I. Cơ sở hình thành
- Điều kiện tự nhiên: Hình thành trên lưu vực các dòng sông lớn (sông Hồng, sông Mã, sông Cả), khí hậu nhiệt đới gió mùa, tài nguyên phong phú giúp phát triển nông nghiệp và luyện kim.
- Cơ sở kinh tế - xã hội:
+ Cư dân chủ yếu thuộc nhóm Nam Á và Thái – Kađai, tạo nên cộng đồng người Việt cổ.
+ Phát triển mạnh với nền văn hóa Đông Sơn, nông nghiệp lúa nước, kỹ thuật luyện kim tiên tiến.
II. Thành tựu văn minh tiêu biểu
- Tổ chức nhà nước:
+ Nhà nước Văn Lang (thế kỷ VII TCN – 208 TCN), kinh đô Phong Châu (Phú Thọ).
+ Nhà nước Âu Lạc (208 TCN – 179 TCN), do An Dương Vương đứng đầu, kinh đô Cổ Loa (Hà Nội).
- Đời sống vật chất:
+ Kinh tế: Kỹ thuật luyện đồng phát triển, trống đồng Đông Sơn, trồng lúa nước với lưỡi cày đồng, nghề dệt, chăn nuôi, đánh bắt thủy sản.
+ Sinh hoạt: Nhà sàn, trang phục váy – khố, sử dụng gia vị phong phú, gạo là lương thực chính, bánh chưng – bánh giầy mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc.
+ Giao thông: Thuyền và xe kéo là phương tiện đi lại phổ biến.
- Đời sống tinh thần:
+ Văn học: Truyền thuyết, thần thoại về Lạc Long Quân, Âu Cơ, Thánh Gióng, Sơn Tinh – Thủy Tinh.
+ Tín ngưỡng: Thờ Mặt Trời, vật tổ (chim Lạc, Giao long), tục thờ cúng tổ tiên, thờ Mẫu.
+ Lễ hội: Gắn với cuộc sống cư dân Văn Lang – Âu Lạc, được thể hiện trên trống đồng.
+ Phong tục: Ăn trầu, nhuộm răng, xăm mình.