I. Lịch sử
1. Hiện thực lịch sử
- Lịch sử là những sự kiện, quá trình đã diễn ra trong quá khứ, gắn với con người và xã hội loài người.
- Hiện thực lịch sử tồn tại khách quan, độc lập với ý muốn của con người nhưng có thể được nhận thức.
2. Nhận thức lịch sử
- Nhận thức lịch sử là sự hiểu biết của con người về các sự kiện, quá trình lịch sử.
- Có nhiều cách tiếp cận và tái hiện lịch sử khác nhau.
- Việc phục dựng lịch sử cần dựa vào tư liệu và phương pháp nghiên cứu phù hợp.
II. Sử học
- Khái niệm: Sử học là ngành khoa học nghiên cứu lịch sử loài người hoặc của từng quốc gia, dân tộc.
- Đối tượng nghiên cứu: Quá trình phát sinh, phát triển của xã hội trong quá khứ.
- Chức năng:
+ Cung cấp tri thức khoa học về lịch sử.
+ Giúp con người hiểu các quy luật phát triển xã hội.
+ Giáo dục tư tưởng và đạo đức thông qua bài học lịch sử.
- Nguyên tắc nghiên cứu: Khách quan, trung thực, toàn diện, cụ thể.
- Nguồn sử liệu: Bao gồm sử liệu trực tiếp (tư liệu gốc) và sử liệu gián tiếp (hồi kí, truyền thuyết...), có thể tồn tại dưới dạng văn bản, hiện vật, phim ảnh...
- Phương pháp nghiên cứu:
+ Phương pháp lịch sử: xem xét, trình bày các hiện tượng, sự vật qua các giai đoạn phát triển lịch sử cụ thể.
+ Phương pháp logic: nghiên cứu các sự vật, hiện tượng trong hình thức tổng quát nhằm vạch ra bản chất, quy luật, khuynh hướng vận động của lịch sử.
+ Ngoài ra, còn có các phương pháp khác như: phương pháp lịch đại, phương pháp đồng đại, phương pháp điền dã, phỏng vấn nhân chứng lịch sử…