Mở đầu SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 23 (trang 90): Cầu Long Biên bắc qua sông Hông được xây dựng trong những năm 1898 - 1902. Đây cũng là những năm tháng xã hội Việt Nam bắt đầu trải qua những chuyển biến lớn lao, và phong trào yêu nước mạng một điện mạo mới. Vậy, xã hội Việt Nam đã chuyển biến ra sao? Những hoạt động yêu nước trong giai đoạn này đã diễn ra như thể nào?
Trả lời:
- Chuyển biến xã hội ở Việt Nam đầu thế kỉ XX:
+ Các giai cấp, tầng lớp cũ trong xã hội bị phân hóa.
+ Xuất hiện một số lực lượng xã hội mới: tư sản, tiểu tư sản, công nhân
- Đầu thế kỉ XX, ở Việt Nam diễn ra phong trào yêu nước sôi nổi theo khuynh hướng dân chủ tư sản, với hai xu hướng: bạo động (đại diện tiêu biểu là Phan Bội Châu) và cải cách (đại diện tiêu biểu là Phan Châu Trinh).
1. Tác động từ cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp đối với xã hội Việt Nam
Câu hỏi 1 SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 23 (trang 90): Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp đã dẫn đến những thay đổi gì trong xã hội Việt Nam?
Trả lời:
- Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp đã dẫn đến những thay đổi trong xã hội Việt Nam:
+ Giai cấp địa chủ tuy mất vai trò giai cấp thống trị, nhưng số lượng ngày càng đông thêm.
+ Giai cấp nông dân ngày càng bị bần cùng hóa, lâm vào cảnh nghèo khổ, không lối thoát.
+ Đô thị phát triển dẫn đến sự xuất hiện tầng lớp tư sản và tiểu tư sản, tri thức thành thị.
+ Sự ra đời đội ngũ công nhân Việt Nam.
Câu hỏi 2 SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 23 (trang 90): Tư liệu 23.2 phản ánh mâu thuẫn cơ bản nào trong xã hội Việt Nam đầu thế kỉ XX.
Trả lời:
- Mâu thuẫn cơ bản trong xã hội Việt Nam đầu thế kỉ XX
+ Toàn thể nhân dân Việt Nam với thực dân Pháp (mâu thuẫn chủ yếu, cơ bản).
+ Nông dân và địa chủ phong kiến.
2. Phong trào yêu nước chống Pháp từ đầu thế kỉ XX đến năm 1918
Câu hỏi 1 SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 23 (trang 92): Tư tưởng "khai dân trí, chấn dân khí" được thể hiện như thế nào qua những hoạt động yêu nước của Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh?
Trả lời:
- Tư tưởng "khai dân trí, chấn dân khí" qua những hoạt động của Phan Bội Châu:
+ Tháng 5/1904, Phan Bội Châu lập ra Duy tân hội, với mục đích đấu tranh để lập ra một nước Việt Nam độc lập.
+ Năm 1905 - 1908, Hội Duy Tân tổ chức phong trào Đông Du, đưa các thanh niên yêu nước sang Nhật Bản học tập, chờ đợi thời cơ chống Pháp.
+ Năm 1912, tại Quảng Đông (Trung Quốc), Phan Bội Châu cải tổ Duy tân hội thành Việt Nam Quang phục hội với mục đích: Đánh đuổi giặc Pháp, thành lập nước Cộng hoà Dân quốc Việt Nam.
- Tư tưởng "khai dân trí, chấn dân khí" qua những hoạt động của Phan Châu Trinh:
+ Năm 1906, Phan Châu Trinh và nhóm sĩ phu tiến bộ ở Quảng Nam mở cuộc vận động Duy tân ở Trung Kỳ.
+ Suốt những năm sống ở Pa-ri, Phan Châu Trinh tiếp tục có nhiều hoạt động yêu nước, tiến hành lập các tổ chức yêu nước, kiến nghị Chính phủ Pháp tiến hành cải cách chính trị ở Việt Nam và diễn thuyết tuyên truyền tư tưởng dân chủ.
Câu hỏi 2 SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 23 (trang 92): Đọc tư liệu, em có đồng ý với quan điểm "chi bằng học" như là con đường ưu tiên để giành lấy độc lập tự do của dân tộc vào đầu thế kỉ XX không? Vì sao?
Trả lời:
Em đồng ý với quan điểm "Chi bằng học" như một con đường ưu tiên để giành lấy độc lập tự do của dân tộc vào đầu thế kỉ XX vì:
Thực trạng của xã hội ta bấy giờ đã đen tối, bế tắc lắm rồi, nếu không mau chóng thức tỉnh để tiếp thu những tiến bộ, văn minh của thế giới, chắc chắn hậu quả về sau sẽ thật sự khôn lường.
