyến khích sản xuất, bảo vệ quyền phụ nữ.
- Quân đội: Xây dựng quân đội mạnh, thực hiện chính sách “Ngụ binh ư nông”.
2. Tình hình kinh tế, xã hội
a. Kinh tế thời Lê sơ:
- Nông nghiệp:
+ Chính sách quân điền (chia ruộng đất công).
+ Cấm giết trâu, bò bừa bãi, cấm điều động dân phu vào mùa cấy gặt.
+ Đặt quan chuyên trách nông nghiệp (Khuyến nông sứ, Hà đê sứ).
- Thủ công nghiệp:
+ Thăng Long phát triển với 36 phố phường.
+ Làng nghề nổi tiếng: Gốm Chu Đậu, làm đồ sắt Vân Chàng, đồ đồng Đại Bái.
+ Triều đình lập Cục Bách Tác, chuyên đúc tiền, vũ khí, đóng thuyền.
- Thương nghiệp:
+ Giao thương quốc tế mở rộng, kiểm soát chặt chẽ cửa khẩu.
+ Xuất khẩu sành, sứ, vải, lụa, lâm sản quý.
- Xã hội
+ Tầng lớp quý tộc (vua, quan lại) có đặc quyền, đặc lợi.
+ Nông dân chiếm đa số, phải nộp thuế, lao dịch.
+ Thợ thủ công, thương nhân tăng, nhưng không được trọng dụng.
+ Nô tì giảm, do lệnh hạn chế buôn bán nô tì.
3. Tình hình văn hóa, giáo dục
- Tư tưởng, tôn giáo:
+ Nho giáo chiếm vị trí độc tôn
+ Phật giáo, Đạo giáo bị hạn chế.
- Giáo dục:
+ Đào tạo quan lại, thi tuyển theo sách Nho giáo.
+ Dựng lại Quốc Tử Giám, mở rộng trường học ở đạo, phủ.
+ Bia Tiến sĩ ghi danh người đỗ đạt tại Văn Miếu.
- Văn học:
+ Chữ Hán: Bình Ngô Đại Cáo (Nguyễn Trãi), Quỳnh uyển cửu ca (Lê Thánh Tông).
+ Chữ Nôm: Quốc âm thi tập (Nguyễn Trãi), Hồng Đức quốc âm thi tập (Lê Thánh Tông).
- Sử học: Đại Việt sử ký toàn thư (Ngô Sĩ Liên).
- Địa lý: Dư địa chí, Hồng Đức bản đồ.
- Y học: Bản thảo thực vật toát yếu (Phan Phu Tiên).
- Toán học: Đại thành toán pháp (Lương Thế Vinh), Lập thành toán pháp (Vũ Hữu).
- Nghệ thuật:
+ Nhã nhạc cung đình ra đời, quy định về nhạc khí và các bài biểu diễn.
+ Các loại hình nghệ thuật: chèo, tuồng,… rất phát triển
- Kiến trúc và điêu khắc:
+ Kiến trúc: nhiều công trình lăng tẩm, cung điện được xây dựng, tiêu biểu: Điện Lam Kinh, Điện Kính Thiên…
+ Điêu khắc: sử dụng chất liệu đá, trao chuốt, tỉ mỉ, khối hình hòa quyện trong không gian là phong cách thời Lê Sơ.
4. Một số danh nhân văn hóa tiêu biểu
- Nguyễn Trãi (1380 - 1442): Bình Ngô Đại Cáo, Quân trung từ mệnh tập, Dư địa chí.
- Lê Thánh Tông (1442 - 1497): Sáng lập Hội Tao Đàn, phát triển văn học cung đình.
- Lương Thế Vinh (1441 - 1496): Đại thành toán pháp, Hí phường phả lục.
- Ngô Sĩ Liên (TK XV): Biên soạn Đại Việt sử ký toàn thư.