I. KHÁI QUÁT
- Vị trí địa lý: Không giáp biển, tiếp giáp Đông Nam Bộ, Bắc Trung Bộ, Duyên hải Nam Trung Bộ, Lào và Campuchia. Có vị trí chiến lược quan trọng về kinh tế, an ninh quốc phòng, thuận lợi trong giao lưu kinh tế và văn hóa.
- Phạm vi lãnh thổ: Gồm 5 tỉnh, diện tích khoảng 54,4 nghìn km².
- Dân số: Năm 2021 trên 6 triệu người, mật độ trung bình 111 người/km², tỷ lệ dân thành thị thấp.
II. CÁC THẾ MẠNH VÀ HẠN CHẾ ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN CÁC NGÀNH KINH TẾ
- Thế mạnh
+ Điều kiện tự nhiên: Cao nguyên rộng, đất đỏ bazan màu mỡ thích hợp trồng cây công nghiệp. Khí hậu cận xích đạo phân hóa theo mùa, hệ thống sông lớn có tiềm năng phát triển thủy điện.
+ Tài nguyên: Rừng diện tích lớn, nhiều loại gỗ quý; khoáng sản trữ lượng lớn, đặc biệt là bô-xit (chiếm hơn 90% cả nước).
+ Điều kiện kinh tế - xã hội: Lao động dồi dào, tỷ lệ đào tạo tăng. Cơ sở hạ tầng, công nghệ ngày càng phát triển, tài nguyên du lịch phong phú, đặc biệt là văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên.
- Hạn chế
+ Khí hậu: Mùa khô kéo dài gây khó khăn cho thủy lợi và sản xuất nông nghiệp.
+ Tài nguyên rừng: Bị suy giảm, ảnh hưởng đến môi trường.
+ Cơ sở hạ tầng: Giao thông, y tế, giáo dục còn hạn chế.
III. SỰ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ CÁC NGÀNH KINH TẾ
- Cây công nghiệp lâu năm
+ Cà phê: Sản phẩm chủ lực, diện tích và sản lượng dẫn đầu cả nước, đóng góp lớn vào xuất khẩu.
+ Hồ tiêu: Chiếm 2/3 diện tích cả nước, sản lượng lớn.
+ Cao su: Diện tích lớn thứ hai cả nước, năng suất tăng nhờ áp dụng kỹ thuật mới.
+ Điều: Đứng thứ hai cả nước về diện tích.
+ Chè: Sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, mang lại hiệu quả cao.
- Lâm nghiệp và bảo vệ rừng
+ Khai thác gỗ từ rừng trồng tăng lên, diện tích rừng trồng lớn.
+ Thực hiện chính sách giao đất, giao rừng, bảo vệ diện tích rừng tự nhiên.
+ Phát triển lâm nghiệp giúp bảo vệ môi trường và hạn chế thiên tai.
- Thủy điện
+ Khai thác sớm, tập trung trên các sông lớn như Sê San, Srê Pôk, Đồng Nai.
+ Hệ thống nhà máy thủy điện lớn, sản lượng điện chiếm hơn 10% cả nước.
+ Đóng vai trò quan trọng trong kinh tế, cung cấp nước, phát triển du lịch.
- Khai thác bô-xit
+ Khai thác tại Lâm Đồng và Đắk Nông, sản lượng bô-xit lớn.
+ Mở ra hướng phát triển công nghiệp nhôm, đóng góp vào ngân sách địa phương.
+ Cần đảm bảo khai thác bền vững, bảo vệ môi trường.
- Du lịch
+ Phát triển nhanh, chủ yếu du lịch sinh thái, văn hóa, nghỉ dưỡng.
+ Các điểm du lịch nổi tiếng: Đà Lạt, Yok Đôn, Buôn Đôn, Măng Đen, I-a-ly.
+ Doanh thu du lịch chiếm hơn 3% cả nước năm 2021.
IV. Ý NGHĨA CỦA PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI ĐỐI VỚI AN NINH QUỐC PHÒNG
- Tạo tiềm lực kinh tế, duy trì môi trường hòa bình, ổn định, nâng cao vị thế chiến lược của Tây Nguyên trong hợp tác khu vực.
- Củng cố an ninh quốc phòng, đảm bảo chủ quyền biên giới quốc gia, đặc biệt khi Tây Nguyên giáp Lào và Campuchia.
- Khai thác văn hóa bản địa, bảo tồn các giá trị truyền thống, ổn định đời sống dân cư, góp phần vào sự phát triển bền vững.