1. Bối cảnh lịch sử
- Thế giới:
+ Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, chủ nghĩa xã hội trở thành hệ thống.
+ Phong trào giải phóng dân tộc và đấu tranh vì hòa bình, dân chủ phát triển mạnh.
+ Quan hệ quốc tế dần bị ảnh hưởng bởi Chiến tranh lạnh.
- Trong nước:
+ Sau Cách mạng tháng Tám 1945, Việt Nam bước vào kỷ nguyên độc lập.
+ Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa bị các thế lực đế quốc và phản động chống phá, xâm lược.
2. Diễn biến chính
a) Kháng chiến chống thực dân Pháp trở lại xâm lược Nam Bộ (1945)
- Bối cảnh:
+ Ngày 2/9/1945, khi nhân dân Sài Gòn - Chợ Lớn tổ chức mít tinh chào mừng ngày Độc lập, quân Pháp nổ súng vào dân thường.
+ Đêm 22-23/9/1945, quân Pháp tấn công trụ sở chính quyền Nam Bộ, mở đầu cuộc chiến tranh xâm lược lần thứ hai.
- Diễn biến:
+ Nhân dân Nam Bộ đứng lên chống Pháp bằng nhiều hình thức.
+ Hàng vạn thanh niên gia nhập quân đội, tham gia chiến đấu.
- Ý nghĩa:
+ Đánh bại kế hoạch "đánh nhanh, thắng nhanh" của Pháp, buộc chúng giam chân nhiều tháng.
+ Tạo điều kiện để cả nước chuẩn bị cho cuộc kháng chiến lâu dài.
b) Những năm đầu của kháng chiến toàn quốc chống Pháp (1946-1950)
- 1946: Pháp liên tục gây hấn tại Hải Phòng, Lạng Sơn, Đà Nẵng, Hà Nội.
- 18-19/12/1946: Ban Thường vụ Trung ương Đảng quyết định phát động kháng chiến toàn quốc.
- 1947: Chiến dịch Việt Bắc làm phá sản kế hoạch "đánh nhanh, thắng nhanh" của Pháp.
- 1950: Chiến dịch Biên giới mở đường cho quân ta giành thế chủ động.
c) Bước phát triển mới của cuộc kháng chiến (1951-1953)
- 1951: Đảng Cộng sản Đông Dương công khai hoạt động với tên Đảng Lao động Việt Nam.
- 1951-1953: Các chiến dịch Hòa Bình, Tây Bắc, Thượng Lào giành nhiều thắng lợi.
d) Cuộc kháng chiến kết thúc (1953-1954)
- 1953: Pháp đề ra kế hoạch Na-va nhằm giành thắng lợi quyết định.
- 1953-1954: Bộ đội chủ lực Việt Nam mở nhiều chiến dịch, làm phá sản bước đầu kế hoạch Na-va.
- 13/3 - 7/5/1954: Trải qua 3 đợt tiến công, quân ta tiêu diệt cứ điểm Điện Biên Phủ.
- 7/5/1954: Tướng Đờ Ca-xtơ-ri cùng toàn bộ Bộ Tham mưu Pháp đầu hàng.
3. Nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp
a) Nguyên nhân thắng lợi
- Đảng Lao động Việt Nam lãnh đạo đúng đắn, linh hoạt.
- Nhân dân Việt Nam kiên cường, đoàn kết.
- Hậu phương vững chắc, chính quyền dân chủ được củng cố.
- Sự giúp đỡ của Trung Quốc, Liên Xô và nhân dân thế giới.
b) Ý nghĩa lịch sử
- Đối với Việt Nam:
+ Chấm dứt ách thống trị gần một thế kỷ của thực dân Pháp.
+ Miền Bắc hoàn toàn giải phóng, tạo điều kiện giải phóng miền Nam.
- Đối với thế giới:
+ Đánh bại chủ nghĩa thực dân cũ, cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc.
+ Làm suy yếu chủ nghĩa đế quốc sau Chiến tranh thế giới thứ hai.