1. Khái niệm đất và vỏ phong hoá
Câu hỏi: Dựa vào hình 14.1 và thông tin trong mục 1, hãy:
- Trình bày khái niệm về đất.
- Nêu sự khác nhau giữa lớp vỏ phong hoá và đất.
Trả lời:
- Đất là lớp vật chất mỏng bao phủ bề mặt các lục địa và đảo, được tạo thành do quá trình phong hóa các loại đá.
- Sự khác nhau giữa lớp vỏ phong hoá và đất:
+ Vỏ phong hoá là sản phẩm phong hoá của đá gốc, phần trên cùng của vỏ Trái Đất, chịu ảnh hưởng của nhiều yêu tô bên ngoài, có cấu trúc phân tầng theo chiều thăng đứng.
+ Đất là lớp vật chất mỏng bao phủ bề mặt các lục địa và đảo, được tạo thành do quá trình phong hoá các loại đá.
2. Các nhân tố hình thành đất
Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 14.2 trong mục 2, hãy trình bày các nhân tố hình thành đất.
Trả lời:
Các nhân tố hình thành đất (5 nhân tố):
- Đá mẹ: Đặc tính của đá mẹ (màu sắc, cấu tạo, thành phần khoáng) tác động đến tính chất lí, hóa của đất.
- Khí hậu có vai trò rất quan trọng trong quá trình hình thành đất, tác động đến sự phát triển của các nhân tố khác như đá mẹ, địa hình, sinh vật. Hai yếu tố nhiệt độ và lượng mưa của khí hậu có tác động mạnh nhất đến quá trình phong hoá đá và hình thành đất.
- Sinh vật
+ Thực vât: Cung cấp vật chất hữu cơ, rễ phá hủy đá.
+ Vi sinh vật: Phân giải xác súc vật tạo mùn.
+ Động vật: sống trong đất là biến đổi tính chất đất (giun, kiến mối).
- Địa hình: Tác động chủ yếu đến sự phân bố nhiệt độ, độ ẩm và tích tụ vật liệu => Ảnh hưởng đến sự màu mỡ và độ dày tầng đất.
- Thời gian
+ Khái niệm: Tuổi đất chính là thời gian hình thành đất.
+ Vai trò: Tuổi của đất là nhân tố biểu thị thời gian tác động của các yếu tố hình thành đất dài hay ngắn, còn thể hiện cường độ của các quá trình tác động đó.
+ Các vùng tuổi đất:
* Vùng nhiệt đới, cận nhiệt: đất nhiều tuổi.
* Vùng ôn đới, cực: đất ít tuổi.
- Con người không tham gia vào quá trình hình thành đất tự nhiên nhưng lại có vai trò rất quan trọng làm biến đổi đất, tạo ra một số loại đất có tính chất bị biến đổi, như đất trồng lúa nước, đất bạc màu, đất xói mòn trơ sỏi đá.
Luyện tập
Câu 1: Vẽ sơ đồ thể hiện các nhân tố hình thành đất.
Trả lời:
Câu 2: Tại sao trên Trái Đất có nhiều loại đất khác nhau?
Trả lời:
Trên Trái Đất có nhiều loại đất khác nhau vì tùy vào điều kiện hình thành => tác động của các nhân tố hình thành đất (đá mẹ, khí hậu, địa hình, sinh vật và thời gian) mạnh/yếu không giống nhau.
Vận dụng
Câu hỏi: Tìm hiểu về một số biện pháp để tăng độ phì, chống ô nhiễm, thoái hóa đất.
Trả lời:
Một số biện pháp để tăng độ phì, chống ô nhiễm, thoái hoá đất:
- Bảo vệ và trồng rừng
- Tưới tiêu hợp lý
- Trồng cây che phủ, tăng mật độ cây xanh, trồng và bảo vệ rừng nhằm tăng nguồn nước ngầm, chống xói mòn đất.
- Giữ gìn vệ sinh môi trường
- Bổ sung các chất hữu cơ cho đất (bón phân xanh, phân chuồng, phân ủ, rơm rạ,…).