I. Phương thức lây truyền và cách phòng, chống virus gây bệnh ở thực vật
- Có khoảng 1000 loại virus gây bệnh trên thực vật, gây thiệt hại lớn cho nông nghiệp.
- Phương thức lây truyền:
+ Qua vết thương (do côn trùng chích hút, nông cụ).
+ Qua cầu sinh chất và mạch dẫn trong cây.
+ Qua hạt, phấn hoa, côn trùng.
- Triệu chứng: Lá đốm vàng, xoăn, úa, thân còi cọc.
- Phòng chống:
+ Chọn giống sạch bệnh.
+ Tiêu diệt trung gian truyền bệnh.
+ Tạo giống cây kháng virus.
II. Phương thức lây truyền và cách phòng chống bệnh do virus gây ra trên người và động vật
1. Phương thức lây truyền
- Lây truyền dọc (từ mẹ sang con): HIV, viêm gan B.
- Lây truyền ngang:
+ Qua hô hấp (virus cúm, SARS-CoV-2).
+ Qua tiêu hóa (viêm gan A, bại liệt).
+ Qua vết trầy xước (viêm gan B, herpes, dại).
+ Qua tình dục (HIV, viêm gan B).
+ Qua vật trung gian (muỗi truyền sốt xuất huyết, chó mèo truyền bệnh dại).
+ Qua đường máu (HIV, viêm gan B).
2. Phòng, chống virus gây bệnh
- Phòng bệnh:
+ Giữ vệ sinh, tập luyện, ăn uống đầy đủ.
+ Khử trùng, tiêu diệt trung gian truyền bệnh.
+ Không dùng chung đồ cá nhân, bơm kim tiêm.
+ Hạn chế tiếp xúc với động vật hoang dã.
+ Khoanh vùng, tiêu hủy động vật bị bệnh.
+ Tiêm vaccine phòng bệnh.
3. Biến chủng của virus
- Virus RNA có nhiều biến chủng (vd: SARS-CoV-2 có Alpha, Beta, Gamma, Delta...).
- Nguyên nhân:
+ Tần số đột biến cao, do không có cơ chế sửa sai.
+ Tái tổ hợp virus từ nhiều nguồn.
+ Tác hại: Biến chủng mới lẩn tránh miễn dịch và kháng thuốc nhanh.
III. Ứng dụng virus
1. Trong y học và sản xuất chế phẩm sinh học
- Dùng virus làm vector chuyển gene để sản xuất vaccine, kháng thể (vd: vaccine phòng SARS-CoV-2).
2. Trong nông nghiệp và sản xuất thuốc trừ sâu sinh học
- Virus ký sinh côn trùng gây hại được dùng để diệt sâu bọ.
- Baculovirus giúp sản xuất thuốc trừ sâu sinh học.