Đọc hiểu
Câu hỏi SGK Ngữ văn 8 Cánh diều – Soạn bài Cảnh khuya (trang 47): Chú ý việc sử dụng từ ngữ, hình ảnh và biện pháp tu từ trong bài thơ.
Trả lời:
- Từ ngữ, hình ảnh: tiếng suối, tiếng hát, trăng, hoa, người, nước nhà.
- Nghệ thuật so sánh.
Câu hỏi
Câu hỏi 1 SGK Ngữ văn 8 Cánh diều – Soạn bài Cảnh khuya (trang 47): Xác định thể loại và các câu mang vần của bài Cảnh khuya. Nêu chủ đề của tác phẩm.
Trả lời:
– Thể loại: Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật
– Chủ đề tác phẩm: Bài thơ miêu tả cảnh trăng sáng ở chiến khu Việt Bắc trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, qua đó thể hiện tình cảm với thiên nhiên cũng như tấm lòng yêu nước sâu đậm của Bác.
Câu hỏi 2 SGK Ngữ văn 8 Cánh diều – Soạn bài Cảnh khuya (trang 47): Qua hai câu thơ đầu, cảnh khuya của núi rừng Việt Bắc hiện lên như thế nào? Cảnh khuya ấy thể hiện được điều gì trong tâm hồn nhà thơ?
Trả lời:
- Tiếng suối trong như tiếng hát xa
- Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
- Qua hai câu thơ đầu, cảnh khuya của núi rừng Việt Bắc hiện lên thơ mộng, hữu tình: có suối, có trăng, có hoa chốn non xanh nước biếc. Âm thanh tiếng suối được nhà thơ so sánh như tiếng hát xa. Cảnh được bắt đầu từ âm thanh của suối tiếng suối êm dịu từ xa vọng lại mơ hồ hư thực vừa thể hiện sự tĩnh mịch của cảnh. Tiếng suối nơi xa xa vẳng lại nghe những tiếng hát của người con gái đẹp hát trong rừng vọng ra.
=> Hai câu thơ vẽ lên một cảnh đêm khuya nơi chiến khu Việt Bắc trong một đêm trăng vô cùng thanh bình êm ả, gợi lên sự bình yên của cuộc sống, có âm thanh nhẹ nhàng, có ánh sáng huyền ảo vàng nhẹ nhàng. Qua đó thể hiện sự tinh tế của tác giả khi dùng tâm hồn của mình để lắng nghe, đồng điệu với tiếng suối rừng, tiếng nhạc rừng để thể hiện tình yêu thiên nhiên.
Câu hỏi 3 SGK Ngữ văn 8 Cánh diều – Soạn bài Cảnh khuya (trang 47): Phân tích hai câu thơ cuối bài. Qua đó, em hiểu thêm được gì về con người tác giả?
Trả lời:
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà
Hai câu thơ cuối trong bài cảnh khuya là sự hòa quyện của người và cảnh sự say đắm đến mê mẩn của tác giả với cảnh đêm khuya. Có thể nói một trong những lí do khiến “người chưa ngủ” ấy chính là vì cảnh thiên nhiên quá đẹp. Không gian và thời gian tĩnh lặng ấy thống nhất hòa hợp làm nên cho tâm trạng và cảm xúc trong con người của Bác. Tác giả đã thể hiện sự rung động, niềm say mê trước vẻ đẹp của đêm trăng giữa núi rừng Việt Bắc. Người thao thức chưa ngủ đâu chỉ vì cảnh đẹp đêm trăng mà cơ bản là do người nghĩ cho vận mệnh của dân tộc. Nhưng cũng chính vì thao thức tới canh khuya để lo nghĩ việc nước mà Người đã thưởng thức được những cảnh đẹp tuyệt diệu của núi rừng. Bằng việc lặp lại của từ “chưa ngủ” ở cuối câu thứ ba và đầu câu thứ tư là một bản lề mở ra hai phía của tâm trạng trong một con người Hồ Chí Minh thể hiện nỗi trăn trở của người. Vì lo cho nước cho dân, cho sự nghiệp dân tộc mà Bác đã bao đêm thao thức không ngủ.
Ý nghĩa hiện lên ở hai câu thơ cuối chính là tâm trạng lo âu, lo lắng, trăn trở của Bác vì dân vì nước. Đồng thời bộc lộ vẻ đẹp và chiều sâu tâm hồn của tác giả, vị lãnh tụ cách mạng vĩ đại của dân tộc. Qua đó chúng ta thấy được tấm lòng yêu nước, thương dân vô cùng của một vị lãnh tụ tài đức.
Câu hỏi 4 SGK Ngữ văn 8 Cánh diều – Soạn bài Cảnh khuya (trang 48): Tìm biện pháp tu từ so sánh trong bài thơ. Nêu tác dụng miêu tả và biểu cảm của biện pháp tu từ đó.
Trả lời:
– Biện pháp tu từ so sánh: “Tiếng suối trong như tiếng hát xa”
+ Tiếng suối như tiếng hát có tác dụng khắc họa âm thanh tiếng suối trong đêm khuya, gợi không gian tĩnh lặng; cách so sánh hiện đại mà độc đáo khiến cảnh rừng khuya không lạnh lẽo mà trở nên có sức sống và ấm áp tình người.
=> Tác dụng: Cách so sánh này khiến cho âm thanh tiếng suối trở nên có âm điệu hơn và tình cảm hơn, giúp người đọc cảm nhận được bức tranh thiên nhiên đẹp, giàu chất họa, chất nhạc và ấm áp tình người. Đồng thời ta còn rung động trước vẻ đẹp tâm hồn của Bác: sự hòa quyện giữa tình yêu thiên nhiên và lòng yêu nước, phong thái ung dung, lạc quan của Người.
Câu hỏi 5 SGK Ngữ văn 8 Cánh diều – Soạn bài Cảnh khuya (trang 48): Viết một đoạn văn (khoảng 6 – 8 dòng) nêu cảm nghĩ của em về lí do Bác Hồ không ngủ được thể hiện trong bài thơ Cảnh khuya.
Trả lời:
“Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”
- Hai câu thơ trên đã lý giải nguyên nhân vì sao Bác lại chưa ngủ. Bác không ngủ vì “lo nỗi nước nhà”, lo cho cuộc sống của nhân dân, lo cho sự nghiệp cách mạng của đất nước. Nỗi lo ấy làm cho trái tim Bác luôn thổn thức nhiều đêm. Hình ảnh sao vàng chính là tự do độc lập, nhân dân được hưởng cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Thông qua hai câu thơ ta thấy được một tấm lòng yêu nước, một tâm hồn nghệ sĩ thanh cao lồng trong cốt cách người chiến sĩ cộng sản kiên trung.