1. Bối cảnh lịch sử
- Tình hình thế giới (1945):
+ Phát xít Đức đầu hàng (5/1945).
+ Hội nghị Pốt-xđam (7-8/1945) quyết định quân Đồng minh giải giáp quân Nhật ở Đông Dương.
+ Nhật Bản đầu hàng (15/8/1945).
- Tình hình Việt Nam:
+ Quân Nhật suy yếu, chính phủ Trần Trọng Kim rối loạn.
+ Quân Đồng minh chưa vào Đông Dương.
+ Cách mạng chuẩn bị sẵn sàng, thời cơ đã chín muồi.
* Chủ trương của Đảng:
+ 13/8/1945: Tổng bộ Việt Minh phát động Tổng khởi nghĩa.
+ 16-17/8: Đại hội Quốc dân tại Tân Trào quyết định thành lập Ủy ban Dân tộc Giải phóng do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.
2. Diễn biến chính của Cách mạng tháng Tám năm 1945
- Đến giữa tháng 8/1945, khí thế cách mạng đã sục sôi trong cả nước.
- Từ ngày 14/8/1945, tại nhiều nơi, cấp bộ Đảng, Việt Minh đã căn cứ tình hình cụ thể của địa phương và vận dụng chỉ thị: “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, để phát động nhân dân khởi nghĩa.
- Chiều 16/8/1945, theo lệnh của Ủy ban khởi nghĩa, một đơn vị giải phóng quân do Võ Nguyên Giáp chỉ huy, từ Tân Trào về thị xã Thái Nguyên, mở đầu cuộc Tổng khởi nghĩa.
- Ngày 18/8/ 1945, Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam giành chính quyền sớm nhất.
- Tối 19/8/1945 khởi nghĩa thắng lợi ở Hà Nội.
- Ngày 23/8/1945, nhân dân Huế giành được chính quyền.
- Ngày 25/8/1945, khởi nghĩa giành thắng lợi tại Sài Gòn.
- Ngày 28/8/1945, khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi trong cả nước (trừ một số thị xã do quân Trung Hoa Dân quốc chiếm đóng từ trước).
- Ngày 30/8/1945, vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị. Chế độ phong kiến Việt Nam hoàn toàn sụp đổ.
3. Nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa và bài học kinh nghiệm của Cách mạng tháng Tám năm 1945
a) Nguyên nhân thắng lợi
- Chủ quan: Đường lối đúng đắn, vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, truyền thống yêu nước và đoàn kết dân tộc, quá trình chuẩn bị lâu dài.
- Khách quan: Thắng lợi của Liên Xô và Đồng minh trong cuộc chiến chống phát xít.
b) Ý nghĩa lịch sử
- Trong nước:
+ Chấm dứt 80 năm đô hộ của thực dân Pháp, 5 năm cai trị của Nhật, hơn 1000 năm phong kiến.
+ Mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do; nhân dân làm chủ đất nước.
- Quốc tế:
+ Góp phần vào chiến thắng chủ nghĩa phát xít trong Thế chiến II.
+ Cổ vũ phong trào đấu tranh giành độc lập trên thế giới.
c) Bài học kinh nghiệm
+ Sự lãnh đạo của Đảng: Đường lối đúng đắn, sáng tạo, linh hoạt.
+ Đoàn kết dân tộc: Tổ chức lực lượng rộng rãi để phát huy sức mạnh toàn dân.
+ Nắm bắt thời cơ: Hành động nhanh chóng để đưa cách mạng đến thắng lợi.