Phan Châu Trinh đã có tầm nhìn xa trông rộng khi cho rằng để giải quyết nguy cơ hậu quả cho mai sau, không thể trông cậy vào sự giúp đỡ của bất cứ một lực lượng nào mà cốt yếu là phải “tự lực khai hóa”, tự lực, tự cường mới chính là yếu tố để nhân dân ta giành được hạnh phúc, đất nước Việt Nam gấm vóc thoát ra khỏi “cũi lồng”. Hơn thế nữa, việc cầu viện nước ngoài chẳng khác nào tạo cho các thế lực ngoại xâm cơ hội để xâm chiếm đất nước.
Do đó, vận động nhân dân thức tỉnh, mở mang dân trí, trình độ văn hóa, phát triển ngành nghề… để tự cường, tự lực khai hóa là con đường ngắn nhất, có hiệu quả nhất để tiến lên giành độc lập nước nhà.
3. Những hoạt động yêu nước của Nguyễn Tất Thành
Câu hỏi SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 23 (trang 93): Em hãy nêu những sự kiện chính trong quá trình hoạt động yêu nước của Nguyễn Tất Thành từ năm 1908 đến năm 1917.
Trả lời:
Quá trình hoạt động yêu nước của Nguyễn Tất Thành từ năm 1908 đến năm 1917.
- Năm 1908: Nguyễn Tất Thành đã tham gia cuộc biểu tình chống sưu cao, thuế nặng của nhân dân Thừa Thiên Huế => bắt đầu cuộc đấu tranh yêu nước của mình.
- 5/6/1911: Nguyễn Tất Thành rời bến Nhà Rồng (Sài Gòn) ra đi tìm đường cứu nước.
- Năm 1911 - 1917: Nguyễn Tất Thành qua nhiều nước ở châu Á, châu Phi, châu Mỹ, tìm hiểu thực trạng ở các quốc gia.
- Năm 1917: Nguyễn Tất Thành trở lại Pháp, tham gia hoạt động trong Hội những người yêu nước An Nam, viết báo, truyền đơn, tranh thủ các diễn đàn, buổi mít tinh để tố cáo thực dân và tuyên truyền cho cách mạng Việt Nam. Sống và hoạt động trong phong trào công nhân Pháp, tiếp nhận ảnh hưởng của Cách mạng tháng Mười Nga, tư tưởng của Nguyễn Tất Thành có những chuyển biến mạnh mẽ.
Luyện tập
Câu hỏi 1 SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 23 (trang 94): Trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp, xã hội Việt Nam có những giai cấp, tầng lớp cơ bản nào? Những giai cấp, tầng lớp này có địa vị khác nhau, nhưng theo em, họ có điểm gì chung?
Trả lời:
- Những giai cấp, tầng lớp cơ bản trong xã hội Việt Nam:
+ Giai cấp: địa chủ phong kiến; nông dân; công nhân.
+ Tầng lớp: tư sản; tiểu tư sản, trí thức thành thị.
- Điểm chung:
+ Một bộ phận địa chủ phong kiến và tư sản mại bản có quyền lợi gắn với thực dân Pháp, nên đã cấu kết với Pháp để bóc lột nông dân, công nhân.
+ Nông dân, công nhân, tiểu tư sản cùng một bộ phận trung, tiểu địa chủ, tư sản dân tộc bị thực dân Pháp bóc lột, chèn ép, cuộc sống gặp nhiều khó khăn.
Câu hỏi 2 SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 23 (trang 94): Em hãy hoàn thành niên biểu về hành trình tìm đường cứu nước của Nguyễn Tất Thành từ năm 1911 đến năm 1917 theo mẫu dưới đây:
Trả lời:
Vận dụng
Câu hỏi Vận dụng SGK Lịch sử 8 Chân trời sáng tạo Bài 23 (trang 94): Thông qua việc tìm hiểu về hoạt động yêu nước của Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh và Nguyễn Tất Thành, em rút ra được bài học gì cho bản thân?
Trả lời:
Bài học rút ra cho bản thân:
- Trong xã hội cần phải biết người biết ta trăm trận trăm thắng
- Cần tích cực học tập, nghiên cứu, xác định kế hoạch rõ ràng
- Muốn làm gì cần dựa vào sức mình, cố gắng nâng cao sức khỏe.é!