Mở đầu SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 17 (trang 68): Bắt đầu từ những thương điểm do công ty Đông Ấn Anh lập ra vào đầu thế kỉ XVII, nước Anh dần dần thôn tính và biến Ấn Độ thành thuộc địa có giá trị của họ. Từ năm 1858, Ấn Độ đặt dưới sự cai trị trực tiếp của Chính phủ Vương quốc Anh. Trong khoảng thời gian cuối thế kỉ XIX, tình hình kinh tế, chính trị, xã hội của Ấn Độ có những nét gì nổi bật?
Trả lời:
- Tình hình kinh tế:
+ Thực dân Anh thực hiện chính sách khai thác thuộc địa nhằm biến Ấn Độ thành nguồn cung cấp nguyên liệu cho sản xuất công nghiệp tại Anh.
+ Chính sách vơ vét, bóc lột của thực dân Anh đã dẫn đến tình trạng thiếu hụt lương thực. Nạn đói xảy ra trong suốt nửa sau thế kỉ XIX.
- Tình hình chính trị:
+ Chính phủ Anh nắm quyền cai trị trực tiếp Ấn Độ
+ Mua chuộc tầng lớp phong kiến bản xứ để tạo chỗ dựa vững chắc cho nền thống trị.
- Tình hình xã hội:
+ Chính quyền thực dân Anh tìm cách khơi sâu mâu thuẫn chủng tộc, đẳng cấp trong xã hội Ấn Độ.
+ Đời sống nhân dân khổ cực
+ Mâu thuẫn giữa nhân dân Ấn Độ với chính quyền thực dân Anh ngày càng sâu sắc, nhiều phong trào đấu tranh của nhân dân Ấn Độ đã nổ ra.
1. Tình hình kinh tế
Câu hỏi SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 17 (trang 68): Trình bày những nét chính về tình hình kinh tế Ấn Độ nửa sau thế kỉ XIX. Tình hình kinh tế đó đã gây ra hậu quả trực tiếp nào cho nhân dân Ấn Độ?
Trả lời:
* Về kinh tế:
- Thực dân Anh mở rộng công cuộc khai thác Ấn Độ với quy mô rộng lớn.
- Ra sức vơ vét các nguồn nguyên liệu và bóc lột công nhân rẻ mạt để thu lợi nhuận. Ấn Độ trở thành thuộc địa quan trọng nhất nền công nghiệp Anh cung cấp ngày càng nhiều lương thực, nguyên liệu cho chính quốc.
=> Hậu quả:
- Kinh tế giảm sút, bần cùng.
- Đời sống nhân dân cực khổ.
2. Tình hình chính trị, xã hội
Câu hỏi 1 SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 17 (trang 68): Nêu những nét chính về tình hình chính trị, xã hội của Ấn Độ cuối thế kỉ XIX
Trả lời:
* Những nét chính về tình hình chính trị, xã hội của Ấn Độ cuối thế kỉ XIX.
- Chính phủ Anh nắm quyền cai trị trực tiếp Ấn Độ.
- Thực dân Anh đã thực hiện chính sách chia để trị
- Anh mua chuộc tầng lớp có thế lực trong giai cấp phong kiến bản xứ, hợp pháp hóa chế độ đẳng cấp, biến quý tộc phong kiến bản xứ thành tay sai.
- Anh còn tìm cách khơi sâu sự cách biệt về chủng tộc, tôn giáo và đẳng cấp trong xã hội để dễ bề cai trị.
=> Bùng lên làn sóng đấu tranh của nhân dân Ấn Độ dưới nhiều hình thức khác nhau.
+ 10/05/1857: khởi nghĩa Xi-pay bùng nổ và lan rộng khắp miền Bắc và miền Trung Ấn Độ.
+ 1875 - 1885: nhiều cuộc đấu tranh của công nhân và nông dân Ấn Độ liên tục diễn ra.
+ 1885: Giai cấp tư sản Ấn Độ thành lập Đảng Quốc dan Đại hội (Đảng Quốc đại)
- Đầu thế kỉ XX, các cuộc đấu tranh vẫn tiếp tục diễn ra, điển hình là cuộc nổi dậy của công nhân Bom-bay năm 1908.
Câu hỏi 2 SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 17 (trang 68): Em có nhận xét gì về phương pháp và mục tiêu đấu tranh của Đảng Quốc Đại?
Trả lời:
- Tuy phương pháp và mục tiêu đấu tranh của giai cấp tư sản Ấn Độ chưa thể hiện rõ thái độ triệt để trong đấu tranh chống thực dân Anh, nhưng những hoạt động của Đảng Quốc đại trong giai đoạn này cũng có tác dụng nhất định trong việc nâng cao ý thức dân tộc của nhân dân Ấn Độ.
- Mặt khác, việc lựa chọn phương pháp đấu tranh ôn hòa cũng phần nào phù hợp với điều kiện lịch sử cụ thể của Ấn Độ, vì:
+ Ấn Độ là quốc gia có sự hiện diện và phát triển của nhiều tôn giáo, đặc điểm chung nhất giữa các tôn giáo là đều hướng con người tới cái thiện và đề cao lòng nhân ái.
+ Ấn Độ là thuộc địa lớn nhất và quan trọng nhất của thực dân Anh. Do đó, thực dân Anh luôn tìm cách duy trì một nền thống trị cứng rắn, chặt chẽ ở Ấn Độ. Dưới ách cai trị hà khắc, quản lí chặt chẽ của Anh, nhân dân Ấn Độ gặp nhiều khó khăn trong việc xây dựng lực lượng vũ trang. Nếu lựa chọn con đường đấu tranh vũ trang, có thể sẽ gây ra nhiều mất mát, tổn thất, hi sinh.
Luyện tập
Câu hỏi Luyện tập SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 17 (trang 69): Vẽ sơ đồ tư duy các nội dung chính về tình hình kinh tế, chính trị, xã hội Ấn Độ nửa sau thế kỉ XIX.
Trả lời:
Vận dụng
Câu hỏi Vận dụng SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 17 (trang 69): Sưu tầm một số hình ảnh về đời sống của người Ấn Độ dưới ách cai trị của thực dân Anh vào nửa cuối thế kỉ XIX. Hãy viết một đoạn văn ngắn để nêu cảm nhận của em về vấn đề này
Trả lời:
Chính sách cai trị của thực dân Anh ở Ấn Độ là chính sách cai trị trực tiếp Ấn Độ và bảo vệ quyền lợi kinh tế, chính trị của tầng lớp có thế lực trong giai cấp phong kiến bản xứ, biến Ấn Độ thành nguồn cung cấp nguyên liệu cho sản xuất công nghiệp tại Anh.
Về xã hội, Anh sử dụng những chính sách hà khắc, khơi sâu mâu thuẫn chủng tộc, đẳng cấp. Hậu quả là làm cho nền kinh tế giảm sút, kiệt quệ, thiếu hụt lương thực, đời sống nhân dân vô cùng cực khổ. Từ đó dẫn đến nhiều cuộc khởi nghĩa chống lại ách thống trị của thực dân Anh.