Mở đầu SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 15 (trang 64): Bức tranh bên miêu tả cảnh tàu hơi nước của Anh tấn công và phá huỷ thuyền buồm của Trung Quốc tại Xuyên Tỵ, Quảng Châu vào năm 1840. Sự kiện đó không chỉ mở đầu cho cuộc Chiến tranh thuốc phiện mà còn mở đầu cho quá trình các cường quốc phương Tây xâm lược Trung Quốc. Vậy quá trình đó diễn ra như thế nào? Phong trào cách mạng nổi bật của nhân dân Trung Quốc trong thời kì này là gì?
Trả lời:
- Quá trình các nước đế quốc xâm lược Trung Quốc:
+ Từ năm 1840 - 1842, Anh gây chiến với Trung Quốc (thường gọi là Chiến tranh thuốc phiện). Bị thất bại, triều đình nhà Thanh buộc phải kí với Anh bản Hiệp ước Nam Kinh.
+ Tiếp sau Anh, các nước đế quốc khác đẩy mạnh xâu xé Trung Quốc.
+ Năm 1901, sau khi kí Hiệp ước Tân Sửu với các nước đế quốc, Trung Quốc trở thành một nước phong kiến, nửa thuộc địa.
- Phong trào cách mạng nổi bật của nhân dân Trung Quốc trong thời kì này là: Cách mạng Tân Hợi (năm 1911)
1. Quá trình xâm lược Trung Quốc của các nước đế quốc
Câu hỏi mục 1 SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 15 (trang 64): Quá trình xâm lược Trung Quốc của các nước đế quốc đã diễn ra như thế nào?
Trả lời:
Là một quốc gia có tiềm năng về nguyên liệu và thị trường rộng lớn.
=> Vào thế kỉ XIX, Trung quốc trở thành đối tượng xâm lược của các nước đế quốc.
- Mở đầu tiên là Anh, lấy cớ triều đình nhà Thanh cấm buôn bán thuốc phiện, Anh gây chiến với Trung Quốc, thường gọi là chiến tranh thuốc phiện (1840 – 1842).
=> Triều đình nhà Thanh thất bại, kí Hiệp ước Nam Kinh với Anh.
- Sau Anh, các nước đế quốc khác tiếp tục kí với Trung Quốc nhiều hiệp ước, từng bước xác lập vùng ảnh hưởng, kiểm soát hoàn toàn về thương mại ở Trung Quốc.
+ Anh chiếm vùng châu thổ sông Trường Giang
+ Đức chiếm đóng Sơn Đông
+ Pháp chiếm đóng Vân Nam
+ Nga và Nhật chiếm đóng Đông Bắc Trung Quốc.
2. Cách mạng Tân Hợi (1911)
Câu hỏi mục 2 SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 15 (trang 65): Trình bày những nét chính về diễn biến, kết quả, ý nghĩa của Cách mạng Tân Hợi.
Trả lời:
- Diễn biến:
+ Ngày 10/10/1911, cách mạng bùng nổ và thắng lợi ở Vũ Xương. Sau đó nhanh chóng lan rộng ra các tỉnh miền Nam và miền Trung Trung Quốc.
+ Tháng 12/1911, Tôn Trung Sơn được bầu làm Đại Tổng thống lâm thời của Trung Hoa Dân quốc.
+ Ngày 12/2/1912, Hoàng đế Phổ Nghi thoái vị. Nền quân chủ chuyên chế sụp đổ
+ Tháng 2/1912, Tôn Trung Sơn từ chức. Quyền Tổng thống thuộc về Viên Thế Khải. Cách mạng kết thúc.
- Kết quả: Chính quyền nhà Thanh bị lật đổ.
- Ý nghĩa
+ Cách mạng Tân Hợi 1911 là cuộc cách mạng dân chủ tư sản.
+ Cách mạng đã chấm dứt chế độ quân chủ chuyên chế, lật đổ triều đại Mãn Thanh, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển.
+ Ngoài ra cách mạng cũng mang đến quyền tự do bình đẳng cho nhân dân Trung Quốc.
+ Đối với các nước trên thế giới thì Cách mạng Tân Hợi 1911 thắng lợi đã cổ vũ tinh thần đấu tranh đòi quyền dân chủ cho nhân dân thế giới.
Luyện tập
Câu hỏi Luyện tập SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 15 (trang 65): Kết quả quan trọng nhất mà cuộc Cách mạng Tân Hợi đạt được là gì? Kết quả của cuộc Cách mạng Tân Hợi (1911) có đáp ứng các nội dung của chủ nghĩa Tam dân không?
Trả lời:
- Kết quả quan trọng nhất của Cách mạng Tân Hợi là: lật đổ chính quyền phong kiến Mãn Thanh, chấm dứt sự tồn tại của chế độ quân chủ chuyên chế ở Trung Quốc; thiết lập nên nhà nước Trung Hoa Dân quốc.
- Kết quả này không đáp ứng được đầy đủ các nội dung của chủ nghĩa tam dân. Vì: nội dung của chủ nghĩa tam dân là: “Dân tộc độc lập, dân quyền tự do, dân sinh hạnh phúc”. Tuy nhiên, trong quá trình diễn ra cách mạng, các nhà lãnh đạo đã không xác định rõ mục tiêu chống lại các nước đế quốc xâm lược. Do đó, sau khi cách mạng kết thúc, Trung Quốc vẫn lệ thuộc vào các nước phương Tây.
Vận dụng
Câu hỏi Vận dụng SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 15 (trang 65): Nội dung nào của tư tưởng Tam dân vẫn còn giá trị đối với xã hội hiện nay? Tại sao?
Trả lời:
Nội dung tư tưởng Tam dân: “Dân tộc độc lập, dân quyền tự do, dân sinh hạnh phúc” của Tôn Trung Sơn vẫn còn giá trị đối với xã hội hiện nay vì:
- Tư tưởng Hồ Chí Minh là kim chỉ nam cho mọi hành động của Đảng mà tư tưởng Hồ Chí Minh đã kế thừa và phát triển nhiều nội dung tư tưởng của Tôn Trung Sơn.
- Mục tiêu nước ta hiện nay là dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh.
- Dân tộc, dân quyền, dân sinh là vấn đề cốt lõi, không bao giờ cũ trong xã hội.